Konya Örneği Bağlamında Osmanlı Devleti’nde Kadınların Boşanma Nedenleri

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: Özel Sayı, 37 - 50, 21.09.2024

Abdulvahap Alıcı , Yasin Cihan

Öz

Osmanlı Devlet’inde şer’iyye sicilleri hukuki kayıtların tutulduğu vesikalardır.
Siciller Osmanlı toplumunun günlük hayatının anlaşılabilmesi için literatürde
sıklıkla kullanılır. Toplumun hukuki işleyişi ile ilgili olan bu kayıtlar nişanlanma,
evlilik ve boşanma ile ilgili bilgiler içermektedir. Toplumun işleyişini anlamak ve
sosyolojik yapısını ortaya koymak için önem arz eden bu tür hukuki olaylar sosyal
yapı üzerinde belirleyici etkiler yapmıştır. Bunlardan biri de evlilik kurumudur.
Evlilik ve evliliğin sona ermesi hukuki esaslar çerçevesinde şekillenmiş ve kadılar
tarafından kayıt altına alınmıştır. Evliliğin sona ermesi hukuki sonuçları olan önemli
bir olay olması nedeniyle şer’iyye sicillerinde bu konuyla ilgili pek çok kayıt
bulunmaktadır. Bu çalışmada Konya şer’iyye sicilleri incelenerek toplumun temel
yapı taşı olan ailenin dağılma nedenleri ve evliliğin sona ermesinin hukuki sonuçları
araştırılmıştır. Çalışma kapsamında incelenen dava kayıtlarında evliliğin sona ermesi
talâk yoluyla olması durumunda erkeğe mehr-i müeccel, nafaka gibi sorumluluklar
yüklenmesi nedeniyle erkekler tarafından fazla tercih edilmediği, tarafların
anlaşmasına dayanan muhâla’a’nın en çok tercih edilen boşanma yöntemi olduğu
sonucuna ulaşılmıştır. En çok belirtilen boşanma nedeninin ise şiddetli geçimsizlik
olduğu tespit edilmiştir

Anahtar Kelimeler

Boşanma, İslam, Talâk, Muhâla’a, Tefrîk, Konya

Kaynakça

• Altınbaş, N. (2014). Marriage and divorce in the late Ottoman Empire: Social upheaval, women’s rights, and the need for new family law. Journal of Family History, 39(2), 1-12.
• Aydın, M. Â. (2010). Türk hukuk tarihi. Beta.
• Başaran, E. (2014). Ailenin işleyişi ya da gerçekleştirimi. İçinde Mustafa Aydın (Ed.), Sistematik aile sosyolojisi (ss. 141-158). Çizgi Kitabevi.
• Bilgin, F. A. (2020). Ziya Gökalp ve batı algısı. Medeniyet ve Toplum Dergisi, 4(1), 100-112. Düğer, S. (2015). Batılı kadın seyyahlar imgeleminde Osmanlı kadını. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 29, 71-90.
• Gerber, H. (1980). Social and economic position of women in an Ottoman city, Bursa, 1600-1700. International Journal of Middle East Studies, 12(3), 231–244.
• Karahasanoğlu, C. O. (2011). Mecelle-i Ahkam-ı Adliyye’nin yürürlüğe girişi ve Türk hukuk tarihi bakımından önemi. OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 29(29), 93-124.
• Kıvrım, İ. (2007). XVII. yüzyılda Gaziantep şehrinde ailenin oluşumu (1650–1700). Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (22), 357-392.
• Kıvrım, İ. (2011). 17. yüzyılda Osmanlı toplumunda boşanma hadiseleri (Ayıntâb örneği; Talâk, Muhâla'a ve Tefrîk). Gaziantep University Journal of Social Sciences, 10(1), 371-400.
• Kıvrım, İ. (2017). Osmanlı Döneminde Ayntâb’da Sâlihât-ı Nisvan (Hayır sâhibi kadınlar). Konya Örneği Bağlamında Osmanlı Devleti’nde Kadınların Boşanma Nedenleri 49 Gaziantep Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Koçak, Z. (2021). Ayntab Mahkemesinde kadınların hak arama mücadelelerine dair bazı değerlendirmeler (1600-1650). Gaziantep Üniversitesi Ayıntab Araştırmaları Dergisi, 4(1), 15-36.
• Marcus, A. (1983). Men, women and property: Dealers in real estate in 18th century Aleppo. Journal of the Economic and Social History of the Orient, 26(2), 137–163.
• Maydaer, S. (2007). Klâsik dönem Osmanlı toplumunda boşanma (Bursa Şer’iyye Sicillerine Göre). Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16(1), 299-320.
• Özkorkut, N. Ü. (2016). İslam hukukunda ve Osmanlı uygulamasında koca şiddetine karşı kadının başvurabileceği hukuk yolları. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 65(1), 231- 248.
• Peirce, L. P. (1993). The imperial harem: Women and sovereignty in the Ottoman Empire. Oxford University Press.
• Uyanık, M. Z. (2019). İslam aile hukukunda evlilik ve boşanma nafakası bağlamında süresiz nafaka yasası. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 47(47), 57-88.
• Yakut, E. (2015). Klasik dönem Osmanlı aile hukukunda kadının konumu. Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1(1), 1-23.
• Yardım, M. (2023). Irkçılık ve zenofobiden İslamofobiye: İstila miti ve İslamlaşma miti arasında göçmen algısı. Medeniyet ve Toplum Dergisi, 7(2), 188-200.
• Yazbak, M. (2002). Minor marriages and Khiyār al-bulūgh in Ottoman Palestine: A note on women's strategies in a patriarchal society. Islamic Law and Society, 9(3), 386-409.
• Zilfi, M. (2010). Women and slavery in the late Ottoman Empire: The design of difference. Cambridge University Press.