Vahiy Mektebinin Topluma Açılan En Önemli Penceresi: Kadın Sahâbî Hz. Aişe

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: Özel Sayı, 140 - 156, 21.09.2024

Yunus Emre Sayan

Öz

Çalışmanın amacı, Hz. Peygamber eşlerinin özellikle de ilmi faaliyetleri ve eğitim
çalışmalarıyla öne çıkan Hz. Âişe örnekliğinde kadınların eğitim faaliyetlerinin ele alınarak
günümüz eğitimcilerine örnekliğinin incelenmesidir. Tarih boyunca kadın, iyi kötü zorlu
süreçlerden geçmiş olmakla birlikte İslam’ın son mesajı ile Hz. Peygamber ve eşleri
üzerinden inşa edilen yeni toplumda, hak ettiği değere kavuşmuştur. Hz. Peygamber’in eşi
Hz. Âişe, bilgeliği ile öne çıkmıştır. Çalışmada Hz. Âişe’nin bilgi edinmedeki metodolojisi,
eğitim-öğretimi ve bunun çağdaş eğitim uygulamalarına örnekliği incelenmiştir. Hz. Âişe’nin
ilim elde etmedeki başarısı, eğitime yaklaşımı, ilmi öğrenme ve öğretme metotları ve
öğrencileriyle ilişkisi araştırılmıştır. Doküman incelemesi yöntemiyle ele alınan çalışmada
İslam’ın temel bilgi kaynaklarına müracaat edilerek veriler elde edilmiştir. Araştırmada elde
edilen bulgulara göre Hz. Âişe’nin hem bilgin bir ailede büyümesi hem nübüvvet mektebinde
yetişmesi hem de sahip olduğu bazı özelliklerle saygın konumunu elde ettiği bilgisine
ulaşılmıştır. Yaşadığı dönemde büyük sahâbîlerden olan ve günümüze kadar rol modelliği
süren Hz. Âişe, günümüz insanları için referans bir eğitimcidir. Hz. Âişe’nin sorgulayıcı zihin
yapısı ile eğitim ve öğretim çalışmalarının merkezinde soru-cevap yöntemini kullandığı tespit
edilmiştir. Hz. Âişe heyecanı, merakı, sabrı, uygulamalı öğretimi, mektupla öğretimi ile
fırsatları değerlendiren eğitimciliği ile dikkat çekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Sahâbî Hz. Aişe, Kadın, Eğitim.

Kaynakça

• Aclûnî, İ. b. M. (1985). Keşfü’l-ḫafâʾ ve müzîlü’l-ilbâs ʿammâ iştehera mine’l-eḥâdîs̱ ʿalâ elsineti’n- nâs (1-2). Müessesetü’r-Risâle.
• Ahmed İbn Hanbel, E. A. A. b. M. b. H. eş-Şeybânî. (1421). Müsned. Müessesetu’r-Risâle.
• Akın, M. H. (2019). Sosyal etkileşim ve sosyal benlik kaynağı olarak aile. Necmettin Erbakan Üniversitesi Medeniyet ve Toplum Dergisi (METDER), 3(1).
• Aktepe, İ. E. (2012). Ümmü Rûmân. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 42, s. 328). TDV Yayınları.
• Aydın, M. Z. (2014). Din öğretiminde yöntemler. Nobel Yayınları.
• Baloghlanlı, A. (2019). Kuşluk namazı ile ilgili Hz. Âişe’den nakledilen rivayetlerin değerlendirilmesi. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 47, 445-460. Birekul, M. (2019). Peygamber günlerinde kadın. Yediveren.
• Buhârî, E. A. M. b. İ. (1422). El-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ (1-9). Dâru Tavki’n-Necât.
• Ebû Dâvûd, S. b. el-E. b. İ. es-Sicistânî el-Ezdî. (ts). Sünenü Ebî Dâvûd (1-4). el-Mektebetü’l-Asriyye. el-ʿAsḳalânî, Aḥmed b. ʿAli, İ. Ḥacer. (1379). Fetḥu’l-bârî bi şerḥi Saḥîḥi’l-Buḫârî (1-13). Dâru’l- Mâʿrife.
• Erul, B. (2016). Hz. Aişe’nin hadisçiliği (Dirâyet yönü). İçinde Mü’minlerin annesi Hz. Âişe (Uluslarası Sempozyum Bildirileri) (ss. 165-174). Sivas Belediyesi.
• Erul, B. (2021). Eleştiren ve eleştirilen bir sahabî olarak Hz. Aişe. İçinde İslam düşüncesinde eleştiri kültürü ve tahammül ahlâkı-II klasik dönem (VII-XII. Asırlar) (ss. 13-38). Ensar Neşriyat. Eser, M. (2022). Gazvelere katılan hanım sahâbîler. Siyer Yayınları. Fayda, M. (1989). Âişe. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 2, ss. 201-205). TDV Yayınları. Fayda, M. (1994). Ebu Bekir. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 10, ss. 101-108). TDV Yayınları. Gözütok, Ş. (2017). Hz. Peygamber (sas) döneminde kadın eğitimi ve öğretimi. İçinde A. Demircan (Ed.), Eğitimci ve Tebliğci Peygamber (ss. 175-190). Siyer Yayınları. Gündüz, M. (2008). Müsned-i Âişe. Konevi Yayınları. Hâkim, E. A. M. b. A. en-Neysâbûrî. (2000). El-Müstedrek ale’s-Sahîhayn (1-I-X). el-Mektebetu’l- Asriyye. İbn Abdilber, E. Ö. Y. b. A. (1992). El-İstîâb fî Marifeti’l-Ashâb (1-4). Dâru’l-Ceyl.
• İbn ‘Abdirabbih, A. b. M. (1983). El-‘İkdu’l-Ferîd. Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye.
• İbn Hacer, E.-F. A. b. A. b. M. el-Askalânî. (1415). El-İsâbe fî temyîzi’s-sahâbe (1-8). Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye.
• İbn Mâce, E. A. M. b. Y. M. el-Kazvînî. (t.y.). Sünen-i İbn Mâce. (1-2). Dâru İhyâi’l-Kütübi’l- ‘Arabiyye.
• İbn Sa‘d, E. A. M. (1990). Et-Tabakâtü’l-kübrâ (1-8). Dâru’l- Ilmiyye.
• İbnü’l-Cezerî, Ş. E.-H. (t.y.). En-Neşr fî’l-kırââti’l-aşr. Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Karakuş, A. (2021). Bir müfessir olarak Hz. Âişe. İçinde Her dem kadın (Kutsal Metinler ve İslâmî İlimlerde) (ss. 169-195). Beyan Yayınları.
• Kettânî, M. A. el-. (1993). Hz. Peygamber’in yönetimi et-terâtîbu’l-idâriyye (Ahmet Özel, Çev.). İz Yayıncılık.
• Kotan, S. D. (2017). Öğrenen-öğreten-uzmanlaşan model şahsiyet: Aişe validemiz. Yakın Doğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3(1), 113-123.
• Müslim, E.-H. M. b. el-H. M. (ts). El-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ (1-5). Dâru İhyâu’t-Turâsi’l-Arabî.
• Önkal, A. ve Bozkurt, N. (1993). Cami. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 7, ss. 46-56). TDV Yayınları. https://islamansiklopedisi.org.tr/cami
• Tayâlisî, E. D. et-Tayâlisî. (1321). Müsned.
• Tirmizî, E. Î. M. b. Î. b. Sevre. el-Câmiʿu’s-sahîh. (1395). El-Câmiʿu’s-sahîh (1-5). Matbaatü Mustafâ el-Bâbî