Öz
Türk lehçelerinden Kazakçanın edebi dil olarak kullanılması 19. yüzyılın ikinci yarısından sonra gerçekleşmiştir. Rusya Çarlığının dil ve eğitim politikalarının belirleyicisi olan dil bilimci ve misyoner Nikolay İlminskiy tarafından Türk topluluklarını ayrıştırmak için yerel dillerin edebi dile dönüştürme siyaseti bu temelde başlamıştır. Her Türk topluluğuna özel bir alfabe üretme çalışması bu temelde Çarlık döneminde başlamıştır. 1922 yılında kurulan SSCB yönetiminin de devam ettirdiği bu politika sonucunda Kazaklar ve Türk toplulukları önce Latin alfabesine geçmiş ardından mahalli farklılıkları da dikkate alınarak ayrı ayrı oluşturulan Kiril alfabesine geçmişlerdir. Böylelikle Orta Asya Türkleri arasındaki farklılar derinleştirilip aralarındaki farklar öne çıkarılmış ve Türk toplulukları arasındaki kültürel birlik bozulmuştur. 1920-1940 yılları arasında Kazakların kullandıkları alfabe Arap alfabesinden Latin’e, Latin alfabesinden Kiril alfabesine geçirilerek 20 yıl içerisinde 3 defa alfabe değişikliğine gidilmiştir. Günümüzde bağımsızlığını kazanan Kazakistan’da, Çarlık ve Sovyet yönetimlerinden kalan bu politikanın etkileri devam etmektedir. Kazakistan’da Kiril alfabesi kullanımı devam ederken Latin alfabesine geçiş planlanmaktadır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Abdıeva, R. (2017). “Bağımsızlıklarını Kazandıktan Sonra Türk Cumhuriyetlerinin Dil Politikaları ve Türkiye İle Ortak Dil ve Ortak Alfabe Çalışmaları. Uluslararası Türk Lehçe Araştırmaları Dergisi, 1 (2), 104-119. https://doi.org/10.30563/turklad.357305
- Aslan, B. (2009). “Sovyet Rusya Hâkimiyetinde Yaşayan Türklerin Ortak “Birleştirilmiş Türk Alfabesi”nden “Rus Kiril” Alfabesine Geçirilmesi”. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 16 (40), 357-374.
- Ayan, E. (2008). “Ibıray Altınsarin ve Nikolay İvanoviç İlminskiy’nin Kazak Eğitim Sistemine Etkileri”. Turkish Studies İnternational Periodical Fort he Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 3/7, Güz, 126-135.
- Chıtılov, R. (2008). Dala Vilayetinin Gazeti” Üzerine Bir Araştırma. (Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
- Doğan, O. (2007). “Stalin Dönemi Kazak Alfabesi”. Stalin ve Türk Dünyası, İstanbul: Kaknüs Yayınları.
- Durmuş, K. (2019). Sovyet Türk Halklarının Latin Harflerine Geçişinin Türkiye’deki Yansımaları. (Yüksek Lisans Tezi). Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
- Kazakistan İlimler Akademisi (2007). Eski Devirlerden Günümüze Kazakistan ve Kazaklar. Çev: Abdulvahab Kara, İstanbul: Selenge Yayınları.
- Gömeç, S. Y. (2020). “Sovyet Rusya Döneminde Kazakistan”. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Dergisi, 124 (245), Nisan, 405-420.
- Kurmangaliyeva Ercilasun, G. (2019). Sovyet Devrindeki Kazakistan’da Tarih Yazıcılığı: Mitler ve Gerçekleri, Ankara: Gazi Kitabevi.
- Ktanova, M. (2019). Kazakistan’ın Latin Alfabesine Geçiş Süreci ve Etrafında Gelişen Tartışmalar, (Yüksek Lisans Tezi) İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Kutalmış, M. (2004). “Tarihte ve Günümüzde Kazakistan’ın Alfabe Meselesi”. Bilig Dergisi / Güz, 31, 1-21. Ölçekçi, H. (2007). Kazakistan’da Sovyet İnsanı Oluşturma Süreci. Ankara: Birlik Yayıncılık. Tuna, M. Ö. (2004). “Gaspıralı İlminkiy’e Karşı: Rusya İmparatorluğu’nun Müslümanları İçin İki Kimlik Projesi”. İsmail Bey Gaspıralı İçin. Baş Editör: Hakan Kırımlı, Ankara: Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği, 141-171.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Türk Dünyası Çalışmaları |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 27 Aralık 2024 |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Aralık 2024 |
| Gönderilme Tarihi | 18 Kasım 2024 |
| Kabul Tarihi | 24 Aralık 2024 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2024 Cilt: 8 Sayı: 2 |
MİLLİ KÜLTÜR ARAŞTIRMALARI DERGİSİ OLARAK TÜRK BİRLİĞİ KONGRELERİNE DESTEĞİMİZ SÜRMEKTEDİR.
22-24 Aralık tarihlerinde Akdeniz'in İncisi Alanya'da gerçekleşen "V. Uluslararası Akdeniz Bilimsel Araştırmalar Kongresi" dergimiz MİKAD ve Alanya Belediyesi'nin işbirliği ile gerçekleşmiştir. MİKAD olarak Türk bilim dünyasına katkı sunmaya devam etmekten onur duymaktayız.
DERGİMİZİN TÜRK DÜNYASINA AKADEMİK BAKIŞI
Milli Kültür Araştırmaları Dergisi akademik yayın hayatı, "Turan Kurultayı" sonuçları ile paralel yöndedir ve bu hedefler doğrultusunda yayın yapmaktadır.
Sonuç bildirgesi ana teması: Köklere inemezseniz göklere yükselemezsiniz..
Hedefi: 21. Yüzyıl Türk Asrı Olacaktır…
Macaristan’ın Başkenti Budapeşte yakınlarında Bugac’ta düzenlenen TURAN KURULTAYI’nda Türk soyundan gelen Macar, Azeri, Avar, Başkurt, Bulgar, Balkar, Buryat, Çuvaş, Gagavuz, Kabardino, Karaçay, Karakalpak, Kazak, Kırgız,Kumuk, Moğol, Nogay, Oğuz, Özbek, Tatar, Tuva, Türkmen, Uygur ve Yakut boyları bir araya gelerek aşağıdaki kararları almıştır…
1) Ümitlerimizi yeşerten Türk Devletler Teşkilatı’nın kurulması memnuniyetle karşılanmıştır.
2) Bütün dünyaya adından bahsettiren Türk Devletler Teşkilatı daha aktif hâle getirilmelidir.
3) Bu bağlamda Türk Devletler Teşkilatının ikinci ve üçüncü halkaları mutlaka kurulmalıdır.
4) Teşkilatın kurulacak ikinci ve üçüncü halkalarında, “Türk Devletler Teşkilatında biz neden yokuz” diyen pek çok devlet gibi, Balkanlar’dan Moğolistan’a, Uyguristan’dan-Kore’ye kadar bütün akraba toplulukları yer almalıdır.
5) Bunun dışında; Özellikle Balkan Türkleri olmak üzere, Kamboçya’dan-Sri Lanka Türklerine, Pakistan ve Himalaya’daki Türklerden, Girit Türklerine, Libya’da ki Türklerden-Irak’taki Türkmenelindeki Türklere, Romanya Türklerinden-Kırım’a, Nijer’de yaşayan Tuaregler’den-Doğu Afrika’da ve Ortadoğu’da yaşayan Osmanlı Türkü’nün torunlarına, Sibirya’dan Kafkaslara, Tacikistan’a kadar hiçbir oba ve aşiretleri dışarıda bırakmadan temsilci alınması zarûrî olmuştur.
6) İşte öyle bir yapıya büründürülecek Türk Devletler Teşkilatı’nın önemli çalışması hâline gelen TURAN KURULTAYI için teklifimiz; bundan böyle dönüşümlü olarak her iki yılda bir diğer Türk Cumhuriyetlerinin birinde, olimpiyat oyunlarıyla, ekonomik ve kültürel oturumlarıyla kısaca her yönüyle icrâ edilmelidir.
7) Bugün Türk Devletler Teşkilâtının kurulması gibi; Turan Birliğini kurma mücâdelesi için, tam 100 yıl önce şehit düştüğü 4 Ağustos 1922’ye kadar, işgaldeki Türk Devletlerini kurtararak TURAN bayrağı altında biraraya getirmek isteyen Enver Paşa unutulmamalıdır. Anıtı dikilmeli, hayatı ve mücadelesi film yapılarak gelecek nesillere aktarılmalıdır.
8)Türk Devletler Teşkilatının bünyesinde ortak ordu, ortak pazar ve ortak parlamento kurulmalı ve üçer aylık dönemlerde Macaristan Parlamentosunda toplanarak yapılan çalışmalar gözden geçirmelidir.
10) Yine TDT bünyesinde Türk Dünyası Stratejik Araştırmalar Merkezi ve Türk Dünyası Araştırmalar Enstitüsü,Türk Dünyası Akademisyenler Birliği, Türk Dünyası Tarım Birliği (hayvancılık dahil), Tür Dünyası Sağlık Teşkilatı ve Türk Dünyası Arama Kurtarma (TÜDAK) kurulmalıdır.
11) Türk Dünyası Ekomomik Formu iki yılda bir Türk Dünyasının kalbi konumundaki Aşkabat’ta yapılmalıdır.
12) Türk Dünyası Bilim Olimpiyatları iki yılda bir Özbekistan’da icra edilmelidir.
13) Türk Dünyası Uzay Araştımaları Enstitüsü kurularak Kazakistan’da her yıl toplanmalıdır.
14) Türk Teknofest Festivali her yıl Türkiye’de yapılmalıdır.
15)Türk Dünyası Yüksek Öğrenim Kurumu kurulmalı, Türk Dünyasındaki üniversitelerin denkliği için üniversitelerde ıslah çalışmaları yapılmalıdır.
16) Türk Dünyası Hekimler Birliği Kurularak her yıl Azerbaycan’da biraraya gelmelidir.
17) Türk Dünyası Bilim Ödülleri düzenlenmeli ve iki yılda bir yapılan Turan Kurultayında sahiplerine takdim edilmelidir.
18) Türk Dünyası Film Festivali ve Türk Dünyası Erovizyon Müzik yarışmaları dönüşümlü olarak Kırgızistan’da birer yıl arayla yapılarak dereceye girenlere ödülleri verilmelidir.
19) Merkezi İstanbul’da olan Türk Dünyası Belediyeler Birliği “iş birliği-güç birliği” kapsamında genişletilerek, en küçük belediyelere kadar bütün Türk Dünyasını kapsayacak şekilde dizayn edilmelidir.
20) Türk Dünyası Kültür, sanat, edebiyat çalıştayları yapılarak Türk Dünyasının ortak değerleri, özellikle Dede Korkut, Nasrettin Hoca, Atilla, Timur, Uluğ Bey, Ali Kuşçu gibi önemli şahsiyetler anlatılmalıdır.
21) “Tarihini bilmeyen milletlerin coğrafyasını başkaları çizer” düsturuyla, Türk Dünyası ortak tarihi yeniden yazılmalıdır. Bunun İçin “Millî Tatihçiler Şurâsı” âcilen kurulmalıdır.
22) Başta Doğu Türkistan olmak üzere Musul-Kerkük, Kıbrıs, Kırım, Batı Trakya gibi Türk Bölgelerinin statüleri uluslararası platformlarda sürekli dile getirilerek, layık oldukları konuma gelene kadar dünya gündeminde kalmaları sağlanmalıdır.
Bütün dünya bilmelidir ki, 21. Yüzyıl Türk Asrı Olacaktır.
Turan Kurultayı Bilim Kurulu
TURAN KURULTAYI SONUÇ BİLDİRGESİ..
Budapeşte, 13.08.2022