The Problem of Quality in Qur'anic Education in Faculties of Theology: Determinations and Suggestions

Yıl 2025, Cilt: 1 Sayı: 1, 81 - 94, 30.09.2025

Hayrünnisa Can

Öz

The Qur'an is a sacred book that was revealed to the Prophet Muhammad through Jibril, sent to humanity as a guide for guidance, and worshipped with its recitation. Following the revelation of the revelation, Qur'anic education activities started in Dar al-Arqam with the period of the Prophet (peace be upon him), and continued as the transmission of the Qur'an to those who did not know by the salaf-i sālihin and those who knew. Today, this sacred duty continues uninterruptedly with the establishment of various institutions through Qur'anic teachers. In Turkey, Qur'anic education at the undergraduate level is a course given for eight semesters by the faculties of theology under the name of “Qur'anic Reading and Tajweed”. The aim of this course is to achieve quality in recitation. In other words, it is the performance of recitation and memorization of the Qur'an in accordance with the characteristics of mehāric al-hurūf and adjective al-hurūf. This is only possible through quality education. Qur'anic education, which has a two-dimensional structure, is carried out simultaneously theoretically and practically, using the most superior and reliable educational material. In this respect, it differs from other courses. Therefore, after the transfer of theoretical knowledge, students are expected to receive immediate feedback, put it into practice and reach a level of professional competence. The main problems are how to bring the student to the desired level and how to unlock his/her potential. The increase in the number of students in the faculties of theology in recent years and the increase in class sizes in direct proportion to the increase in the number of students makes it necessary to allocate time for each of the students and to follow the learning process. In addition, the instructor's use of methods and techniques that are incompatible with learning skills, instead of combining traditional and modern methods throughout the training, causes disruptions in the realization of teaching. This research draws attention to the role of education in achieving competence. The aim of our study is to reveal how a qualified education can be realized and to identify the problems based on the implementation, methodology, curriculum and instructor-student based problems of the Qur'an course given in the faculties of theology in terms of education. In the light of the existing literature, a number of proposals have been submitted for the occurrence of a quality education. The study addresses the criteria for eliminating the difficulties encountered during training and increasing the enjoyment of training. Recommendations were made within the scope of the analysis of existing studies. Document examination design, one of the qualitative research methods, was used in the study.

Anahtar Kelimeler

Reading the Qur , Divinity , Education , İssues , Quality.

İlahiyat Fakültelerinde Kur’ân Eğitiminde Nitelik Problemi: Tespit ve Öneriler

Öz

Türkiye’de lisans düzeyinde Kur’an eğitimi “Kur’an-ı Kerîm Okuma ve Tecvid” adı altında İlahiyat fakülteleri tarafından sekiz dönem boyunca verilen bir derstir. Bu dersin amacı, öğrenciyi tilâvette niteliğe ulaştırmaktır. Diğer bir ifadeyle yüzünden ve ezberden okuyuşun mehâricu’l-hurûf ve sıfât-ı hurûf’un vasıflarına riayet ederek icra edilmesidir. Bu da ancak kaliteli bir eğitimle mümkündür. İki boyutlu bir yapıya sahip Kur’an eğitimi, eş zamanlı olarak teorik ve pratik şekilde yürütülmekte, en üstün ve en güvenilir bir eğitim materyali olan Kur’an-ı Kerîm kullanılarak verilmektedir. Bu yönüyle diğer derslerden ayrılmaktadır. Dolayısıyla nazarî bilginin aktarımından sonra öğrencilerden anında geri bildirim alınması, pratiğe dökülmesi ve mesleki olarak da öğrencilerin yeterlilik seviyesine erişmesi beklenmektedir. Öğrencinin istenen düzeye nasıl getirilebileceği ve mevcut potansiyelinin nasıl ortaya çıkarılabileceği başlıca problemlerdendir. Son yıllarda İlahiyat fakültelerinin öğrenci sayılarındaki artışla doğru orantılı olarak sınıf mevcutlarının artması, öğrencilerin her birine vakit ayırmayı ve öğrenme sürecini takip etmeyi zorlaştırmaktadır. Ayrıca öğreticinin, eğitim boyunca geleneksel ve modern metotları mezcetmek yerine öğrenme becerileriyle mütenasip olmayan yöntem ve teknikleri kullanması, öğretimin gerçekleşmesinde aksaklıklara neden olmaktadır. Bu araştırma, yeterlilik derecesine ulaşmada eğitimin rolüne dikkat çekmektedir. Çalışmamızın amacı, nitelikli bir eğitimin nasıl gerçekleştirilebileceğini ortaya koymak, eğitim açısından İlahiyat fakültelerinde verilen Kur’an dersinin uygulanış, metodoloji, müfredat ve eğitmen-öğrenci temelli sorunları tespit etmektir. Mevcut literatür ışığında kaliteli bir eğitimin meydana gelmesi adına birtakım teklifler sunulmuştur. Çalışmada, eğitim sırasında karşılaşılan güçlüklerin ortadan kaldırılması ve eğitim keyfiyetinin arttırılması kriterlerine dair hususlara değinilmiş, mevcut çalışmaların analizi kapsamında önerilerde bulunulmuştur. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman inceleme deseni kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kur’ân-ı Kerim Okuma ve Kıraat İlmi , İlahiyat , Eğitim , Sorunlar , Nitelik.

Kaynakça

• Ablay, Rıfat. “İlahiyat Fakültelerinde Eğitim Açısından Kur’ân’ı Kerîm Dersi: Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Örneği”. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 32 (Mart 2023), 112-133.
• Acar, Mehmet Maşuk - Genç, Muhammet Fatih. “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Kur’an Okuma ve Tecvid Dersine Karşı Tutumları (Kocaeli Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Örneği)”. Kocaeli İlahiyat Dergisi 6/2 (Aralık 2022), 605-630. https://doi.org/10.5281/zenodo.7444186
• Adıgüzel, Mehmet. “Kur’ân Öğretim Metotları ve Öğreticilik Vasıfları”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19 (Haziran 2003).
• Ağırbaş, Abdulhekim. “İlahiyat/İslami İlimler Fakültelerinde Kur’ân Okuma ve Tecvid Dersleri Eğitim Öğretimiyle İlgili Tespitler, Teklifler (Çakü İslami İlimler Fakültesi Örneği)”. Diyanet İlmi Dergi 59/1 (Mart 2023), 89-120.
• Akdemir, Mustafa Atilla. “Kur’an Ezberinde Kalite İhtiyacı ve Donanımlı Hafızlık”. Usul İslam Araştırmaları 13/13 (Haziran 2010), 21-40.
• Akpınar, Burhan - Ersözlü, Zehra Nur. “Görme ve Koklama Duyularının Bilişsel Öğrenme Sürecindeki Rollerinin Karşılaştırılması”. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi 3/2 (Haziran 2008), 42-53.
• Altıntaş, Muhammed Esat - Kirenci, Hatice Kübra. “İlahiyat Fakültelerinde Kur’an Öğretimi ile İlgili Problemler ve Çözüm Önerileri (Nitel Bir Araştırma)”. Uluslararası Yüksek Din Öğretimi Sempozyumu ( Akademik ve Sosyal Yönleriyle) I (2019), 97-127.
• Arslan, Ahmet Turan. “Dâd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 8/396-397. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Aşlamacı, İbrahim. “Günümüz Türkiye’sinde Sayılarla Yüksek Din Öğretimi”. Uluslararası Yüksek Din Öğretimi Sempozyumu ( Akademik ve Sosyal Yönleriyle) II (2019), 21-37.
• Aşlamacı, İbrahim. “İmam Hatip Liselerindeki Din Eğitiminin Niteliği ile İlgili Sorunlar: Okul Yöneticilerinin Görüşlerine Dayalı Nitel Bir Araştırma”. Journal of Turkish Studies 12/10 (2017), 49-80.
• Ateşyürek, Remzi. “Kur’an Tilavetinde Yaygın Hatalar: (Sad, Dad, Ta ve Za Örneği)”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 31/31 (Mayıs 2011), 157-175.
• Atıcı, Can - Bulut, Ali. “Kur’ân Kırâatinde Mukrî ve Kârînin Temel Vasıfları -İbnü’l-Cezerî’nin Muncidu’l-Mukriîn ve Murşidu’t-Tâlibîn Adlı Eseri Bağlamında-”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 52 (2024), 151-174.
• Aydınlı, Abdullah. “Semâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/457-458. İstanbul: TDV Yayınları, 2009. Bakırcı, Fetullah. “Okutucu Yönüyle Fem-i Muhsin”. Türkiye’de Kur’ân ve Kıraat Eğitimi. ed. Ahmet Gökdemir. 223-251. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2021.
• Biceğez, Yunus. Kur’an Öğretiminde Temel İlkeler, Yöntem ve Teknikler. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2017.
• Cankurt, Fatih. “İlâhiyat/İslâmi İlimler Fakültelerinde Kur’ân-ı Kerîm Dersleri: Ezber Mi, Yüzünden Okuma Mı?” Mizanü’l-Hak: İslami İlimler Dergisi 15 (Aralık 2022), 467-490. https://doi.org/10.47502/mizan.1181683
• Cezerî, İbnü’l. Muncidu’l-Mukriîn ve Murşidu’t-Tâlibîn. thk. Ali b. Muhammed el-İmrân. Mekke: Dâru Âlimi’l-Fevâid, 1998.
• Çetin, Abdurrahman. “Tecvid”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/253-254. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Ebû Dâvûd, Suleymân b. el-Eşʿas̱ es-Sicistânî. Sünenü Ebî Dâvûd. thk. Muḥammed Muhyiddîn ʿAbdulhamîd. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebetu’l-ʿAsriyye, ts.
• Egin, Osman. “Kur’an Öğretiminde Problemler ve Çözüm Önerileri”. Etkili Din Öğretimi (Editörlü Kitap), 601-605.
• Erbaş, Muammer. “Kur’ân-ı Kerîm Eğitim Öğretiminde Kalite ve Verim Sorunu”. Din Eğitiminde Motivasyon ve Verimlilik Sempozyumu, 1-25.
• Fırat, Yavuz. “Kur’an Öğretimi ve Hafızlık Eğitimi Üzerine Bazı Düşünceler”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 23 (Şubat 2007), 549-568.
• Genç, Muhammet Fatih. “İmam Hatip Okulları ve İlahiyat Fakülteleri Örneğinde Din Eğitiminde Kalite Sorunu”. Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi 7 (2019), 145-166.
• Gökdemir, Ahmet. “İlahiyat Fakültelerindeki Kur’ân Okuma ve Tecvid Dersleri İçin Bazı Teklifler”. Türkiye’de Kur’ân ve Kıraat Eğitimi. ed. Ahmet Gökdemir. 9-24. Ankara: İlahiyat yayınları, 2021.
• Gökdemir, Ahmet. Kur’ân Okuma ve Tecvid Derslerinde Karşılaşılan Problemler (Kırklareli Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Örneği). ed. Ahmet Gökdemir. İstanbul: Ravza yayınları, 1., 2019.
• Gücüyeter, Bahadır vd. “Tutor Destekli Öğretim Modeli’nin Yabancı Öğrencilerin Türkçe Konuşma Becerilerine ve Kaygı Düzeylerine Etkisi”. Journal of Turkish Research Institute 64 (Ocak 2019), 535-552. https://doi.org/10.14222/Turkiyat4054
• Gümüş Sarı, Arife. İmkân ve Sınırlılıkları Açısından İlahiyat Fakültelerinde Öğretmen Yetiştirme. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2023.
• Gürbüztürk, Oğuz. “Eğitimde Nitelik Sorunu”. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi 23/2 (Ağustos 2019), 729-744. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000779
• Havuz, Hasan Hüseyin. “İlahiyat Düzeyi Kur’ân Okuma Dersleri Sorunu: Yapısal Problemlerin Çözümü ve Çerçeve Öğretim Programı/Müfredat Önerisi”. Burdur İlahiyat Dergisi 9 (Aralık 2024), 141-172. https://doi.org/10.59932/burdurilahiyat.1540946
• Havuz, Hasan Hüseyin. “Kur’ân Okuma Dersi Ölçme ve Değerlendirme İlkeleri”. Tefsir Araştırmaları Dergisi 7/1 (Nisan 2023), 214-253. https://doi.org/10.31121/tader.1140469
• İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Ḫayr Şemsüddîn b. el-Cezerî Muḥammed. et-Temhîd fî ʿİlmi’t-Tecvîd. thk. ʿAlî Ḥuseyn el-Bevvâb. Riyad: y.y., 1405/1985.
• Kara, Zeliha. İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Kur’an Öğretimiyle İlgili Görüşleri. Tokat: Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2019.
• Karaçam, İsmail. Kur’an-ı Kerim’in Faziletleri ve Okunma Kâideleri. İstanbul: İFAV Yayınları, 35. Basım, 2023.
• Kur’ân Yolu Meâli. çev. Hayrettin Karaman. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2. Basım, 2023.
• Kılıç, Mustafa. “Kur’ân Eğitiminde Harflerin Sıfatlarından Renklendirme Yoluyla Yararlanma: Zıt Sıfatlar Örneğinde Bir Yöntem Önerisi”. Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi 5/2 (Aralık 2019), 233-280.
• Kiriş, Hacı Mustafa. Diyanet İşleri Başkanlığı personel yeterlikleri bağlamında ilahiyat fakültesi lisans programlarının fonksiyonelliği. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
• Koç, Mehmet Akif. “Harf Eğitiminde Arap-Türk Ağzı İkilemi Üzerine”. Tarihten Günümüze Kıraat İlmi: Uluslararası Kıraat Sempozyumu, 585-596.
• Koyuncu, Recep. “İdeal Kur’an Öğretimi: Sorunlar ve Çözüm Önerilerine İlişkin Bir İnceleme”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 49 (Aralık 2020), 291-324. https://doi.org/10.17120/omuifd.782798
• Öge, Ali - Pehlivan, Ayşe. “Nitelik Bağlamında Kur’an Tilavetinin Keyfiyeti ve Eğitimi Üzerine Bir İnceleme”. Journal of Analytic Divinity V/2 (2021), 49-73.
• Şen, Mustafa. “Keyfiyet, Ölçü ve Problem Açısından Tecvid İlminde Medde Yeni Bir Bakış Denemesi”. EKEV Akademi Dergisi 63 (Ağustos 2015), 213-230.
• Şenat, Fatma Asiye. “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Kur’an Okuma ve Tecvid Dersinin İşlenişiyle İlgili Kanaatleri Üzerine Bir Araştırma”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 42/42 (Aralık 2016), 215-237.
• Tan, Şeref. Öğretimi Planlama ve Değerlendirme. Ankara: Pegem A Yayıncılık, 2005.
• Tan, Şeref. “Öğretmen Nitelikleri”. Öğretim İlke ve Yöntemleri. ed. Şeref Tan. Ankara: Pegem Yayıncılık, 2007.
• Temel, Nihat. Kırâat ve Tecvîd Istılahları. İstanbul: İFAV Yayınları, 5. Basım, 2020.
• Tetik, Hayati. “Kalite Odaklı Kur’ân Öğretimi: Bazı Sorunlar ve Çözüm Önerileri”. Ağrı İslami İlimler Dergisi 9/14 (Haziran 2024), 1-30.
• Tuncel, Emrullah. Kur’an Öğretiminde Metodoloji (Strateji-Yöntem ve Teknikler). İstanbul: İFAV Yayınları, 2023.
• Tuncel, Emrullah. “Kur’ân Tedrisatında Harf Taliminin Önemi ve Usûlü”. İhya Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi 7/1 (Ocak 2021), 372-397.
• Turgut, Mehmet Fuat - Baykul, Yaşar. Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme. Ankara: Pegem Akademi, 6. Basım, 2014.
• Yartaşı Pehlivan, Sevda. Yetişkinlere Yönelik Kur’ân Kurslarında Kur’ân-ı Kerîm Öğretim Yöntemleri ve Okuma Problemleri (İstanbul/Kartal Örneği). İstanbul: İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Yeşilyurt, Etem. “Tam Öğrenme Yaklaşımı”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 9/2 (2020), 1548-1580. https://doi.org/10.15869/itobiad.695755
• Yılmaz, Engin. “Bir Dil Bilgisi Terimi / Kavramı Olan ‘Nitelik’ ve ‘Özellik’ Eş Anlamlı mıdır?” Dil Araştırmaları 3/3 (Aralık 2008), 41-45.