OKUL YÖNETİMİNDE ETİK, AHLAK VE NEFS KAVRAMLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2018, Cilt: 47 Sayı: 218, 235 - 250, 15.05.2018

İbrahim Gül

Öz

Okul yönetimi, eğitim yönetiminin bir alt sistemi olup, ondan bağımsız değildir. Yönetimde geçerli olan yönetsel etik ve ahlaki ilkelerin çoğu okul için

de geçerlidir. Okul, ahlaki davranışların öğrenildiği ve kazanıldığı yerdir. Ahlaklı ve bilinçli bir toplumun oluşturulmasında okula önemli görevler düşmektedir. Okulun bu görevlerini etkili olarak yerine getirmesinde okul yöneticilerine ve okul toplumuna önemli sorumluluklar düşmektedir. Okul yöneticisi, yönetsel etik değerleri hâkim kılmalı ve bunları uygulamaya özen göstermelidir. Bu çalışmanın amacı, alanyazın taramasına dayalı olarak okul yönetiminde etik, ahlak ve nefs kavramlarının bir kritiğini yapmaktır. Bu çalışma alanyazın taramasına dayalı bir araştırmadır. Böylece, ilgililerin konuya dikkatlerini çekerek bir farkındalık yaratılması düşünülmüştür. Okul yöneticiliğine atanmada liyakatin önemine değinilmiştir. Diğer yandan, yönetim süreçlerinin etkili kullanılması, nefsin

isteklerinden uzak durulması yanında, ahlaki davranışlara öncelik verilmesinin gerekliliği vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Okul yönetimi, liderlik, ahlak, etik, nefs

Kaynakça

• Açıkalın, A. (2002). Daha bir eğitim yöneticilerinin yetiştirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 30, 149-151
• Akarsu, Bedia. (1998). Felsefe terimleri sözlüğü. İstanbul: İnkılap Yayınevi.
• Akçadağ, T. (2013). Okul yöneticilerinin bakış açılarıyla üst yönetimler: sorunlar, beklentiler, çözüm önerileri ve yansımalar, International Journal of Human Sciences, 10 (2), 379- 399
• Arabacı, İ.B., Şanlı, Ö. ve Altun, M. (2015). Okul yöneticilerinin yetiştirilme ve atama yöntemlerine ilişkin sendika temsilcilerinin, maarif müfettişlerinin ve okul yöneticilerinin görüşlerinin değerlendirilmesi, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12 (31), 166-186.
• Ardıç, Necdet (2014). İrfan Sofrası, (Tasavvuf serisi 14; II. basım), Erişim: 10.01.2018. http://www.terzibaba.com/kitaplar.pdf/14.irfanmektebiyeni.pdf
• Arzova, B. (2002). Adil olmadan yönetici olunmaz, http://www.hurriyet.com.tr/adil-olmadanyonetici- olunmaz-111697 10.02.2018.
• Aşkun, İ.,C. (1983). İşgören, İstanbul: Cem Ofset İbrahim Gül 246 Millî Eğitim Sayı 218 Bahar/2018
• Aydın, İ. (2003). Eğitim ve öğretimde etik. Ankara: Pegem Yayınları.
• Aytürk, N. (1990). Yönetim sanatı, Ankara: Emel Matbaacılık Ltd. Şti
• Babuç, D, (2015). İyi bir yönetici olmanın 5 yolu, http://www.milliyet.com.tr/iyi-bir-yonetici-olmanin- 5-yolu-pembenar-detay-yasam-2022226/ Erişim: 25.01.2018.
• Balcı, A. (1990). Eğitim yönetiminde kuram ve araştırma. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 23 (1), 735-746.
• Balcı, A. (2005). Sosyal bilimlerde araştırma yöntem teknik ve ilkeler. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Baloğlu, N. (2014). Karar verme. S. Turan (Ed.), Eğitim yönetimi: Teori, araştırma ve uygulama içinde (s. 225–266). Ankara: Pegem.
• Başaran, İ. E ve Çınkır, Ş. (2011). Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi, (3. Basım), Ankara: Ekinoks Yayınevi.
• Başaran, İ. E. (1989). Yönetim. Ankara. Gül Yayınevi.
• Brown, M. E., Treviño, L. K., ve Harrison, D. A. (2005). Ethical leadership: A social learning perspective for construct development and testing. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 97, 117- 134.
• Brunsson, K. (2017). The teachings of management perceptions in a society of organizations, Springer Briefs in Business, e-Book, DOI 10.1007/978-3-319-56120-2
• Bulut, Y. ve Bakan, İ. (2005). Yönetici ve yöneticilik üzerine Kahramanmaraş kentinde bir araştırma, SÜ İİBF Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 1 (9), 62–89.
• Bursalıoğlu, Z. (1991). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış, (8. Baskı), Ankara: Pegem Yayın no: 2
• Can, E. ve Işık Can, C. (2013) okul yöneticilerinin etik dışı uygulamalarının belirlenmesi. II. Kamu Etiği Kongresi. Bildiri özetleri kitabı içinde ss. 84-85. 27-28 Mart 2013 TODAİE, Ankara.
• Can, E. (2013). Eğitim kurumlarının denetiminde karşılaşılan etik dışı uygulamalar. 8.Ulusal Eğitim Yönetimi Kongresi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi, 7-9 Kasım 2013 İstanbul.
• Carmeli, A.; Meiter, R. ve Weisberg, J. (2006a). Self-Leadership Skills and Innovative Behavior at Work. International Journal Of Manpower, 27(1). 75–90.
• Carmeli, A. ve Tishler, A. (2006b). The Relative Importance of The Top Management Team’s Managerial Skills. International Journal of Manpower, 27 (1). 9–36.
• Calverley, E. E., (1964). İslam Ansiklopedisi, “Nefis” Maddesi, IX. c., İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Dalay, İ. (2001) Yönetim ve Organizasyon-İlkeler ve Teoriler Stratejiler. Yönetim ve Yönetici. Adapazarı: SAÜ-Yayın No: 43.
• Danıştay (2015). Okul müdürü ve müdür yardımcısı atamalarına iptal kararı, https://www.memurlar. net/haber/519590/okul-muduru-ve-mudur-yardimcisi-atamalarina-iptal-karari. html Erişim: 3.2.2018.
• Okul Yönetiminde Etik, Ahlak ve Nefs Kavramlarının Değerlendirilmesi Millî Eğitim Sayı 218 Bahar/2018 247
• Demir, C. ve Yılmaz, M., K. (2010). Stratejik planlama süreci ve örgütler açısından önemi, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, :25(1), 69-88.
• Dorman, Emre (2017). Kendini Kınayan Nefis. İstanbul: Destek Yayınları
• Erdem, A.. R. (2015). Eğitim yönetimi etiği ve eğitim yönetiminde etik liderliğin kritiği, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi,10, 1–15.
• Erdoğan, İ. (2004). Okul Yönetimi Öğretim Liderliği. Ankara: Sistem Yayıncılık No: 228
• Erdoğan, İ. (2006). Okul yöneticilerinin genel özellikleri ve yöneticilik tutumlarıyla ilgili bir araştırma, Hasan Ali Yücel Eğilim Fakültesi Dergisi, 1, 103–118.
• Ekinci., A. (2015). Okul müdürlerinin hizmetkar liderlik davranışları ölçeğinin geliştirilmesi ve hizmetkar liderlik davranışlarının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi, Eğitim ve Bilim, 40 (179), 341-360.
• Eryılmaz, B. (2002). Kamu yönetimi. İstanbul: Erkam Matbaası
• Fink, A. (2005). Conducting research literature reviews: From the internet to paper (2nd Ed.). London: Sage Publications Ltd.
• Gani, M. (2010). Nefs Muhasebesine Psiklojik Açıdan Bakış. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Gregg, R. T. (1957). The admistrative process, Administrative behavior in education. (Ed. Roald F. Campbell, Russell T. Gregg), New York: Harper and Row Publishers.
• Gül, İ ve Aslan, D. (2016). Okul, aile ve toplum ilişkilerinin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi, İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 203-218.
• Gül, İ. (2017). Maarif müfettişi başkanlıklarının kaldırılmasıyla ilgili müfettiş görüşleri, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Özel sayı, 10 (2), 23–38.
• Gül, İ. (2018). Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi, Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Gül, H. ve Gökçe, H. (2008). Örgütsel etik ve bileşenleri, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi,13(1), 377–389.
• Gül, G. (2004). Birey toplum eğitim ve öğretmen, Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 223- 236
• Han, H. (2014). Analysing theoretical frameworks of moral education through Lakatos’s philosophy of science. Journal of Moral Education, 43(1), 32-53. doi: 10.1080/ 03057240.2014.893422
• Hoy, W. K. Ve Miskel, C. G. (2010). Eğitim yönetimi teori, araştırma ve uygulama, (7. Baskı) (ç. S. Turan), Ankara: Nobel Yayınları. Kağan, M (2013). Yönetici Atamada Haksızlık Bitmek Bilmiyor, Erişim: 23.01.2018. http:// www.mebpersonel.com/yonetici atamalari/yonetici-atamada-haksizlik-bitmek-bilmiyor- h50919.html
• İbrahim Gül 248 Millî Eğitim Sayı 218 Bahar/2018
• Kahraman, A. (2008). İslam’ın Yöneticilik İçin Önerdiği Bazı İlkeler. Somuncu Baba Dergisi, 93, 1-85.
• Kahramanoğlu, E. (1990). Genel liselerdeki yönetim uygulamalarının çağdaş yönetim anlayışı açısından değerlendirilmesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Karagöz, B., K. (2006). Okul yöneticilerinin yönetim süreçleri açısından karşılaştıkları problemler, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi,Edirne.
• Karakaya, Y. (2014). Eğitimin siyasallaşması, http://www.yozgatyenigun.com/egitimin-siyasallasmasi- makale,4892.html Erişim: 5.2.2018.
• Keser, Z. ve Gedikoğlu, T (2008). Ortaöğretim okul müdürlerinin yetki ve sorumluluklarını kullanma derecelerinin belirlenmesi, Uluslararası insan Bilimleri Dergisi, 3(2), 1-23-.
• Kocatürk, Y. (2016). Akıl akıldan üstündür. http://www.maturidiyeseviotagi.com/akil-akildan- ustundur-2/ Erişim: 17.02.2018.
• Korkmaz, M. (2005). Okul yöneticilerinin yetiştirilmesi: sorunlar – çözümler ve öneriler, Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25 (83), 237–252.
• Kur’an-ı Kerim Meali (2017). https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Nis%C3%A2-suresi/551/58- ayet-tefsiri
• Kurt, A. (2015). Ruh, Ene ve Nefis, Risale-i Nur, Sayı: 98. Erişim: 23.01.2018 http://irfanmektebi. com/2015/01/01/ruh-ene-ve-nefis/
• Mc Carthy, J., J. (1989). Başarısız yöneticiler, (çev. B. Çorakçı), İstanbul: İlgi Yayıncılık ve Tic. Ltd. Şti
• Memduhoğlu, H. B. ve Zengin, M. (2011). İlköğretim okullarında örgütsel güvene ilişkin öğretmen görüşleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 211-217.
• Müslim (2017), İmaret, 3. Hadis.
• Oda Tv (2017). Yine yakalandılar. https://odatv.com/yine-yakalandilar-2707171200.html, Erişim: 23.01.2018
• Orhan, A. T. (2015). Nefisler ve vicdanlar muharebesi, Erişim: 15.02.2018. http://www.karakalem. net/pfFormat.asp?article=5054 Oxford Advanced Learner’s Dictionary. (2005). Oxford advanced learner’s dictionary of current English (7th ed.). Oxford: Oxford University Press.
• Öner, N. (2016).Yönetici Ahlakı, http://davetmektebi.com/yonetici-ahlaki/ Erişim:23.01.2018
• Özçam, E. (2007): büyük işletmelerde stratejik planlama ve konuya ilişkin bir araştırma, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Özdemir, S. (2013). Eğitim Yönetiminin Alanı ve Kapsamı, Eğitim Yönetiminde Kuram ve Uygulama, Ankara: Pegem Akademi.
• Özgener, Ş.(2004). İş Ahlakının Temelleri, Nobel Yayınları, Ankara.
• Özgür, B. (2011). Yönetim Tarzları ve Etkileri. Maliye Dergisi, 161, 215–230.
• Okul Yönetiminde Etik, Ahlak ve Nefs Kavramlarının Değerlendirilmesi Millî Eğitim Sayı 218 Bahar/2018 249
• Özlem, D. (1997). Günümüzde Felsefe Disiplinleri, (2. Baskı), İstanbul: İnkılap Kitapevi Yayınları.
• Özmen, F ve Batmaz, C. (2004). İlköğretim okul müdürlerinin öğretmen denetimindeki etkililikleri- cinsiyet ve yaş değişkenine göre öğretmen görüşleri, XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 6-9 Temmuz 2004 İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Malatya
• Özülke, F. (2015).Yönetimden yönetişime kavramsal bir değişim yolculuğu, E: 15.02.2018 http:// fusunozulke.com/yonetimden-yonetisime-kavramsal-bir-degisim-yolculugu/
• Sevingen, Y. (2017). Yönetici Görevlendirmelerinde Adalet İle Nefis. Erişim: 23.01.2018, http:// www.kamuajans.com/yonetici-gorevlendirmelerinde-adalet-ile-nefis-makale,470241. html
• Shapiro, J. and Stefkovich, J.A. (2005). Ethical leadership and decision making in education, 2nd edn.
• Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates
• Stefkovich, J.A., O’Brien, G.M. and Moore, J. (2002). School leaders ethical decision Making and the best ınterests of students. Paper presented at the 7th Annual Values and Leadership Conference, Toronto, Canada.
• Süslü, M., Z. (2016). Tasavvufî Tefsîrlerde Müşterek Yorumlar –Nefs, Kalp Ve Ruh’a İşaret Ettiği
• İddia Edilen Kur’ân Kelimeleri Bağlamında Bir Çalışma. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24, 111-131.
• Şanlı, Ö., Altun, M. ve Karaca, R. (2014). Okul yöneticilerinin iletişim becerilerinin öğretmen ve öğrenci görüşlerine göre değerlendirilmesi, İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1(2), 1–12.
• Şen, E., Ateşoğlu, H. ve Akdoğan, S. (2017). Okul Yöneticilerinin Liderlik Davranışları, Performans Uygulamaları ve Kurumsallaşmaya İlişkin Öğretmen Görüşlerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi, İşletme Araştırmaları Dergisi, 9(3), 572-593.
• Tanilli, S. (1997). Yaratıcı Aklın Sentezi, İstanbul: Adam Yayıncılık.
• Tarhan, N. (2009). İnanç Psikolojisi, İstanbul: Timaş Yayınları
• Tekin, Ö., A.ve Ehtiyar, V., R.(2010). Yönetimde karar verme: batı Antalya bölgesindeki beş y ı l - dızlı otellerde çalışan farklı departman yöneticilerinin karar verme stilleri üzerine bir araştırma, Journal of Yasar University, 20(5) 3394-3414.
• Usta, A. (2011). Kuramdan uygulamaya kamu yönetiminde etik ve ahlâk, KSÜ İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(2), 39–50. Ünal, A. (2013). Hesap verme bilinci (Vaaz), http://guncelvaaz.com/index.php/96-guncel- v a - azlar/664-hesap-verme-bilinci.html, 16.02.2018
• Vaktidoldu. A., A. A. (1996). Cabbar kulu, İstanbul: Can Yayınları.
• Yılmaz, Ö. (2014). Milli Eğitimin siyasallaşması, http://www.mebpersonelleri.net/milli-egitimin- siyasallasmasi-makale,302.html 5.2.2018