Türk Yabancılar Hukuku Kapsamında “Yabancı Kaçak İşçi” Kavramı

Yıl 2021, Sayı: 1, 87 - 116, 30.06.2021

Gülce Gümüşlü Tunçağıl

Öz

Türkiye Cumhuriyeti Devletinin jeopolitik konumu sebebiyle transit ülke ve özellikle son dönemlerde hem sınır hem yakın coğrafyadaki ülkelerden yoğun şekilde göç alan bir ülke olması sonucunda ülkemizde yaşayan yabancı sayısı giderek artmaktadır. Yaşamlarını sürdürmek amacıyla çalışması gereken yabancılardan hukuken geçerli çalışma izni olmadan çalışan kişiler ‘kaçak işçi’ konumundadırlar. Yabancı kaçak işçi kavramı, temel olarak yabancının çalışma izni veya çalışma izni muafiyeti almadan çalışması veya çalışma izni olmasına rağmen hukuken çalışmaması gereken iş ve meslekleri icra etmesini ifade eder ve kayıt dışı istihdamın bir parçasıdır.

Kaçak işçi istihdamı ülkemizde ciddi bir sorun teşkil etmektedir. Kaçak işçi olarak çalışma ve çalıştırılma durumu insan hakları hukuku, yabancılar hukuku, iş ve sosyal güvenlik hukuku, vergi hukuku, idare hukuku ve ceza hukuku gibi hukukun farklı dalları açısından da ele alınması gereken çeşitli hukukî sorunlara yol açmaktadır.

Düzensiz göçün parçası olan kaçak işçilik kavramı, çalışmamızda yabancılar hukuku açısından ele alınarak; kaçak işçi olarak çalışma ve çalıştırılma durumunda hem yabancı çalışan hem işveren açısından mevzuatımıza göre uygulanan yaptırımlar hakkında değerlendirmelerde bulunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kayıt Dışı İstihdam, Yabancı, Kaçak İşçi, Yabancılar Hukuku, Uluslararası İşgücüKanunu

Kaynakça

• AYBAY, Rona/ DARDAĞAN KİBAR, Esra, Yabancılar Hukuku, 3. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2010.
• ASLANTÜRK, Oğuzhan/ TUNÇ YUSUF, Erdem, ‘Yabancıların Türkiye’de Kayıtdışı İstihdamı’, Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı 10/4, Yıl: 2018, Aksaray, s. 13-20.
• BARAN ÇELİK, Neşe, ‘Türk Hukukunda Uluslararası Koruma Başvurusunda Bulunan veya Uluslararası Korumadan Yararlanan Yabancıların Hak ve Yükümlülükleri’, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Özel Sayı, Cilt 1, Yıl: 2015, s.67-148.
• BAŞBAKANLIK, Kayıt Dışı İstihdamla Mücadele (KADİM) Projesi ile İlgili 2006/28 Sayılı Genelge, 04 Ekim 2006 Tarihli Resmî Gazete, Sayı: 26309 (KADİM Projesi).
• CANDAN, Mehmet, Kayıt Dışı İstihdam, Yabancı Kaçak İşçi İstihdamı ve Toplumumuz Üzerindeki Sosyo-Ekonomik Etkileri, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü, Ankara, 2007.
• CİN, Mustafa, ‘Yabancıların Kendilerine Yasak İşlerde veya Çalışma İzni Almadan Çalışmasının İş Sözleşmesine Etkisi’, Kamu İş (İş Hukuku ve İktisat Dergisi), Sayı 8/1, Yıl: 2005, https://www.tuhis.org.tr/pdf/812.pdf.
• ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI İŞ TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI, Yabancıların İzinsiz Çalışmasının Önlenmesi Teftiş Projesi Genel Değerlendirme Raporu, Ankara, 2008, https://ailevecalisma.gov.tr/medias/5986/2007_25.pdf, Erişim Tarihi: Mayıs 2021.
• https://www.csgb.gov.tr/uigm/genel-bilgiler/idari-para-cezalari/, Erişim Tarihi: Haziran 2021.
• ÇELİKEL, Aysel/ ÖZTEKİN GELGEL, Günseli, Yabancılar Hukuku, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2018.
• ÇİÇEKLİ, Bülent, ‘Mülteci, Sığınmacı ve Göçmenler: Sınıflandırma ve Yasal Statünün Belirlenmesine İlişkin Sorunlar’, Vatandaşlık, Göç, Mülteci ve Yabancılar Hukukundaki Güncel Gelişmeler, Uluslararası Sempozyum Bildirileri, 15-16 Mayıs 2009, Anadolu Üniversitesi, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Yıl:2010, Ankara, s. 327-362.
• ÇOPUROĞLU, Çağlar, ‘Türkiye’deki Yabancı Kayıt Dışı İşçilerin Kısa ve Uzun Vadeli Sosyal Sigortalar Üzerinde Oluşturduğu Riskler’, Antalya Bilim Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı 9/17, Yıl: 2021, Antalya, s.269-285.
• DARDAĞAN, Esra, ‘An Overview and Discussion of the New Turkish Law on Foreigners and International Protection’, Perceptions, Sayı XVIII/3, Yıl: 2013, Ankara, s. 109-128.
• DOĞAN, Vahit, Türk Yabancılar Hukuku, Üçüncü Baskı, Savaş Yayınevi, Ankara, 2020.
• DÖNMEZ, Hasan, Türkiye’de Kayıt Dışı İstihdam, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2020.
• Ekşi Nuray, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Hukuku, 5. Baskı, Beta Basım, İstanbul, 2018.
• EKŞİ, Nuray, ‘Kabotaj Kanunu Uyarınca Yabancılara Yasaklanan Meslek ve Sanatlar’, Kabotaj, Mavi Vatan ve Türk Denizciliği, İstanbul Barosu Cumhuriyet Araştırmaları Merkezi/Taşıma ve Lojistik Hukuku Komisyonu Ortak Düzenlenen Çevrimiçi Konferans, 1 Temmuz 2021, Tebliğ Kitabı, 2021, s. 357-377.
• ELÇİN, Doğa, Milletlerarası Unsurlu Bireysel ve Toplu İş Sözleşmelerine Uygulanacak Hukuk, Adalet Yayınevi, Ankara, 2012.
• ERDOĞAN, Murat, Suriyeliler Barometresi 2019: Suriyelilerle Uyum İçinde Yaşamanın Çerçevesi, Orion Kitabevi, Ankara, 2020, https://www.unhcr.org/tr/wp-content/uploads/sites/14/2020/09/SB2019-TR-04092020.pdf.
• ERTEN, Rıfat, ‘Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Hakkında Genel Bir Değerlendirme’, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı XIX/1, Yıl: 2015, Ankara, s.3-51.
• ESEN, Emre, ‘Türk Hukukunda Yabancıların İkamet İzinler’, Beta Basım, İstanbul, 2019.
• GÜMÜŞLÜ TUNÇAĞIL, Gülce, ‘Yabancıların Türkiye’de Eğitim Hizmetinde Çalışması’, Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı 9/1, Yıl: 2019, Ankara, s.68 – 109.
• INTERNATİONAL LABOUR ORGANİZATİON, Syrians in the Turkish Labour Market, 2017, s.1, https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---europe/---ro-geneva/---ilo-ankara/documents/genericdocument/wcms_738618.pdf, erişim tarihi Ağustos 2021.
• İÇDUYGU, Ahmet/ AKSEL, Damla B., Türkiye’de Düzensiz Göç, Uluslararası Göç Örgütü Yayınları, Ankara, 2012.
• KARAAĞAÇ, Ömür, ‘Yabancıların Türkiye’de Çalışmalarına İlişkin Temel Düzenleme Olarak Uluslararası İşgücü Kanununun Genel Değerlendirilmesi’, Çankaya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı 3/1, Yıl: 2018, Ankara, s.89-121.
• KESER, Hakan, ‘Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun Tasarısı Işığında Türkiye’de Yabancıların Çalışma Hakkı ve Yabancı Kaçak İşçilik’, Kamu İş (İş Hukuku ve İktisat Dergisi), Sayı 7/2, Yıl: 2003, s.2-48.
• MAHİROĞULLARI, Adnan, ‘Türkiye'de Kayıtdışı İstihdam ve Önlemeye Yönelik Stratejiler’, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı 22/2, Yıl: 2017, Isparta, s.547-565.
• MOLLAMAHMUTOĞLU, Hamdi/ ASTARLI, Muhittin/ BAYSAL Ulaş, İş Hukuku, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 6. Bası, Ankara, 2014.
• ÖZKAN, Işıl, Göç, İltica ve Sığınma Hukuku, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu ve Uluslararası İşgücü Kanunu ile Getirilen Değişikliklerle, Güncellenmiş 3. Baskı, Seçkin, Ankara, 2018.
• ÖZEL, Sibel, ‘Uluslararası Koruma Başvuru Sahibi, Uluslararası Koruma Sahibi ile Geçici Koruma Altına Alınanların Hukuki Statülerinin Sığınmacı ve Göçmen Kavramları Özelinde Değerlendirilmesi’, Uludağ Journal of Economy and Society / B.U.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi Sayı 37/, Yıl: 2018, s. 249-295.
• ÖZEL, Sibel, ‘Türkiye’de Suriyelilerin Hukukî Statüsü’, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı XVII/2, Yıl: 2020, İstanbul, s. 709-734.
• SAVUR, Elçin, Türk-Yabancılar Hukuku Çerçevesinde Yabancıların Çalışma Hakkı ve Buna İlişkin Sınırlamalar, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2016.
• SOSYAL GÜVENLİK KURUMU EMEKLİLİK HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ, 2013/11 Sayılı Sigortalılık İşlemleri Genelgesinin (07/10/2020 tarihli ve 2020/41 sayılı Genelge İşlenmiş Hâli, Ekim 2020.
• SÜZEK, Sarpek, İş Hukuku (Genel Esaslar, Bireysel İş Hukuku), Yenilenmiş 14.Baskı, Beta Yayınları, İstanbul 2017.
• T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI, Yabancıların Çalışma İzinleri Uygulama Rehberi, Yayın No.10, Ankara, 2014.
• TEKSOY, Barış, ‘6458 Sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununa Göre Yabancıların Vize Alma Zorunluluğu’, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı 62/3, 2013, Ankara, s.855-906.
• TUNÇOMAĞ, Kenan; Centel Tankut, İş Hukukunun Esasları (Genel Kavramlar, İş Sözleşmesi, Sendikalar, Toplu İş Sözleşmeleri, Arabuluculuk ve Tahkim, Grev ve Lokavt), 6.Bası, Beta Yayınları, İstanbul 2013.
• TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU, İşgücü İstatistikleri, Ağustos 2020, Yayım Tarihi 10 Kasım 2020, S. 33792, Resmi İnternet Sitesi https://data.tuik.gov.tr.
• UNHCR, Durable Solutions for Syrian Refugees, July/August 2019, s. 1-4, https://www.unhcr.org/tr/wp-content/uploads/sites/14/2020/09/SB2019-TR-04092020.pdf, Erişim Tarihi: Ağustos 2021.