Gazete Haberlerinde Manipülasyon 28 Şubat Örneği

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 2, 213 - 236, 31.12.2019

Nuri Paşa Özer

Öz

Modern dünyada toplumsal bilinci oluşturan ve onu manipüle
eden araç medyadır. Medya aracılığıyla belirli olaylar farklı bakış açıları ile
sunulabilir. Post-modern darbe olarak bilinen 28 Şubat 1997
tarihli Millî Güvenlik Kurulu kararları Türkiye demokrasisi ve siyasal hayatı
için bir dönüm noktasıdır. Bu sancılı süreç birçok kez medyanın
manşetlerine yansımıştır. Hükümete muhalif olan medya, askeri kanattan yana bir
tavır sergilerken hükümet yanlısı medya ise, hükümet kanadından yana tavır
sergilemiştir. Muhalif medya, iktidarı özellikle de Refah Partisini anayasal
düzenin dışına çıkmakla ve orduyu darbeye zorlamakla itham ederken, iktidar
yanlısı medya ise, bazı çevrelerin ve muhalif medyanın darbeye heveslendiğini
okuyucularına aktarmaktadır.

Çalışmada, 1 Şubat-2 Mart 1997 tarihleri arasındaki üç
ulusal gazetenin, Milliyet, Yeni Şafak, Cumhuriyet, manşet ve sürmanşetlerinin
nicel ve nitel içerik analizi yapılmıştır. Nitel analizde o dönemde yayınlanan
gazetelerin içerikleri tırnak içerisinde olduğu gibi aktarılmıştır ve
yorumlanmıştır. Elde edilen bulgulara göre üç gazetenin de birbirinden farklı
söylemleri mevcuttur, genel anlamda Milliyet ile Cumhuriyet gazetelerinin
süreçteki söylemleri uyuşurken, Yeni Şafak gazetesinin söylemleri farklılık arz
etmektedir. Gazetelerde Refah-Yol hükümeti dönemindeki olayların yorumlanması
ve aktarılmasında farklı yollar seçilmiştir. Aynı şekilde 28 Şubat MGK
toplantısı öncesi ve sonrası haberlerdeki söylem dili oldukça farklıdır. Nicel
analizde ise gazetelerin hangi haberlere, hangi partilere, siyasilere, olaylara
yer verdiği araştırılmıştır. Sonuçlar gazetelerin ideolojik bakış açılarına
göre bazı olaylara, kişilere fazlası ile yer verdiğini, bazı olayları ve kişileri
de tamamen görmezden geldiğini göstermiştir. 

Anahtar Kelimeler

Manipülasyon, 28 Şubat, Post-Modern Darbe, Refah Partisi, Gazeteler

Kaynakça

• AKPINAR, H. (2001). 28 Şubat Postmodern Darbenin Öyküsü. Ankara: Ümit Yayıncılık.
• AKSAN, D. (2009). Anlambilim; Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi. (Beşinci Baskı). Ankara: Engin Yayın Evi.
• AKSOY, E. (2000). 28 Şubat’tan Balgat’a Mücahit. Ankara: Ümit Yayıncılık.
• ARCAYÜREK, C. (2003). 28 Şubat’a İlk Adım. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• BAYRAMOĞLU, A. (2001). 28 Şubat Bir Müdahalenin Güncesi. İstanbul: Birey Yayıncılık.
• BÖLÜKGİRAY, N. (2000). 28 Şubat Süreci 2 Refah-Yol Dönemi. İstanbul: Tekin Yayın Dağıtım.
• BÜLBÜL, A. R. (2001). İletişim ve Etik. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• CHOMSKY, N. (2004). Korsanlar ve İmparatorlar (İkinci Baskı). (Çeviren: Fatma Ünsal). İstanbul: Yeni Zamanlar Yayınları
• CHOMSKY N. ve HERMAN E. S. (1998). Medya Halka Nasıl Evet Dedirtir; Kitle İletişim Araçlarının Ekonomi Politiği. (Çevirenler: Berfu Akyoldaş, Tamara Han, Metin Çetin, İsmail Kaplan). İstanbul: Minevra Yayınlar.
• ÇELİK, N. (2003). 28 Şubat ve İrtica Tehdidi. Ankara: Sinemis Yayınları.
• ERDOĞAN İ. ve ALEMDAR K. (2005). Öteki Kuram: Kitle İletişim Kuram ve Araştırmalarının Tarihsel ve Eleştirel Bir Değerlendirmesi. Ankara: Erk Yayınevi.
• GÖKÇE, O. (2001). İçerik Çözümlemesi; Teori-Metod-Uygulama. Konya: Sel-Ün Yayınları
• GÖKÇE, O. (2006). İçerik Analizi; Kuramsal ve Pratik Bilgiler. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• GÖLE, N. (2002). Melez Desenler, İslam ve Modernlik Üzerine. İstanbul: Metis Yayıncılık.
• GÜZ, N. (2005). Haberde Yönlendirme ve Kamuoyu Araştırmalı. Ankara: Nobel Yayınevi.
• KARALI, H. (2005). Medya İmparatorluğu. İstanbul: Truva Yayınları.
• KARASAR, N. (2010). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Yirmibirinci Baskı. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• LODZIAK, C. (2003). İhtiyaçların Manipülasyonu: Kapitalizim ve Kültür. (Çeviren: Berna Kurt). İstanbul: Çitlenbik Yayınları.
• ÖZSOY, O. (1998). Propaganda ve Kamuoyu Oluşturma. İstanbul: Alfa Kitabevi.
• SCHILLER, H. (1993). Zihin Yönlendirenler. (Çeviren: Cevdet Cerit). İstanbul: Pınar Yayınları.
• Cumhuriyet
• Milliyet
• Yeni Şafak