Öğretmenlerin Algıladıkları Psikolojik Şiddet ile Pozitif Psikolojik Sermaye ve İş Yaşam Kalite Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 1, 14 - 41, 30.04.2022

Gülsüm Çelik İskenderoğlu Mehtap Karacil

Öz

Araştırmanın amacı, öğretmenlerin algıladıkları psikolojik şiddet düzeylerinin bazı demografik değişkenlere göre incelemesi ve algıladıkları psikolojik şiddet düzeyleri ile iş yaşam kaliteleri, pozitif psikolojik sermaye düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Araştırmanın evrenini, 2021-2022 eğitim öğretim yılında Erzurum ilinde görev yapan öğretmenler oluşturmaktadır. İlişkisel tarama modeli kullanılan araştırmanın örneklemi ise Erzurum ilinde görev yapan 384 öğretmenden oluşmaktadır. Veri toplama aracı olarak, Olumsuz Davranışlar Ölçeği (Cemaloğlu, 2007), İş Yaşam Kalitesi Ölçeği (Akar, & Üstüner, 2017), Pozitif Psikolojik Sermaye Ölçeği (Tösten, & Özgan, 2014) ve demografik bilgiler için araştırmacı tarafından hazırlanmış olan Kişisel Bilgi Formu kullanılmıştır. Öğretmenlerin algıladıkları psikolojik şiddet düzeylerinin cinsiyet ve medeni duruma göre farklılaşma olup olmadığını tespit etmek için bağımsız gruplar t testi, yaş ve mesleki kıdem yılına göre farklılaşma olup olmadığını tespit etmek için tek yönlü varyans analizi (ANOVA), öğretmenlerin algıladıkları psikolojik şiddet düzeyi ile iş yaşam kalitesi, pozitif psikolojik sermaye düzeyleri arasındaki ilişki olup olmadığını ise Pearson korelasyon analizi kullanılarak analiz edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre, öğretmenlerin algıladıkları psikolojik şiddet düzeylerinin cinsiyet, medeni durum, yaş ve kıdem yılına göre anlamlı düzeyde farklılaştığı görülmektedir. Öğretmenlerin algıladıkları psikolojik şiddet ile iş yaşam kalitesi, pozitif psikolojik sermaye düzeyleri arasında negatif yönlü anlamlı bir ilişki olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Psikolojik şiddet, iş yaşam kalitesi, pozitif psikolojik sermaye.

Kaynakça

• Cemaloğlu N. Okul yöneticilerinin liderlik stilleri ile yıldırma arasındaki ilişki. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi 2007;33:77-87.
• Sadık Ö. Sınıf öğretmenlerinin maruz kaldıkları yıldırma davranışları, algıladıkları sosyal destek ve mesleki iş doyumları arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; 2014.
• Nanto Z. Öğretmenlerin yaşadıkları yıldırma durumlarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Elazığ: Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü; 2015.
• Yaman E, Sarıçam H. Psikoşiddetin iş anlamına etkisi. Anadolu Eğitim Liderliği ve Öğretim 2015;3(2):16-26.
• Yavuz H. Çalışanlarda mobbing (psikolojik şiddet) algısını etkileyen faktörler: sdü tıp fakültesi üzerine bir araştırma ( Yüksek Lisans Tezi). Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; 2007.
• Leyman H. Mobbing and psychological terror at workplaces. Violence and Victims 1990;5(2):119-126.
• Chappell D, Di Martino V. Violence at work. Geneva: International Labour Office;2000.
• Leymann H. The content and development of mobbing at work. EJWOP 1996;5(2):165-84.
• Tutar H. İş yerinde psikolojik şiddet. Ankara: Platin yayınları; 2004.
• Uzun Z, Şafak Uzun AM. Akademide mobbing: okutmanların mobbing hakkındaki görüşlerine dair nitel bir araştırma.Akademik Bakış 2018;66:326-347.
• Aslan İ. Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermaye algıları ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; 2017.
• Çetin F, Basım N. Örgütsel psikolojik sermaye: bir ölçek uyarlama çalışması. Amme İdaresi 2012;45 (1): 121-137. Akdoğan A, Polatcı S. Psikolojik sermayenin performans üzerindeki etkisinde iş aile yayılımı ve psikolojik iyi oluşun etkisi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2013;17(1):273-293.
• Luthans F, Youssef CM. (2007). Emerging positive organizational behavior. Management 2007;33(3):321-349.
• Avey JB, Wernsing TS, Luthans F. Can positive employees help positive organizational change? Impact of psychological capital and emotions on relevant attitudes and behaviors. Applied Behavioral Science 2008;44(1):48-70.
• Güngör S, Tomris Küçün N, Sezgin M. Girişimci öğretim elemanlarının psikolojik sermaye ve bireysel yaratıcılıklarının incelenmesi. Sosyal Bilimler Metinleri 2018;2018(2):50-64.
• Kösterelioğlu AM. İlköğretim okulu öğretmenlerinin iş yaşam kalitesi ile işe yabancılaşması arasındaki ilişki (Doktora Tezi). Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; 2011.
• Erdem M. Öğretmen algılarına göre liselerde iş yaşamı kalitesi ve örgütsel bağlılıkla ilişkisi, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi 2010;16(4):511-536.
• Demir T. Meslek lisesi öğretmenlerinin iş yaşam kalitesine ilişkin algıları ile örgütsel bağlılık düzeyleri arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; 2016.
• Aydın İ, Çelik Y, Uğurluoğlu Ö. Sağlık personeli çalışma yaşam kalitesi ölçeği: Geliştirilmesi, geçerliliği ve güvenilirliği. Toplum ve Sosyal Hizmet 2011;22(2):79-100.
• Aydın R, Kutlu Y. Hemşirelerde iş doyumu ve kişilerarası çatışma eğilimi ile ilgili değişkenler ve iş doyumunun çatışma eğilimi ile olan ilişkisini belirleme. C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu 2001;5(2):37-45.
• Aba G. İş Yaşam Kalitesi ve Motivasyon İlişkisi: Sağlık Sektöründe Bir Uygulama (Doktora Tezi). Antalya: Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; 2009.
• Gezer HS. Öğretmenlere göre mobbing olarak algılanan yönetici davranışları ve bunlarla başa çıkma yolları (Yüksek Lisans Tezi). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü; 2015.
• Yılmaz İ. Öğretmenlerin maruz kaldıkları mobbing davranışları ile iş doyum arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü; 2017.
• Çam A. Özel ve resmi ilkokul ve ortaokullarda görevli öğretmen ve yöneticilerin psikolojik taciz algısı (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Maltepe Üniversitesi; 2013.
• Uluer Ş. Beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin okul ortamında maruz kaldıkları mobbing eylemlerinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Hatay: Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2020.
• Apak EG. Yıldırma eylemleri ve örgütsel adanmışlık ilişkisi: ilköğretim okulu öğretmenleri üzerinde bir araştırma (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü; 2009.
• Kuşgöz A. Voleybol hakemlerine yönelik yıldırma (mobbing) davranışlarının incelenmesi. ( Yüksek Lisans Tezi). Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2018.
• Akgül R. Öğretmenlerin algısal mobbing düzeylerinin örgütsel sosyalleşme, örgütsel bağlılık ve örgütsel yalnızlık ile ilişkisi (Yüksek Lisans Tezi). Elazığ: Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü; 2020.
• Çam S. Öğretmenlerin örgütsel muhalefet, mobbing (yıldırma) yaşama düzeyleri ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki ve bazı değişkenlere göre incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü; 2021.
• Temirhan S. Mobbingin pozitif psikolojik sermaye ve örgütsel bağlılık üzerine etkisi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; 2019.
• Öntürk Y. Akademisyenlere yönelik mobbing davranışları ile iş yaşam kalitesi ilişkisinin incelenmesi. (Doktora Tezi). Düzce: Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2019.
• Akpınar EN. Üniversitede araştırma görevlilerinin duygusal tacize (mobbing) yönelik algılarının demografik özeliklere göre analizi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler. 2015; 1(2):89-100 .
• Bıyıkbeyi T. Çalışanların örgütsel adalet algıları ile psikolojik sermaye düzeyleri arasındaki ilişki: Doğu Akdeniz bölgesinde bir ilde bir alan araştırması (Yüksek Lisans Tezi). Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; 2015.
• Karasar N. Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık; 2011.
• Büyüköztürk Ş, Çakmak E, Akgün Ö, Karadeniz Ş, Demirel F. Bilimsel araştırma yöntemleri. 17. baskı. Ankara: Pegem Akademi; 2014.
• Akar H, Üstüner M. İş yaşam kalitesi ölçeğinin türkçe uyarlaması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi 2017;18(2):159-176.
• Tösten R, Özgan H. Pozitif Psikolojik Sermaye Ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. EKEV Akademi 2014;59(59):429-442.
• Di Martino V, Hoel H, Cooper CL. Preventing violence and harassment in the workplace. Luxembourg: Offıce for Offıcial Publications of the European Communities; 2003.
• Tomic M. Mobbing: The incidence of mobbing activities and differences egarding workplace and gender. Megatrend Review 2012;9(1):243-252.
• Tutar H, Akbolat M. Sağlık çalışanlarının yönetici cinsiyetleri bakımından mobbing algılan. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2012; 28(1):19-29.
• Cemaloğlu N, Ertürk A. Öğretmenlerin maruz kaldıkları yıldırma eylemlerinin cinsiyet yönünden incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri 2007;5(2):345-365.
• Çivilidağ A, Sargın N. Academics’ mobbing and job satisfaction levels. Counseling and Education 2013;2(2):55-66.
• Çakır Ö. Taekwondo hakemlerine yönelik yıldırma (Mobbing) davranışlarının araştırılması (Yüksek Lisans Tezi). Muğla: Muğla Sıtkı Kocaman Üniversitesi; 2019.
• Hacıcaferoğlu S. Gençlik ve spor il müdürlüğü personelinin çalışma ortamında maruz kaldıkları mobbing davranışları (Yüksek Lisans Tezi). Elazığ: Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2010.
• Kuş E. Mobbingin motivasyona etkisi ve bir kamu kuruluşunda uygulama (Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Türk Hava Kurumu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; 2015.
• Güçlü O. Öğretmenlerin yıldırma davranışıyla ilgili algıları: Battalgazi ilçesi ortaöğretim kurumları örneği (Yüksek Lisans Tezi). Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; 2019.