Göç ve Annelik: Ulusaşırı Göçmen Kadınların Annelik Pratikleri

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 86 - 105, 29.12.2021

Ayşegül Sili Kalem

Öz

Kadınlığın toplumsal inşasına ilişkin süreçler annelik olgusunu da güçlü biçimde şekillendirmektedir. Kadınlık,
mevcut toplumsal atmosferde anne olmaya içkin ya da ona alternatif konumda ele alınırken, annelik daha köklü ve
etkili kültürel örüntülerden beslenmektedir. Göçmenlik ise bütünüyle değiştiren, dönüştüren, alt-üst edip yeniden
oluşturan yanlarıyla özellikle ulusaşırı olduğunda anneleri çok daha belirgin biçimde etkilemektedir. Bu araştırma
göçün ortaya çıkardığı annelik formlarına odaklanmaktadır. Anneliğin mevcut sosyolojik bağlamlar yanında göç
sürecinden nasıl etkilendiği, köken ve ev sahibi kültürler ile ilişkisinde tercih ve yönelimlerini nasıl oluşturduğu,
göçmen annelerin herhangi bir dayatmacı atmosfere maruz kalıp kalmadıkları ya da böylesi bir durumda ne tarz
uyum/direnç stratejileri geliştirdikleri ve nihayet göçmen annelere özgü annelik tipolojilerinden söz etmenin
olanağı çalışmanın temel sorularını oluşturmaktadır. Nitel metodoloji çerçevesinde Türkiye’den dünyanın çeşitli
ülkelerine göç etmiş anneler ile yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılarak, internet araçları yoluyla
gerçekleştirilen görüşme ve yazışmalar araştırmanın veri setini oluşturmaktadır. 25 göçmen anne ile kişisel
hikâyeleri, deneyimleri, duygu ve düşünceleri ekseninde kendi annelik serüvenleri konu edinilerek gerçekleştirilen
görüşmeler sonucunda göçmenliğin annelik olgusunu derinden etkilediği, yalnızca ulusaşırı göçmen anneler için
geçerli olan bir dizi deneyimler ağının ‘göçmen ya da gurbetçi annelik’ olarak isimlendirebileceğimiz bir annelik
tarzını oluşturduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu yeni annelik tipolojisinin önceki ve sonraki kültürleri içeren bir ‘hibrit
annelik’ modelinin ötesinde kendine özgü niteliklere ve ev sahibi toplumun kuşatıcı gücü karşısında çeşitli
stratejilere sahip özgün formlar ürettiği anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kadın, Göç, Annelik, Göçmen Anne, Göçmen Annelik.

Kaynakça

• Badinter, E. (2011). Kadınlık mı Annelik mi?. A. Ekmekci (Çev). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bauman, Z. (2013). Akışkan Aşk İnsan İlişkilerinin Kırılganlığına Dair. I. Ergüden (Çev.). İstanbul: Versus Kitap.
• Başkale, H. (2016). Nitel araştırmalarda geçerlik, güvenirlik ve örneklem büyüklüğünün belirlenmesi, Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi 9 (1).ss.23-28.
• Bassin, D., Honey, M. ve Kaplan, M. M. (Ed.). (1996). Representations of motherhood. New Heaven: Yale University Press.
• Başboğa, S. (2017). Annelik sanatı: erken cumhuriyet dönemi çocuk dergilerinde çocuğun bedensel kurgusu. İnsan ve İnsan 4. ss.6-30.
• Berktay, F. (2003). Tarihin cinsiyeti. İstanbul: Metis Yayınları
• Berry, D. (Ed) (2012). Introduction: understanding the digital humanities. Understanding Digital Humanities. ss. 1-21. London: Palgrave Macmillan.
• Boardman, K. (2000), “The Ideology of Domesticity: The Regulation of the Household Economy in Victorian Women's Magazines”, Victorian Periodicals Review, 33, 2, 150-164
• Bora, A. (1998). Türk Modernleşme Sürecinde Annelik Kimliğinin Kurulması. Yayımlanmamış
• Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Buz, S (2007). Göçte kadınlar: feminist yaklaşım çerçevesinde bir çalışma. Toplum ve Sosyal Hizmet 18 (2) içinde. Ss. 37-50. https://dergipark.org.tr/en/pub/tsh/issue/48442/613651
• Chodorow N. (1978), The reproduction of mothering: psychoanalysis and the sociology of gender. University of Colombia Press, s.3-40.
• Coward, R. (1995). Şu hain kalplerimiz, A. Bora – A. Emre (Çev). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Demirci-Yılmaz, T. (2015), Osmanlı ve erken cumhuriyet dönemi Türkiye modernleşmesinde annelik kurguları (1840-1950). Cogito, 81, 66-90. YKY, İstanbul.
• Fleury, A. (2016). Understanding Women And Migration: A Literature Review, KNOMAD Working Paper 8, http://www.knomad.org/docs/gender/KNOMAD%20Working %20Paper%208%20final_Formatted.pdf. (E.T. 16.03.2019)
• Flick, U. (2002). An introduction to qualitative research. (2. Baskı). London: Sage Publications
• Giddens, A. (1992), The Transformation of Intimacy, Stanford California: Stanford University Press.
• Glenn, E. N. (1994). Social construction of mothering: A thematic overview. E. N. Glenn, G.
• Chang ve L. R. Forcey (Ed.), Mothering: Ideology, experience and agency içinde (s. 1-29). New York & London: Routledge.
• Greig F (2003). Babies, bonds and boundaries: a study of maternity among Vietnamese- Australian women in Melbourne. (Masters thesis). Melbourne: University of Melbourne.
• Gürçayır-Teke, S. (2014). Dönüşen anneliğe yönelik netnografik bir analiz: Blogger anneler. Milli Folklor Dergisi, 26(103), 32-47.
• Johnson, Deirdre D, ve Swanson, D.H. (2003),Invisible mothers: A content analysis Of motherhood ideologies and myths in magazines. Sex Roles, Vol. 49, Nos. 1/2.(pp.21-33) http://www.public.asu.edu/~kleong/staffpage/course/mothers%20in%20magazines.pdf
• Kemik, D. (2020a), Hong Kong’da Yaşayan Filipinli Ev İşi Ve Bakım Çalışanları İle Kadın İşverenlerin Annelik Deneyimleri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kadın Çalışmaları Ana Bilim Dalı, Ankara. --(2020b) “Hong Kong’da yaşayan filipinli ev işi ve bakım çalışanları ile kadın işverenlerin annelik deneyimleri.” Fe Dergi 12, no. 1 (2020), 82-95. URL: http://cins.ankara.edu.tr/23_7.pdf
• Kılıç, E. (2019). Evcimenlik kültünden çalışan anneye: annelik ideolojileri üzerine bir değerlendirme. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. Haziran 2019, 20(1). ss.17-36.
• Kofman, E. Phizacklea, A. Raghuram, P. ve R. Sales. (2000) Gender and international migration in europe employment welfare and politics, New York, Routledge.
• Lareau, A. (2011). Unequal childhoods: Class, race and family life, Berkeley: University of California Press.
• Leech, N. L., Onwuegbuzie, A. J. (2007). An array of qualitative data analysis tools: A call for data analysis triangulation. School Psychology Quarterly, 22, 557-584.
• Lutz, H. (2010). Gender in the migratory process, Journal of Ethnic and Migration Studies, 36(10), 1647- 1663.
• Neumann, W.L. (2014), Toplumsal araştırma yöntemleri I, Ankara: Yayınodası.
• Özgür, E. M. (2018). Küresel göçün sosyo-mekânsallığı: ulusötesi mekânlar / yerelötesi yerler, topluluklar ve kimlikler. Coğrafi Bilimler Dergisi CBD 16 (1), 1- 35. Pencereci, E. Erbaş-Erdurmaz, P. (2018). Göç yolları araştırması, http://www.gocmenkadinlar.org/wpcontent/ uploads/2018/03/Gocmen_Anneler_Goc_Yollari_Arastirmasi_2018.pdf (E.T. 08.5.2019)
• Rich, A. (1977). Of woman born: Motherhood as experience and institution. London: Virago.
• Risman, B. (1998). Gender vertigo: American families in transition. New Haven, CT: Yale University Press
• Rothman B. K. (1994). Mothers and fathers: ideology in a patriarchal society Ed. E. N. Glenn, G. Chang & L. R. Forcey, Mothering Ideology, Experience, and Agency (1994) 139-157. London.
• Schleifer, A. (2004). İslam’da annelik A.Z. Cengiz (Çev.). İstanbul: Gelenek Yayıncılık.
• Shorter, E. (1975), The Making of the Modern Family, New York: Basic Books.
• Sili-Kalem, A. (2017). Göç eden şiddet: kadına yönelik şiddetin göç sürecinde dönüşümü. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. Yıl: 5, Sayı: 39. s. 274-290.
• Şahin, E. (2018). Geçmişten günümüze kadın süreli yayınlarına karşılaştırmalı bir yaklaşım. Türk&İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 16. 86-105.
• Taylor, T, (2011), “Re-examining Cultural Contradictions: Mothering Ideology and Intersections of Class, Gender, Sociological Compass, 5,10, 898-907.
• Virkama A., Therrien, C., Harrami, N., Kadri, A. (2012). Franco–Moroccan transnational space: Continuity and transformations”. P.Pitkänen, A.Içduygu, & D.Sert (Eds.), Migration and Transformation Multi-Level Analysis of Migrant Transnationalism içinde ss.62-100. Dordrecht (Netherland): Springer.
• Yılmaz, A. (2019). Göç ve kadın: “göçün feminizasyonu” ve kadın göçmenlerin durumu. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17 (1), 383-400. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/cbayarsos/issue/44164/545290
• Yücebaş, S. (2019). Kadının imkânsız tamlığı olarak annelik: Reklamlarda anneler. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi Haziran (31), ss. 577-600.