Birinci Körfez Savaşı: ABD’nin Ortadoğu Stratejisi ve Küresel Güç Dengeleri

Yıl 2025, Cilt: 1 Sayı: 2, 175 - 195, 30.08.2025

Gizem Konaklı

Öz

Amerika Birleşik Devletleri, Birinci Körfez Savaşı sürecinde Ortadoğu’daki jeopolitik dengeleri yeniden biçimlendirmiş ve küresel güvenlik politikalarında belirleyici bir aktör haline gelmiştir. Irak’ın Kuveyt’i işgali, Amerika Birleşik Devletleri’nin bölgedeki stratejik çıkarlarını tehdit etmiş ve uluslararası düzeyde geniş kapsamlı diplomatik ve askerî müdahaleleri beraberinde getirmiştir. Araştırmada, tarihsel analiz ve doküman incelemesi yöntemleri kullanılarak, Amerika Birleşik Devletleri’nin enerji güvenliği, jeopolitik rekabet ve küresel hegemonya hedefleri doğrultusunda geliştirdiği politikalar ele alınmaktadır. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi kararları, uluslararası koalisyonun müdahale süreci, ekonomik yaptırımlar ve Çöl Fırtınası Operasyonu kapsamlı bir şekilde değerlendirilmektedir. Aynı zamanda, savaşın bölgesel ve küresel güvenlik mimarisi üzerindeki etkileri de ele alınmaktadır. Resmî belgeler, akademik araştırmalar ve uluslararası güvenlik politikalarına ilişkin literatür ışığında yapılan analizler, Birinci Körfez Savaşı’nın Amerika Birleşik Devletleri’nin küresel liderliğini nasıl pekiştirdiğini ve bölgedeki askerî varlığını nasıl kalıcı hâle getirdiğini ortaya koymaktadır. Elde edilen bulgular, savaşın yalnızca bölgesel güç dengelerini değiştirmekle kalmayıp küresel düzeyde yeni jeopolitik kırılmalar yarattığını da göstermektedir. Bu çerçevede, Birinci Körfez Savaşı’nın, Amerika Birleşik Devletleri’nin Ortadoğu’daki stratejik konumunu güçlendiren ve uluslararası düzeni yeniden biçimlendiren kritik bir dönemeç olduğu vurgulanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Amerika Birleşik Devletleri Dış Politikası , Askerî Müdahale , Birinci Körfez Savaşı , Enerji Güvenliği , Jeopolitik , Küresel Hegemonya , Ortadoğu

The First Gulf War: The USA’s Middle East Strategy and Global Balance of Power

Öz

The United States reshaped the geopolitical balances in the Middle East during the First Gulf War and emerged as a decisive actor in global security policies. Iraq’s invasion of Kuwait threatened the strategic interests of the United States in the region and prompted extensive diplomatic and military interventions at the international level. This study employs historical analysis and document review methods to examine the policies developed by the United States in line with its objectives of energy security, geopolitical competition, and global hegemony. United Nations Security Council resolutions, the intervention process of the international coalition, economic sanctions, and Operation Desert Storm are comprehensively assessed. Furthermore, the impacts of the war on both regional and global security architectures are addressed. Analyses conducted considering official documents, scholarly research, and literature on international security policies demonstrate how the First Gulf War consolidated the global leadership of the United States and rendered its military presence in the region permanent. The findings indicate that the war not only altered the regional balance of power but also generated new geopolitical ruptures on a global scale. In this context, the First Gulf War is emphasized as a critical turning point that reinforced the strategic position of the United States in the Middle East and reshaped the international order.

Anahtar Kelimeler

United States Foreign Policy , Military Intervention , First Gulf War , Energy Security , Geopolitics , Global Hegemony

Kaynakça

• Akbaş, Z. (2011). ABD’nin Ortadoğu politikalarının sürdürülebilirliği ve Ortadoğu’da güç mücadelesi. History Studies ABD ve Büyük Ortadoğu İlişkileri Özel Sayısı, Özel Sayı (3), 1–18. https://dx.doi.org/10.9737/hist_373
• Arı, T. (2004). Irak, İran ve ABD önleyici savaş, petrol ve hegemonya. Alfa Dağıtım.
• Azman, K. D. (2012). The Middle East policy of America after the Cold War. International Journal of Human Resource Studies, 2(2), 97–115. http://dx.doi.org/10.5296/ijhrs.v2i2.1888
• Irak Kuveyt’i işgal etti. (1990, Ağustos 3). Cumhuriyet, s. 17.
• Krizin kader zirvesi. (1990, Eylül 9). Cumhuriyet, s. 14.
• Saddam’a ambargo. (1990, Ağustos 4). Cumhuriyet, s. 17.
• BM (Birleşmiş Milletler). (1990). S/RES/660 (2 Ağustos 1990).
• BM (Birleşmiş Milletler). (1990). S/RES/661 (6 Ağustos 1990).
• BM (Birleşmiş Milletler). (1990). S/RES/665 (25 Ağustos 1990).
• BM (Birleşmiş Milletler). (1990). S/RES/678 (29 Kasım 1990).
• BM (Birleşmiş Milletler). (1991). S/RES/686 (2 Mart 1991).
• BM (Birleşmiş Milletler). (1991). S/RES/687 (3 Nisan 1991).
• Bodur, H. (2005). Kronolojik 20. yüzyıl siyasi tarihi (1900–1999). Çağlar Yayınları.
• Brands, H. W. (2004). George Bush and the Gulf War of 1991. Presidential Studies Quarterly, 34(1), 113–131. https://doi.org/10.1111/j.1741-5705.2004.00038.x
• Bulloc, J., & Morris, H. (1991). Saddam’s war. Faber and Faber.
• Carpenter, G. (1991). The new world disorder. Foreign Policy, 84, 24–39. https://doi.org/10.2307/1148779
• Clarke, R. A. (2004). Against all enemies: Inside America’s war on terror. Free Press.
• Çakı, C. (2018). İran-Irak Savaşı’nda kullanılan İran propaganda posterlerinin göstergebilimsel analizi. İran Çalışmaları Dergisi, 1(2), 11–39. https://doi.org/10.33201/iranian.452762
• Çakmak, H. (2004). Uluslararası krizler ve Türk Silahlı Kuvvetleri. Platin Yayınları.
• Çavdar, T. (2013). Türkiye’nin demokrasi tarihi 1950’den günümüze. İmge Kitabevi.
• Ergil, D. (1990). Körfez bunalımı. Gündoğan Yayınları.
• Everest, L. (2004). Oil, power and empire: Iraq and the U.S. global agenda. Common Courage Press.
• Freedman, L., & Karsh, E. (1991). How Kuwait was won: Strategy in the Gulf War. International Security, 16(2), 5–41. https://doi.org/10.2307/2539059
• Fuller, G. (1991). Moscow and the Gulf War. Foreign Affairs, 70(3), 55–76. https://doi.org/10.2307/20044819
• Goldschmidt, A., Jr., & Davidson, L. (2018). Kısa Ortadoğu tarihi. Doruk Yayınları.
• Ülman, H. (1992). Dünya nereye gidiyor?. In S. Şen (Ed.), Yeni dünya düzeni ve Türkiye (s. 41). Bağlam Yayınları.
• Harak, G. S. (1991–1992). Hypertexting the Gulf War. CrossCurrents, 41(4), 506–520. https://www.jstor.org/stable/24460355
• Hurst, S. (2009). The United States and Iraq since 1979: Hegemony, oil and war. Edinburgh University Press.
• Jacobs, R. H. (1991). A chronology of the Gulf War. Arab Studies Quarterly, 13(1), 143–165. https://www.jstor.org/stable/41858957
• Johnson, C. (2004). The sorrows of empire. Metropolitan Books.
• Kalkan, Y. (1991). Bir Ortadoğu gerçeği Irak ve Saddam Hüseyin. Beyan Yayınları.
• Karadağ, R. (2020). İsrail, Ortadoğu ve Amerika. Truva Yayınları.
• Karsh, E., & Rautsi, I. (1991). Saddam Hussein: A political biography. Grove Press.
• Klare, M. T. (2006/2007). Oil, Iraq, and American foreign policy: The continuing salience of the Carter Doctrine. International Journal, 62(1), 31–42. https://doi.org/10.1177/002070200706200104
• Kohen, S. (1992). Yeni dünya düzeninde NATO’nun stratejisi ve Türkiye. In S. Şen (Ed.), Yeni dünya düzeni ve Türkiye (s. 116). Bağlam Yayınları.
• Lieber, R. (1992). Oil and power after the Gulf War. International Security, 17(1), 155–176. https://doi.org/10.2307/2539161
• Mabee, B. (2003). Security studies and the security state: Security provision in historical context. International Relations, 17(2), 135–151. https://doi.org/10.1177/00471178030172002
• Miller, J., & Mylorie, L. (1990). Saddam Hussein and the crisis in the Gulf. Yale University Press.
• Nevins, A., & Henry, S. (2005). Commager ABD tarihi. Doğu Batı Yayınları.
• Oran, B. (1988). Kalkık horoz: Çekiç güç ve Kürt devleti. Bilgi Yayınevi.
• Pehlivanoğlu, A. Ö. (2004). Ortadoğu ve Türkiye. Kastaş Yayınevi.
• Rothkoph, D. (2005). Running the world. Public Affairs.
• Salinger, P. (1995). The United States, the United Nations, and the Gulf War. Middle East Journal, 49(4), 595–613. https://www.jstor.org/stable/4328866
• Sander, O. (2021). Siyasi tarih 1918–1994. İmge Kitabevi.
• Schwarzkopf, N. (1992). It doesn’t take a hero. Bantam Books.
• Timur, T. (2000). Küreselleşme ve demokrasi krizi. İmge Kitabevi.
• Tripp, C. (2007). A history of Iraq. Cambridge University Press.
• Turan, Ö. (b.t.y.). Medeniyetlerin çatıştığı nokta Ortadoğu. Acar Matbaacılık.
• Uçarol, R. (2010). Siyasi tarih (1789–2010). Der Yayınları.
• Wallerstein, I. (1993). The world-system after the Cold War. Journal of Peace Research, 30(1), 1–6. https://www.jstor.org/stable/424718
• Warbrick, C. (1991). The invasion of Kuwait by Iraq. The International and Comparative Law Quarterly, 40(2), 482–492. https://doi.org/10.1093/iclqaj/40.2.482