Öz
Engel durumu, bireyin fiziksel, biyolojik ve zihinsel aktivitelerindeki yetersizliği ifade ederken engellilik, engelli bireye yönelik sosyal etkileşim ve iletişim sonucu ortaya çıkan toplumsal anlamlandırmaları ifade etmektedir. Engellilik, sosyal ilişkiler sonucu ortaya çıkan kültürel bir tanımlamadır. Engelli birey olmanın toplumsal ve kültürel anlamlar ile inşa edildiğini ve Türk kültüründe çeşitli anlamlara tabi olduğunu söylemek mümkündür. Engellilik olgusu, geçmişten günümüze çeşitli olumsuz kültürel anlamlandırmalar ile karşı karşıya gelmiştir. Bu doğrultuda çalışmamızın amacı engellilik olgusuna ilişkin kültürel anlamlandırmaları mercek altına almaktır. Engelli olmanın kültürel olarak ne ifade ettiği sorusundan yola çıkılarak kültürün birtakım öğeleri çerçevesinde engelliliğe yönelik kültürel anlamlar ortaya koyulmuştur. Kültürün parçalarını oluşturan mitoloji, atasözleri ve deyimler, din, edebi eserler, ders kitapları ve sinemada engelliliğin sunumu bütüncül bir yaklaşımla incelenmiştir. Bu unsurlar toplumsal yapı içerisinde kültürel nüveleri barındırmakla beraber aynı zamanda kültürün aktarıcısı rolünü oynamaktadır. Bu noktada ele alınan konu başlıkları çerçevesinde engelliliğin kültürel anlamlarının ortaya koyulması önem teşkil etmektedir. Literatür ışığında gerçekleştirilen çalışmada doküman analizi yapılarak elde edilen veriler içerik analizine tabi tutulmuştur. Yapılan betimsel analiz ile engelli bireylerin çeşitli biçimlerde olumsuz anlamlandırmalara maruz kaldıkları böylece damga ile karşı karşıya kaldıkları belirlenmiştir. Kimi zaman olumsuz kültürel anlamlandırmaların engelli bireyler tarafından kabul edilerek içselleştirildiği böylece sosyal izolasyonla yüz yüze gelindiği elde edilen bulgular arasındadır. Öte yandan engelliliğe ilişkin olumsuz kültürel anlamların kuşaktan kuşağa aktarma yoluyla yeniden üretildiği sonucuna ulaşılmıştır. Ancak tarihsel süreç göz önüne alınmak kaydıyla günümüzde, toplumsal gelişme ve değişmeye bağlı olarak engellilik olgusuna yönelik daha ılımlı yaklaşımların seyredildiği söylenebilir. Son dönemlerde ders kitapları, edebi eserler ve sinema özelinde “aciz, yük, yardıma muhtaç” gibi olumsuz anlamlandırmaların yerini “başarılı olan, güçlü, yetenekli” gibi olumlu anlamlandırmalara bıraktığını söylemek mümkündür.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akgün, M. (2021). Japon Mitolojisinde Kadın İmgesinin Oluşumu. Milel ve Nihal, 18(2), 265-292.
- Arslan, A. Çelikkaya, Ş., & Taşbaşı, A. (2016). Türk Kültürü Bağlamında Ağrı İli Alkarısı İnanmaları. Milli Eğitim Dergisi, 45(212), 201-210.
- Aydın, A. R., Keskin, İ., & Yelçe, N. Z. (Ed). (2020). Engellilik Tarihi Yazıları. İstanbul Üniversitesi Yayınevi.
- Bayram, B. 2006. Oğuz Epik Anlatmaları ve Çuvaş Alp Hikayeleri’nde Kutsal Kurt ve Tepegöz. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 6(1).19-27.
- Baybal, S. (2015). Yahudilik ve Hıristiyanlığın Engellilere Bakışı. Mütefekkir Aksaray Üniversitesi İslami Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(4), 275-298.
- Baykan, Z. (2000). Özürlülük, Engellilik, Sakatlık Nedenleri ve Korunma, Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi.
- Becker, H. S. (2021). Hariciler (Outsiders) Bir Sapkınlık Sosyolojisi Çalışması. (Ş. Geniş ve L. Ünsaldı, Çev.). Ankara: Heretik Yayıncılık.
- Burcu, E. (2007). Türkiye’de Özürlü Birey Olma Temel Sosyolojik Özellikleri ve Sorunları Üzerine Bir Araştırma. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
- Burcu, E. (2011). Türkiye'de Engelli Bireylere İlişkin Kültürel Tanımlamalar: Ankara Örneği. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 28(1), 37-54.
- Burcu, E. (2020). Engellilik Sosyolojisi. Ankara: Anı Yayıncılık.
- Can, D. Pekpay, C. Hakverdi Can, M. Kaya, G. Avşar Tuncay, A., & Candan S. (2017). İlköğretim Ders Kitaplarında Engellilik. PAU Eğitim Fakültesi Dergisi, 41(41), 75-89.
- Creswell, J. W. (2019). Nitel Araştırmacılar için 30 Temel Beceri. (H. Özcan, Çev.). Ankara: Anı Yayıncılık.
- Çakır, Ö. (2002). Sosyal Dışlanma. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(3), 83-104.
- Çakmak, N. M. (2008). Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Engelli Tanımı Hakkında Bir İnceleme. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 57(2), 51- 62.
- Çayır, K. Ergün, M. (2014). Ders Kitaplarında Engellilik. Sosyoloji ve Eğitim Çalışmaları Merkezi.
- Ekici, M., & Ertem, İ. S. (2019). Çocuk Kitaplarında Engelliler ve Sorunlarının İncelenmesi. Anadolu Kültür Araştırmaları Dergisi (ANKAD), 3(3), 250-264.
- Goffman, E. (2020). Damga Örselenmiş Kimliğin İdare Edilişi Üzerine Notlar. (Ş. Geniş, L. Ünsaldı, S. N. Ağırnaslı, Çev.). Ankara: Heretik Yayıncılık.
- Güç, A., & Sert, E. (2020). Budizm’de Dört Temel Gerçek, Sekiz Dilimli Yol ve Nirvana. İslam Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, 5(1), 3-28.
- Güloğlu, T. (2021). Değişen Dünyada Sosyal Politika. İstanbul: Ekin Yayınevi.
- Demirer, A. (2016). Hesse’nin Doğu Dinlerine Yaklaşımı, Akademik Bakış Dergisi, (53), 318-329.
- Freud, S. (2019). Dinin Kökenleri. Ankara: Dorlion Yayınevi.
- Kocaömer, Y. (2008). Engelliler Tarihi. Engelsiz Erişim Derneği.
- Kağnıcı, G. (2018). Sümer Mitolojisi Enki ve Ninmah Metni Sakatlık Tarihi Açısından Değerlendirme. Tarih İncelemeleri Dergisi, 33(2), 429-450.
- Kara, B. (2008). Sosyal Haklar ve Özel Olarak Korunması Gereken Kişiler. (Doktora Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
- Kara, B. (2016). Türkiye’de Engelli Bireylerin Yasal Hakları ve Uygulamadaki Yeri. The Journal of Academic Social Science Studies, (48), 249-260.
- Kayayı, E. (2007). Özürlüler İçin Verimli Bir İstihdam Politikası Oluşturulması. (Uzmanlık Tezi). T.C Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü, Ankara.
- Kıral, B. (2020). Nitel Bir Veri Analizi Yöntemi Olarak Doküman Analizi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (15), 170-189.
- Macionis, J. J. (2015). Sosyoloji. (V. Akan, Çev.). Ankara: Nobel Yayıncılık.
- Marshall, G. (1999). Sosyoloji Sözlüğü. (O. Akınhay, D. Kömürcü, Çev.). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
- Neuman, W. L. (2020). Toplumsal Araştırma Yöntemleri Nicel ve Nitel Yaklaşımlar Cilt 2. (Ö. Akkaya, Çev.). Ankara: Siyasal Kitabevi.
- Paftalı, E. (2013). Yakın Dönem (1996-2013) Türk Sinemasında Engellilerin Temsili. (Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Eskişehir.
- Polat, Ç. S. (2011). Engelli Bireylere İlişkin Kültürel Tanımlamaların Başka Dilde Aşk Filmi Üzerinden İncelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Reis, Ö. (2020). Kemal Tahir’in Köyün Kamburu Romanına Engelliliğin Sosyal Modelinden Bakmak. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 3(2), 160-173.
- Resmi Gazete. (2009). Milletler Arası Sözleşme.
- Resmi Gazete. (2015). Sosyal Hizmet Kuruluşlarında Bakımı Sağlanan Engelli ve Yaşlı Bireylere Harçlık Ödenmesine İlişkin Yönetmelik.
- Resmi Gazete. (2019). Erişkinler İçin Engellilik Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik.
- Sever, M. (2003). Köroğlu Destanı Antep Rivayeti, Türk Dünyası Sosyal Bilimciler Dergisi, 24, 65-87.
- Simmel, G. (2020). Bireysellik ve Kültür. (T. Birkan, Çev.). İstanbul: Metis Yayıncılık.
- Swartz, D. (2018). Kültür ve İktidar Pierre Bourdieu’nün Sosyolojisi. (E. Gen, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Şimşek, E. (2018). Çukurova’da Anlatılan “Alkarısı” Efsanelerinin Türk Efsaneleri İçerisindekiYeri http://turkoloji.cu.edu.tr/CUKUROVA/sempozyum/semp_1/simsek.pdf Erişim Tarihi: 12.02.2022.
- Taşpınar, Y. (2021). Bir Kamu Politikası Alanı Olarak Engellilik ve Türkiye’de Mevcut Durum, 2. Uluslararası 1 Mayıs Sosyal Politikalar ve Bilimsel Araştırmalar Kongresi, 39-55.
- Turan, S., & Battal, E. (2017). Japon Kültüründe Engellilik. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi., 17(2), 9-19.
- Turan, S. (2020). Engellilik ve Dinler. 2. Baskı, Ankara: Okurakademi Yayıncılık.
- Ünal, A. (2010). Türk Çocuk Edebiyatında Engellilerin Temsili (1969-2009). (Yüksek Lisans Tezi). Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Yaralı Akkaya, A. (2018). OtherızatıonIn Language; Descrıptıons Of Dısabılıty In Turkısh Proverbs And Idıoms. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(1), 89-98.
- Engelliler.gen.tr. Eski Uygarlık ve Mitolojide Engelliler. https://engelliler.gen.tr/konular/eski-uygarlik-ve-mitolojide-engelliler.5981. Erişim Tarihi: 02.13.2022.
- LgLaflaf. 2020. Lilith: Feministlerin Atası, Lohusaların Al Karısı. https://lafgaf.com/lilith-feministlerin-atasi-lohusalarin-al-karisi. Erişim Tarihi: 02.21.2022.
- Okuryazarım.com.tr. Demirciler Tanrısı: Hephaistos. https://okuryazarim.com/demirciler-tanrisi-hephaistos/Erişim Tarihi: 01.24.2022.
- Stringfixer.com.tr. Engellilik ve Din. https://stringfixer.com/tr/Disability_and_religion. Erişim Tarihi: 03.02. 22. Mitolojiktanrilar.com.tr. 2020. Hephaistos Kimdir? Olimpos Tanrılarının Demircisi., https://mitolojiktanrilar.com/hephaestus-demirci-tanri/. Erişim Tarihi: 01.24.2022.
- Milliyet Blog.2012. Tepegöz Destanı., http://blog.milliyet.com.tr/tepegoz-destani/Blog/?BlogNo=369038. Erişim Tarihi: 03.15.2022.
- TDK. (2019). https://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı. Erişim Tarihi: 10.11.2021.
- Türk Dili ve Edebiyatı. 2007. Köroğlu Destanı. https://www.turkedebiyati.org/koroglu-destani.html Erişim Tarihi: 03.14.2022.
- Yıldırımsal (K). Turkisnews.com. 2013. Sumerler Çivi Yazılı Tabletlere Göre İlk İnsan Yaratılışı. https://www.turkishnews.com/tr/content/2013/12/03/civi-yazili-tabletlere-gore-ilk-insan-yaratilisi/. Erişim Tarihi: 03.30.2022.
- WHO (2011). World Report On Disability. https://www.who.int/disabilities/world_report/2011/report.pdf adresinden alındı. Erişim Tarihi:10.11.2021.
- WHO (2015). WHO Global Disability Action Plan 2014-2021. https://www.who.int/publications/i/item/who-global-disability-action-plan-2014-2021 adresinden alındı. Erişim Tarihi: 10.11.2021.
- Wikipedia (2021). Hephaistos. https://tr.wikipedia.org/wiki/Hephaistos adresinden alındı. Erişim Tarihi: 21.12. 2021.
- https://deyimlersozlugu.tr.gg/ Erişim Tarihi: 27.03.2022.
- https://ey-der.com/ana-sayfa/turkiye-ve-dunyada engelliler/#:~:text=D%C3%BCnyada%201%20milyar%20engelli%20birey,15'i%20engelli%20bireylerden%20olu%C5%9Fuyor Erişim Tarihi: 29.03.2022.
- https://www.aile.gov.tr/media/78170/eyhgm_istatistik_bulteni_nisan_2021.pdf Erişim Tarihi: 31.03.2022.
- https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5378-20130425.pdf Erişim Tarihi: 31.03.2022.
- https://dspace.ceid.org.tr/xmlui/bitstream/handle/1/718/ekutuphane2.1.9.2.pdf?sequence=1&isAllowed=y Erişim Tarihi: 31.03.2022.
- Tanrı katında özel ve fevkalade olmak. 13 Temmuz 2012. https://www.salom.com.tr/arsiv/haber/82780/tanri-katinda-ozel-ve-fevkalade-olmak
- Bir ilahiyat problemi olarak Yahudiliğin engellilere bakışı 19 Temmuz 2012 https://www.salom.com.tr/arsiv/haber/83545/bir-ilahiyat-
- https://www.aile.gov.tr/media/78170/eyhgm_istatistik_bulteni_nisan_2021.pdf Erişim Tarihi: 31.03.2022.
- https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5378-20130425.pdf Erişim Tarihi: 31.03.2022.
- https://engelsizerisim.com/yazi/engellilertarihi#:~:text=%C4%B0lk%20defa%2016'nc%C4%B1%20y%C3%BCzy%C4%B1lda,da%20g%C3%B6rme%20engelli%20okullar%C4%B1%20a%C3%A7%C4%B1lm%C4%B1%C5%9F.
- https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.4857.pdf Erişim Tarihi: 15.05.2022.
- https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.657.pdf Erişim Tarihi: 15.05.2022.
- https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5369.pdf Erişim Tarihi: 16.05.2022.
- https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.1739.pdf Erişim Tarihi: 16.05.2022.
- https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/06/20110608M1-1..pdf Erişim Tarihi: 16.05.2022.
- https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/01/20150131-9.htm Erişim Tarihi: 16.05.2022.
- https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/3.5.20169487.pdf Erişim Tarihi: 16.05.2022.
- https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/02/20190220-2.htm#:~:text=MADDE%202%20%E2%80%93%20(1)%20Bu,ilgili%20s%C4%B1n%C4%B1fland%C4%B1rma%20ve%20%C3%B6l%C3%A7%C3%BCtleri%20kapsar. Erişim Tarihi: 16.05.2022.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 29 Haziran 2022 |
| Gönderilme Tarihi | 20 Mayıs 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 Cilt: 6 Sayı: 1 |
MİLLİ KÜLTÜR ARAŞTIRMALARI DERGİSİ OLARAK TÜRK BİRLİĞİ KONGRELERİNE DESTEĞİMİZ SÜRMEKTEDİR.
22-24 Aralık tarihlerinde Akdeniz'in İncisi Alanya'da gerçekleşen "V. Uluslararası Akdeniz Bilimsel Araştırmalar Kongresi" dergimiz MİKAD ve Alanya Belediyesi'nin işbirliği ile gerçekleşmiştir. MİKAD olarak Türk bilim dünyasına katkı sunmaya devam etmekten onur duymaktayız.
DERGİMİZİN TÜRK DÜNYASINA AKADEMİK BAKIŞI
Milli Kültür Araştırmaları Dergisi akademik yayın hayatı, "Turan Kurultayı" sonuçları ile paralel yöndedir ve bu hedefler doğrultusunda yayın yapmaktadır.
Sonuç bildirgesi ana teması: Köklere inemezseniz göklere yükselemezsiniz..
Hedefi: 21. Yüzyıl Türk Asrı Olacaktır…
Macaristan’ın Başkenti Budapeşte yakınlarında Bugac’ta düzenlenen TURAN KURULTAYI’nda Türk soyundan gelen Macar, Azeri, Avar, Başkurt, Bulgar, Balkar, Buryat, Çuvaş, Gagavuz, Kabardino, Karaçay, Karakalpak, Kazak, Kırgız,Kumuk, Moğol, Nogay, Oğuz, Özbek, Tatar, Tuva, Türkmen, Uygur ve Yakut boyları bir araya gelerek aşağıdaki kararları almıştır…
1) Ümitlerimizi yeşerten Türk Devletler Teşkilatı’nın kurulması memnuniyetle karşılanmıştır.
2) Bütün dünyaya adından bahsettiren Türk Devletler Teşkilatı daha aktif hâle getirilmelidir.
3) Bu bağlamda Türk Devletler Teşkilatının ikinci ve üçüncü halkaları mutlaka kurulmalıdır.
4) Teşkilatın kurulacak ikinci ve üçüncü halkalarında, “Türk Devletler Teşkilatında biz neden yokuz” diyen pek çok devlet gibi, Balkanlar’dan Moğolistan’a, Uyguristan’dan-Kore’ye kadar bütün akraba toplulukları yer almalıdır.
5) Bunun dışında; Özellikle Balkan Türkleri olmak üzere, Kamboçya’dan-Sri Lanka Türklerine, Pakistan ve Himalaya’daki Türklerden, Girit Türklerine, Libya’da ki Türklerden-Irak’taki Türkmenelindeki Türklere, Romanya Türklerinden-Kırım’a, Nijer’de yaşayan Tuaregler’den-Doğu Afrika’da ve Ortadoğu’da yaşayan Osmanlı Türkü’nün torunlarına, Sibirya’dan Kafkaslara, Tacikistan’a kadar hiçbir oba ve aşiretleri dışarıda bırakmadan temsilci alınması zarûrî olmuştur.
6) İşte öyle bir yapıya büründürülecek Türk Devletler Teşkilatı’nın önemli çalışması hâline gelen TURAN KURULTAYI için teklifimiz; bundan böyle dönüşümlü olarak her iki yılda bir diğer Türk Cumhuriyetlerinin birinde, olimpiyat oyunlarıyla, ekonomik ve kültürel oturumlarıyla kısaca her yönüyle icrâ edilmelidir.
7) Bugün Türk Devletler Teşkilâtının kurulması gibi; Turan Birliğini kurma mücâdelesi için, tam 100 yıl önce şehit düştüğü 4 Ağustos 1922’ye kadar, işgaldeki Türk Devletlerini kurtararak TURAN bayrağı altında biraraya getirmek isteyen Enver Paşa unutulmamalıdır. Anıtı dikilmeli, hayatı ve mücadelesi film yapılarak gelecek nesillere aktarılmalıdır.
8)Türk Devletler Teşkilatının bünyesinde ortak ordu, ortak pazar ve ortak parlamento kurulmalı ve üçer aylık dönemlerde Macaristan Parlamentosunda toplanarak yapılan çalışmalar gözden geçirmelidir.
10) Yine TDT bünyesinde Türk Dünyası Stratejik Araştırmalar Merkezi ve Türk Dünyası Araştırmalar Enstitüsü,Türk Dünyası Akademisyenler Birliği, Türk Dünyası Tarım Birliği (hayvancılık dahil), Tür Dünyası Sağlık Teşkilatı ve Türk Dünyası Arama Kurtarma (TÜDAK) kurulmalıdır.
11) Türk Dünyası Ekomomik Formu iki yılda bir Türk Dünyasının kalbi konumundaki Aşkabat’ta yapılmalıdır.
12) Türk Dünyası Bilim Olimpiyatları iki yılda bir Özbekistan’da icra edilmelidir.
13) Türk Dünyası Uzay Araştımaları Enstitüsü kurularak Kazakistan’da her yıl toplanmalıdır.
14) Türk Teknofest Festivali her yıl Türkiye’de yapılmalıdır.
15)Türk Dünyası Yüksek Öğrenim Kurumu kurulmalı, Türk Dünyasındaki üniversitelerin denkliği için üniversitelerde ıslah çalışmaları yapılmalıdır.
16) Türk Dünyası Hekimler Birliği Kurularak her yıl Azerbaycan’da biraraya gelmelidir.
17) Türk Dünyası Bilim Ödülleri düzenlenmeli ve iki yılda bir yapılan Turan Kurultayında sahiplerine takdim edilmelidir.
18) Türk Dünyası Film Festivali ve Türk Dünyası Erovizyon Müzik yarışmaları dönüşümlü olarak Kırgızistan’da birer yıl arayla yapılarak dereceye girenlere ödülleri verilmelidir.
19) Merkezi İstanbul’da olan Türk Dünyası Belediyeler Birliği “iş birliği-güç birliği” kapsamında genişletilerek, en küçük belediyelere kadar bütün Türk Dünyasını kapsayacak şekilde dizayn edilmelidir.
20) Türk Dünyası Kültür, sanat, edebiyat çalıştayları yapılarak Türk Dünyasının ortak değerleri, özellikle Dede Korkut, Nasrettin Hoca, Atilla, Timur, Uluğ Bey, Ali Kuşçu gibi önemli şahsiyetler anlatılmalıdır.
21) “Tarihini bilmeyen milletlerin coğrafyasını başkaları çizer” düsturuyla, Türk Dünyası ortak tarihi yeniden yazılmalıdır. Bunun İçin “Millî Tatihçiler Şurâsı” âcilen kurulmalıdır.
22) Başta Doğu Türkistan olmak üzere Musul-Kerkük, Kıbrıs, Kırım, Batı Trakya gibi Türk Bölgelerinin statüleri uluslararası platformlarda sürekli dile getirilerek, layık oldukları konuma gelene kadar dünya gündeminde kalmaları sağlanmalıdır.
Bütün dünya bilmelidir ki, 21. Yüzyıl Türk Asrı Olacaktır.
Turan Kurultayı Bilim Kurulu
TURAN KURULTAYI SONUÇ BİLDİRGESİ..
Budapeşte, 13.08.2022