An Evaluation of Sacred Place Names Between Türkeli and Ayancık in Terms of Religious Structures

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 1, 28 - 39, 30.06.2025

Durmus Gur , Cahit Karakök

Öz

Located in the Western Black Sea Region, the districts of Türkeli and Ayancık are situated to the
west of Sinop along the Black Sea coast. Some of the place names between these two districts are
believed to be associated with sacred figures from the Byzantine/Post-Byzantine period. Historical
maps, portolans, archival documents, and scholarly studies reveal that the names of these settlements
have either been entirely altered or modified over time, preserving their presence to the present day.
The partial preservation of names such as Türkeli, Hamamlı (St. Anthonios), Türkeli
Akbudak/Ayvasıl (St. Basileios), and Ayancık, Çaylıoğlu (St. Stephanos) from west to east
strengthens the possibility of religious structures bearing the same names in these places. Apart from
the Michael Arkhangelos/Archangels Church located in Ayancık's center, the Byzantine and Post-
Byzantine religious structures in settlements named after sacred figures between the Ayancık and
Türkeli districts have not survived to the present day. Among these settlements, only one of the
churches known to have existed in Türkeli, Hamamlı (Ayandon), Türkeli, Güzelkent (Helaldı),
Ayancık, Çaylıoğlu (İstefan), and Ayancık's central area has survived to the present. Despite this, the
preservation of these names in scientific sources, along with the names of Akbudak Village (Ayvasıl),
Ayaz Village, Hatip Village, and the intersection named Baliyös (Basileios) between Hatip and
Taşgüney villages in Türkeli, have been examined and evaluated within the scope of Byzantine and
Post-Byzantine religious architecture.

Anahtar Kelimeler

Ayancık , Saints , Güzelkent , Church , Sinop.

Türkeli ve Ayancık Arasındaki Kutsal Yer Adlarının Dini Yapılar Açısından Değerlendirilmesi

Öz

Batı Karadeniz Bölgesi’nde yer alan Türkeli ve Ayancık ilçeleri Sinop’un batısında bulunur.
Karadeniz sahilinde bulunan bu iki ilçe arasındaki bazı yerleşim adlarının Bizans/Post Bizans dönemi
kutsal din adamlarıyla ilişkili olduğu düşünülmektedir. Tarihi haritalar, portulanlar, arşiv belgeleri
ve bilimsel çalışmalarda bu yerleşim alanlarına ait adların zamanla ya tamamen değiştirilmiş ya da
değişime uğrayarak günümüze kadar gelebildiği görülmektedir. Batıdan doğuya sırasıyla Türkeli,
Hamamlı (Aziz Anthonios), Türkeli, Akbudak/Ayvasıl (Aziz Basileios) ve Ayancık, Çaylıoğlu (Aziz
Stephanos) isimlerinin günümüze kadar kısmen korunmuş olması, buralarda tarihte aynı isimlerle
anılan dini yapıların bulunma ihtimalini güçlendirmektedir. Ayancık Merkez’de yer alan Mikail
Arkhangelos/Başmelekler Kilisesi dışında Ayancık-Türkeli ilçeleri arasında kutsal isimlerle anılan
yerleşim alanlarındaki Bizans ve Post Bizans dönemi dini yapıları günümüze ulaşmamıştır. Bu
yerleşim alanlarından Türkeli, Hamamlı (Ayandon), Türkeli, Güzelkent (Helaldı), Ayancık,
Çaylıoğlu (İstefan) ve Ayancık Merkez’de varlığı bilinen kiliselerin sadece bir tanesi dışında
diğerlerinin günümüze ulaşmaması, buna rağmen bilimsel kaynaklarda bu isimlerin korunması ve
ayrıca Türkeli’ne bağlı Akbudak Köyü (Ayvasıl), Ayaz Köyü ve Hatip Köyü ile Taşgüney Köyü
arasındaki Baliyös (Basileios) adındaki yol ayrımının isimleri, çalışma kapsamında incelenerek
Bizans ve Post Bizans dini yapıları açısından değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ayancık , Azizler , Güzelkent , Kilise , Sinop.

Kaynakça

• Anonymous. (1928). Son teşkilatı mülkiyede köylerimizin adları (Osmanlıca). İstanbul: Dahiliye Vekaleti Yayınları.
• Avşin-Güneş, G. (2015). Osmanlı Devleti’nin Gayrimüslimlere bakışı ve Klasik Dönem millet sistemi. Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi, 1(2), 1-30.
• Belke, K. (1996). Paphlagonien und Honorias. Tabula Imperii Byzantini, 9. Wien: Österreichische Akademie der Wissenschaften.
• Bıjiskyan, P. M. (1998). Karadeniz kıyıları tarih ve coğrafyası 1817-1819 (Translation and Notes: H. D. Andreasyan). İstanbul: Çiviyazıları Yayınları.