Milli Birlik Komitesi Döneminde Türkiye’nin Dış Politikası (1960-1961)

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 83 - 100, 30.06.2024

Yakup Kaya

Öz

Türkiye’de dış politika araştırmalarında, askeri darbeler sonrasında oluşan ara rejimlerin 1960-1961, 1971-
1973 ve 1980-1983 arası dış politika analizleri sınırlı düzeyde yapılmıştır. Askeri darbeler sonrasındaki
demokrasinin kesintiye uğradığı dönemlerde kurulan Ara Rejim Hükümetlerinin eliyle iç ve dış politika
yürütülmeye çalışılmıştır. 27 Mayıs 1960 Askeri Darbesinden sonra kurulan Milli Birlik Komitesi, darbe
sonrasındaki siyasal kültürün şekillenmesinde etkin ve başat bir rol oynamıştır. Milli Birlik Komitesi
döneminde, Milli Birlik Komitesi Başkanı, Devlet ve Hükümet Başkanı Cemal Gürsel yönetiminde kurulan I.
ve II. Cemal Gürsel Hükümeti öncülüğünde dış politik sorunlar çözülmeye çalışılmıştır. Milli Birlik Komitesi
döneminde ABD ve Avrupa ülkeleriyle siyasi ve diplomatik ilişkilerin geliştirilmesine özen gösterilmiştir.
NATO ve CENTO gibi Türkiye’nin bağlı bulunduğu uluslararası kuruluşlarla sağlanan bağın sürdürülmesi için
çaba harcanmıştır. Diğer taraftan üyesi olunan Avrupa Konseyi’yle ilişkilerin ve iş birliğinin artırılmasına
gayret gösterilmiştir. Avrupa Ekonomik Topluluğuna katılımın sağlanması konusunda çalışmalar
sürdürülmüştür. Sovyetler Birliği ile iyi komşuluk ve dostluk ilişkisi çerçevesinde bir siyasi ve diplomatik
ilişki oluşturulmaya gayret edilmiştir. Arap ülkelerinin bağımsızlık çabaları desteklenmiş, Afrika ve Uzak
Doğudaki ülkelerle dostane ilişkilerin kurulmasına çalışılmıştır. Kıbrıs Türklerinin hakları gözetilmeye
çalışılmıştır. Makalede 1960-1961 yılları arasındaki darbe sonrası Türk Dış Politikası, Kurucu Meclis ve Milli
Birlik Kurulu Tutanaklarından, Hükümet Programlarından, döneme ait bir kısım gazetelerden, hatıralardan
ve konuyla ilgili makalelerden, kitaplardan ve tezlerden faydalanılarak ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

27 Mayıs Askeri Darbesi, Milli Birlik Komitesi, Cemal Gürsel Hükümetleri, Türk Dış Politikası, NATO

Kaynakça

• Armaoğlu, F. (2014). 20.Yüzyıl Siyasi Tarihi(1914-1995), İstanbul: Timaş Yayınları.
• Armaoğlu, F. (2019). Türk Amerikan İlişkileri(1919-1997), İstanbul: Kronik Yayınları.
• Başgil, A.F. (2011). 27 Mayıs İhtilali ve Sebepleri, İstanbul: Yağmur Yayınevi.
• Bilge, S., Gönlübol, M., Kürkçüoğlu, Ö., Sar, C., Bingün, H., Sander, O., … (2014). Olaylarla Türk Dış Politikası 1919-1995, Ankara: Siyasal Kitapevi.
• Güven, C. (2016). Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Araştırmaları İçin Seçilmiş Tam Metin Anayasalar, Kanunlar ve TBMM Kararları(1876-2016), Konya: Eğitim Yayınevi
• Kaya, Y., (2021). Türk Dış Politikasında Kıbrıs Sorunu, N. Koç (Ed.), Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Demokrasi ve Dış Politika (1938’den 2000’li Yıllara) içinde, (466-495). İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
• Müezzinoğlu, E. (2023). 27 Mayıs’tan 12 Mart’a Türkiye’nin Ortadoğu Politikası, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
• Oran, B. (2015). 1960-1980: Göreli Özerklik, B. Oran (Ed.), Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar 1919-1980 içinde, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tuncer, H. (2014). 27 Mayıs’tan, 12 Mart’a Türk Dış Politikası, İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Yıldız, A. (2001). İhtilalin İçinden Anılar, Değerlendirmeler, İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Erken, A. (2015). Türkiye’de Barış Gönüllüleri Programına Bir Bakış: 1961-1970. Avrasya Etüdleri, 48 (2), 39-63. Erişim adresi:https://dergipark.org.tr/tr/pub/avrasya/issue/35348/392453
• Özkaya Duman, O. & Birsel, H. (2016). DEMOKRAT PARTİ DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI Milli Birlik Komitesi Döneminde Türkiye’nin… Cilt/Volume:8 Sayı/Issue:1 Yıl/Year:2024 99 VE BU POLİTİKANIN DİNAMİKLERİNE ETKİ EDEN DIŞ GELİŞMELER. Atatürk Dergisi, 1 (1), 299-318. Erişim adresi:https://dergipark.org.tr/tr/pub/atauniad/issue/2368/30375
• Gönlübol, M. (1966). Türk Dış Politikasının Yirmi Yılı 1945-1965. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 21 (01),. DOI: 10.1501/SBFder_0000000414.
• İzmir, B. (2017). Türk Amerikan İlişkilerinin Sonbaharı: John F. Kennedy’nin Başkanlığı ve Türk Basını 1960-1963, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 61(16), 179-205. DOI: https://doi.org/10.1501/Tite_0000000477
• Köprülü, G. (2018). Cemal Gürsel Dönemi Türk Dış Politikasının Dinamikleri. Bitlis Eren Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Akademik İzdüşüm Dergisi, 3 (3),34- 56.Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/beuiibfaid/issue/39264/446877
• Kuruloğlu, F. (2017). 27 MAYIS DARBESİ SONRASI TÜRK DIŞ POLİTİKASINDA YENİ AÇILIMLAR: ORTADOĞU ve SOVYETLER BİRLİĞİ İLE İLİŞKİLER(1960-1965) . Karadeniz Araştırmaları , 14 (54) , 189-206 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/karadearas/issue/68455/1069720
• Akalın, C. (1999). Uluslararası İlişkiler Ortamında 27 Mayıs Hareketi, (Doktora Tezi). Erişim adresi: https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/191812
• Karaca, A. (2010) İki Askeri Darbe Arası Dönemde Türkiye’nin Ortadoğu Politikaları 1960-1980, (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDeta