Akreditif Hukukunda Temel İlişkiye Esas Geçersizlik ve Akde Aykırılık Durumlarının Türk Borçlar Kanunu Çerçevesinde İrdelenmesi

Yıl 2021, Sayı: 2, 297 - 308, 31.12.2021

Hande Atmaca Ülkü

Öz

Uluslararası Ticarete özgü bir terim olan akreditifin hukuki yapısı, akreditif ilişkisine ve temel ilişkiye esas olmak üzere birbirinden bağımsız nitelikte iki farklı hukuki ilişkiden oluşmaktadır. Temel ilişkiye esas sözleşmenin geçersizliği veya akde aykırı durumların varlığı halinde elbette ki akreditif ilişkisinin bu durumlardan etkilenmesi beklenmemelidir. Aksinin kabulü, uluslararası ticaretin işlerliğini kolaylaştırmak amacıyla belli şartlar dahilinde gerçekleşen bir ödeme yöntemi olan akreditif kurumundan beklenilen faydayı ortadan kaldırabilecektir. Konu anlatılırken satım sözleşmesine özgü durumlar akreditif kurumu ile ilişkilendirilmek suretiyle değerlendirme yapılmıştır. Esasen temel ilişkiye esas sözleşmeyi bütünüyle sistemin dışına itmekte hakkaniyete aykırı sonuçlara yol açabilecektir. Bu sebeple Türk Hukukunda, lehdarın ödeme talebinin ‘’hakkın kötüye kullanılması yasağına’’ aykırılık teşkil etmesi halinde bedelin ödenmemesi kabul edilebilir. Yani, temel ilişkiye esas akdin geçersizliği ve akde aykırı durumların mevcudiyeti durumunda dahi ödeme talebi kabul edilebilir niteliktedir; meğerki bu talep, hakkın kötüye kullanılması yasağına aykırılık teşkil edecek nitelikte olsun. Çalışmamızda hangi hallerde ‘’geçersizlik’’ ve ‘’akde aykırılık’’ kavramlarının gündeme gelebileceği değerlendirilmiş ve bu suretle akreditif ilişkisine özgü hakkın kötüye kullanılması yasağına aykırılık hallerinin sistematik şekilde ortaya konulması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Akreditif İlişkisi, Temel İlişki, Geçersizlik, Akde Aykırılık, Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağı.

Kaynakça

• ACEMOĞLU, Kevork, ‘“Aliud” ve Federal Mahkemenin Aliud Üzerindeki Tutumu Üzerine’, İÜMHAD, C: 6, S: 9, 1972.
• ARAL, Fahrettin / AYRANCI, Hasan, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, 9. Baskı, Yetkin Yayın Evi, Ankara, 2012.
• ATAŞLAR, Abdullah Harun, Türk Hukuku ve Viyana Satım Sözleşmesi (CISG) Uyarınca Satış Sözleşmesinde Aliud, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Ankara, 2019.
• AYDOS, Oğuz Sadık, Akreditif, 1. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2000.
• BOZKURT, Sevgi, Akreditifin Uygulanması, 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2006.
• CİRAY, Fatma Ceyda, Akreditifte Bankaların Hukuki Bakımdan Sorumlulukları, Yayımlanmamış Doktora Tezi, MÜBSE, İstanbul 2009.
• ÇABRİ, Sezer, ‘Akreditifte Temel İlişkiden Doğan Borcun Hiç veya Gereği Gibi İfa Edilmemesinin Akreditif İlişkisine Etkisi’, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Cilt: 22, S: 3, 2016.
• DALGIÇ ATABAŞ, Nuşen Pelin, ‘UCP 600 Açısından Bankaların Belgelerle Bağlı Olması Kuralı’, TBB Dergisi 2018 (134).
• DOĞAN, Vahit, Uluslararası Ticarette Ödeme Aracı Olarak Akreditif, Gözden Geçirilmiş 3. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2011.
• EKİCİ, Akın, ‘Akreditifte Lehtarın Dürüstlük Kurallarına Aykırı Olarak (Fraud) Bedeli Talep Etmesi ve Bu Durumda Akreditif Bedelini İştira (İskonto) Eden Bankanın Hukuki Durumu’, Prof. Dr. Hayri Domaniç’e 80. Yaş Günü Armağanı, I. Cilt, Beta Yayınları, İstanbul, 2001.
• EREN, Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 22. Baskı, Yetkin Yayınevi, Ankara, 2017.
• GÜMÜŞ, Mustafa Alper, Borçlar Hukuku Özel Hükümler, Cilt 1, 3. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2013.
• GÜNAY, Gözde Engin, Türk Hukuku’nda Akreditif, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İTÜSBE, İstanbul, 2013.
• KAYA, Arslan, Belgeli Akreditifte Lehtarın Hukukî Durumu, 1. Baskı, Beta Basım Yayın, İstanbul, 1995.
• KOSTAKOĞLU, Cengiz, Banka Kredileri, Tüketici ve Konut Kredileri ile Kredi Kartlarından Doğan Uyuşmazlıklar, Beta Yayınları, İstanbul 2013.
• REİSOĞLU, Seza, Türk Hukukunda ve Bankacılık Uygulamasında Akreditif, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 2. Baskı, Ankara, 2009.
• REİSOĞLU, Seza, ‘Hukuki Açıdan Akreditif ve Uygulama Sorunları’, Bankacılar Dergisi, S: 52, 2005.
• ÖZEL, Sibel, Akreditif ve Hukuki Niteliği, Beta Basım Yayım, İstanbul, 1991.
• SARAÇ, Semih, Akreditifin Hukuki Niteliği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, Haziran 2014.
• SEROZAN, Rona, Borçlar Hukuku Özel Bölüm, 2. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2006.
• SEROZAN, Rona, ‘Yeni Alman İfa Engelleri Hukuku’, İÜHFM, C. 58, S. 1-2, 2000.
• SEROZAN, Rona, Sözleşmeden Dönme, 2. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2007.
• SEROZAN, Rona, ‘Parça Borcu, Çeşit Borcu; Aşılması Gereken bir Ayırım’, MHAD, S:5, s.212-238.
• TANDOĞAN, Haluk, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, Cilt I/1, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2008.
• TEKİNALP, Ünal, Banka Hukukunun Esasları, Yeniden Yazılmış 2. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2009.
• ÜLGEN, Hüseyin / HELVACI, Mehmet / KENDİGELEN Abuzer / KAYA, Arslan / NOMER ERTAN, Füsun, Ticari İşletme Hukuku, Yeni Türk Ticaret Kanunu’na Göre Güncellenmiş 4. Baskı, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2015.
• YAVUZ, Cevdet / ACAR, Faruk / ÖZEN, Burak, Türk Borçlar Hukuku, Özel Hükümler, 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’na Göre Güncellenmiş ve Yenilenmiş 10. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul, 2012.
• YAVUZ, Cevdet, Türk Borçlar Hukuku Dersleri Özel Hükümler, 14. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2007.