Ekmek Penceresinden Mezopotamya Medeniyetinin Kültürel ve Dini Hayatına Bakış

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 1, 76 - 99, 29.06.2020

Mustafa Metli Muammer Ulutürk

Öz

Temel besin maddesi olan ekmeği, yazılı metinlerinde sıkça kullanmalarından bu gıda maddelerinin Mezopotamya medeniyetlerinin dinî ve kültürel hayatlarında ne denli önemli ve vazgeçilmez olduğunu anlamak mümkündür. Edebi değeri olan tabletlerde rastlanılan ekmeğin saray ve tapınaklara giren ve çıkan malların kaydında da rastlanılır. İşçilere hizmetleri karşılığında verilen yiyecek, giyeceklerin kaydedildiği belgeler de mevcut olup bu belgelerde ekmeğe oldukça yoğun olarak rastlanmıştır. Tanrılara adak için sunulan yiyeceklerin başında gelen ekmeğin hangi tanrıya hangi zamanda sunulması gerektiği takvime bağlanmıştır. Tanrılar dışında kral ve ölülere sunulan adak listelerinde de ekmek bulunur. Büyü, yemin, lanet gibi ritüellerde de rastlanan ekmeği kültürün ve dinî yaşamın birçok boyutunda görmek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Mezopotamya, Din, Kültür, Toplum Hayatı, Ekmek

Kaynakça

• Adalı, S. F, Görgü, A. T. (2017a). Babil Hemeroloji Serisi -Uğurlu ve Uğursuz Günler Takvimi-, 1. Baskı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Adalı, S. F, Görgü, A. T. (2017b) Sümer Kral Destanları, 2. Baskı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Akkuş Mutlu, S. (2014). “Eski Mezopotamya’da Tanrılara Sunulan Kurbanlar”, Tarih Okulu Dergisi, 7 (17), 1-17.
• Akyüz, F. (2018). Asur Ordusu (Yeni Asur Dönemi MÖ 911-612), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Alster, B. (2005). Wisdom of Ancient Sumers. Bethesda-Maryland: CDL Press.
• Altuncu, A. (2014). “Sümer Mitolojisi Bağlamında Otorite Tarafından Şekillendirilen İbadet ve Törenler”, Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2 (1), 141-165.
• Bertman, S. (2003). Handbook to Life in Ancient Mesopotamia. New York: Oxford University Press.
• Black, J., Cunningham, G., Robson, E. & Zólyomi, G. (2004). The Literature of Ancient Sumer. London: Oxford University Press.
• Black, J., George, A. & Postgate, N. (2000). A Concise Dictionary of Akkadian, 2nd Corrected Printed. Wiesbaden: Otto Harrassowitz.
• Boivin, O. (2018). “The First Dynasty of the Sealand in Mesopotamia”, Studies in Ancient Near Eastern Records, Vol. 20. Berlin: Walter de Gruyter Inc.
• Bottéro, J. & Kramer, S. N. (2019). Mezopotamya Mitolojisi, Çev.: Alp Temürtekin, 3. Baskı. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Bottéro, J. (2005). Eski Yakındoğu Sümer’den Kutsal Kitap’a, Çev: Adnan Kâhiloğulları, Pınar Güzelyürek, Lale Arslan Özcan. Ankara: Dost Yayınları.
• Bottéro, J. (2012). Mezopotamya Yazı Akıl ve Tanrılar, Çev.: Mehmet Emin Özcan, Ayten Er, 2. Baskı, Dost Kitabevi Yayınları: Ankara.
• Bottéro, J. (2015). Kültürümüzün Şafağı Babil, Çeviren: Ali Berktay, 5. Baskı, Yapı Kredi Yay.: İstanbul.
• Chazan, M. & Mark, L. (1990). “An Ancient Analogy: Pot Baked Bread in Ancient Egypt and Mesopotamia”, Paléorient, Vol. 16, No:2.
• Çığ, M. İ. (2015). Ortadoğu Uygarlık Mirası, Cilt II., 7. Baskı. Istanbul: Kaynak Yayınları.
• Çığ, M. İ. (2016). Ortadoğu Uygarlık Mirası, Cilt I., 9. Baskı. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Cline, E. (2007). The Ancient World Civilizations of the Near East and Southwest Asia, Vol. 4. New York: M.E. Sharpe, Inc.
• Cohen, A. C. (2007). “Barley as a Key Symbol in Early Mesopotamia” Ancient Near Eastern Art in Context, Culture and History of the Ancient Near East, Vol. 26, Brill NV: Leiden.
• Cohen, S. (1976). “Studies in Sumerian Lexicography”, Kramer Anniversary Volume, Verlag Butzon & Bercker Kevelaer: Neukirchen-Vluyn.
• Crawford, H. (2013). The Sumerian World. New York: Routledge.
• Demirci, K. (2017). Eski Mezopotamya Dinlerine Giriş, 3. Baskı. İstanbul: Ayışığı Kitapları.
• Doyar, C. D. (2010). Yalanlar Çelişkiler Uydurmalar. İstanbul: Ozan Yayıncılık.
• Fortin, M. (1999). Syria: Land of Civilizations. Montreal: Editions de L'Homme.
• Foster, B. R. (1996). Before the Muses: An Anthology of Akkadian Literature, Vol.1, 2nd Edition. Maryland: CDL Press.
• Foster, B. R. (2016). The Age of Agade Inventing Empire in Ancient Mesopotamia. New York: Routledge.
• Frankfort, H. (1978). Kingship and the Gods a Study of Ancient Near Eastern Regilion as The Integration of Society and Nature. Chicago: The University of Chicago Press.
• Frayne, D. (1990). Old Babylonian Period (2003-1595 BC). Toronto: University of Toronto Press.
• Grayson, A. K. (2002). “Assyrian Rulers of the Early First Millennium BC (1114-859 BC)”, The Royal in Scriptions of Mesopotamia Assyrian Periods, Vol. 2, University of Toronto Press: Toronto.
• Hooke, S. H. (1993). Ortadoğu Mitolojisi Mezopotamya Mısır Filistin Hitit Musevi Hıristiyan Mitosları, Çeviren: Alaeddin Şenel. Ankara: İmge Kitabevi.
• Ifrah, G. (1999). Çakıl Taşlarından Babil Kulesine Rakamların Evrensel Tarihi II, Çeviri: Kurtuluş Dinçer, 7. Basım, Ankara: Tübitak.
• James B. (1992). Ancient Near Eastern Texts Relating to the Old Testament, 5th Edition. New Jersey: Princeton University Press.
• Kâhya, Ö. (2013). Sümerce Metinlere Göre Mezopotamya’da Öteki Dünya Anlayışı, Yüksek Lisans Tezi: Ankara.
• Katz, S & Voigt, H. M. (1986). "Bread and Beer: The Early Use of Cereals in the Human Diet”, Expedition, Vol.28, No:2.
• Kınal, F. (1983). Eski Mezopotamya Tarihi. Ankara: AÜ DTCF Yayınları.
• Köroğlu, K. (2012). Eski Mezopotamya Tarihi, 7. Baskı, İletişim Yayınları: İstanbul. Kramer, Samuel Noah (1999): Sümer Mitolojisi, Çeviren: Hamide Koyukan, 1. Baskı, Kabalcı Yayınevi: İstanbul.
• Kramer, S. N. (2000). Sümerlerin Kurnaz Tanrısı Enki, Çev.: Hamide Koyukan. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Kramer, S. N. (2002). Sümerler, Çeviren: Özcan Buze. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Kuncewicz, K. (2016). Figural Anatolian Stamp Seals from Three Assyrian Colony Period Sites: Karahöyük-Konya, Acemhöyük and Kültepe, İhsan Doğramacı Bilkent University Department of Archaeology a Master’s Thesis: Ankara.
• Leick, G. (1998). A Dictionary of Ancient Near Eastern Mythology. New York: Routledge.
• Maisels, C. K. (1999). Uygarlığın Doğuşu Yakındoğu'da Avcılık ve Toplayıcılıktan Tarıma Kentlere ve Devlete Geçiş, Çev: Alaeddin Şenel, 1. Baskı, Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Memiş, E. (2017). Eskiçağda Mezopotamya, 4. Baskı. Bursa: Ekin Basın Yayın Dağıtım.
• Meyers, E. M. (1996): The Oxford Encyclopedia of Archaeology in the Near East, Volume 3, New York: Oxford University Press.
• Michalowski, P. & Veldhuis, N. (2006). Approaches to Sumerian Literature. Leiden-Boston: Brill.
• Mieroop, M. V. D. (2007). A History of the Ancient Near East ca. 3000-323 BC, 2nd Edition. Oxford: Blackwell Publishing.
• Narçın, A. (2010). A’dan Z’ye Sümer, Ozan Yayıncılık: İstanbul.
• Nowicki, S. (2014). “Menu of the Gods. Mesopotamian Supernatural Powers and Their Nourishment, with Reference to Selected Literary Sources”, Archiv Orientální, S. 82.
• Oppenheim, A. L. (1967). Letters from Mesopotamia. Chicago: The University of Chicago Press.
• Özbudun, S. (1997). Ayinden Törene. İstanbul: Anahtar Kitaplar.
• Parpola, S. (1997). Assyrian Prophecies. Helsinki: Helsinki University Press.
• Paulette, T. S. (2015). Grain Storage and the Moral Economy in Mesopotamıa (3000– 2000 BC), Doktora Tezi: Chicago Üniversitesi.
• Pollock, S. (2012) “Politics of Food in Early Mesopotamian Centralized Societies”, Origini, S. XXXIV.
• Postgate, J. N. (2015). “The Bread of Aššur”, Iraq, Vol. 77, Issue:1, December. Pritchard,
• Radner, K. & Robson, E. (2011). The Oxford Handbook of Cuneiform Culture, New York: Oxford University Press.
• Renfrew, J. M. (1984). “Cereals Cultivated in Ancient Iraq”, Bulletin on Sumerian Agriculture, Vol. I, Cambridge: Faculty of Oriental Studies University of Cambridge.
• Roaf, M. (2000). Cultural Atlas of Mesopotamia and The Ancient Near East: Oxford. Roger, Delphine (2000): “The History and Culture of Food and Drink in Asia”, The Cambridge World History of Food, Vol. II., Cambridge: Cambridge University Press.
• Scurlock, J. (2006). Ancient Magic and Divination III Magico Medical Means of Treating Ghost Induced Illness in Ancient Mesopotamia, Brill Academic Publication: Leiden.
• Sinclair, Thomas R. (2010): Carol Janas Sinclair, Bread, Beer and the Seeds of Change: Agriculture's İmpact on World History, Cambridge: CABI.
• Singer, C. J. (1954). Eric John Holmyard, and Alfred Rupert Hall, a History of Technology. Vol. I., Oxford: Clarendon Press.
• Tosun, M. & Yalvaç, K. (1989). Sümer Babil Assur Kanunları ve Ammi Şaduqa Fermanı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi: Ankara.
• http://etcsl.orinst.ox.ac.uk/cgi- bin/etcsl.cgi?simplesearchword=bread&simplesearch=translation&searchword=&charenc=gci rc&lists= (Erişim: 29.07.2019)
• http://etcsl.orinst.ox.ac.uk/cgi- bin/etcsl.cgi?text=c.5.3.3&display=Crit&charenc=gcirc&lineid=c533.200#c533.200 (Erişim: 05.04.2019)