TÜRKLERİN 89 GÖÇÜNÜN DİJİTAL ÇİZGİ ROMANI: “GERİYE KALANLAR”

Yıl 2021, TÜRKİYE’DE VE DÜNYADA GÖÇMEN EĞİTİMİ, 743 - 763, 22.12.2021

Nihal Seçmez Genç Osman İlhan

https://doi.org/10.37669/milliegitim.960494

Öz

Türkiye, göç hareketlerinin yoğun olarak yaşandığı bir coğrafyada yer almaktadır. Bu bağlamda göç olgusunu siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik yönden öğrencilere aktarmak, sebep ve sonuçlarını ifade etmek açısından göç eğitimi büyük önem arz etmektedir. Göç gibi kritik konuların anlatımında geleneksel yaklaşımların kullanımı yerine okul çağında bulunan yaş gruplarının ilgisini çekebilecek materyal kullanımı oldukça önem taşımaktadır. Bu nedenle farklı duyulara hitap ederek çoklu öğrenme ortamı sağlamasının yanında göç kavramının bu yönleriyle irdelenmesi açısından materyaller önemli yardımcı kaynaklardır. Bu önemli materyallerden biri de eğitici çizgi romanlardır. Dünyanın dokuzuncu büyük sanatı olarak ifade edilen çizgi romanlar; yazının görsellerle birlikte kullanılması, çizimleri, renkleri ve tasarımıyla dikkat çekmesi, okuyucuya daha fazla yorumda bulunma ve empati kurma olanağı tanıması açısından önemli materyallerdir. Eğitim-öğretim ortamında farklı konuların aktarılmasında çizgi romanlar, ilgi çekici kaynaklar olarak gösterilmektedir. Bu amaçla; göç gibi toplumsal bir konuyu farklı yönleriyle aktarmak, bu konuda istenen değer ve tutumları kazandırmaya çalışmak amacıyla eğitici bir çizgi roman tasarlanmıştır. Çizgi romanın konusu; Türklerin 1989 yılında, Bulgaristan’dan Türkiye’ye yaşadığı zorunlu göçü içermektedir. Çizgi romanın senaryosu oluşturulurken o tarihte göçü yaşayan 5 kişiyle görüşülmüş ve çizgi romanın oluşturulmasında kişilerin anılarından da yararlanılmaya çalışılmıştır. Pixton isimli Web 2.0 aracı ile dijital ortamda tasarlanan çizgi roman materyali, 94 kareden oluşmaktadır. Hazırlanan çizgi roman materyalinin göç öğretimi çalışmalarına katkı sağlaması hedeflenmekte ve çizgi romanın hem göç olgusuna hem de 1989 göçünde yaşananlara ilişkin farkındalık oluşturması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

1989 göçü, dijital çizgi roman, göç öğretimi, göç araştırmaları, Web 2.0

Kaynakça

• ALSAÇ, Ü. (1994). Türkiye'de karikatür, çizgi roman ve çizgi film. İstanbul: İletişim Yayınları.
• AK, M.M., Erdoğan, M.F., & İlhan, G.O. (2020). Görsel bir öğretim materyali olarak dijital çizgi roman tasarımı: gezdim, gördüm, öğrettim. Journal of History School (JOHS), 13(7): 2458-2484.
• APPLETON, C. (2019). The theory-practice interplay in creating a graphic memoir about the trauma of forced migration. Journal of Graphic Novels and Comics, 1-22 DOI: 10.1080/21504857.2019.1701510
• BIGELOW, B., & Singer, R. (2021). Introduction: Migration in twenty-first-century documentary comics. Inks: The Journal of the Comics Studies Society, 5(1), 1-17.
• BITZ, M. (2004). The comic book project: Forging alternative pathways to literacy. Journal of Adolescent & Adult Literacy, 47(7), 574-586.
• BOATRIGHT, M. D. (2010). Graphic journeys: Graphic novels' representations of immigrant experiences. Journal of Adolescent & Adult Literacy, 53(6), 468-476.
• BOLAN, B. (2000). Çizgi Roman Sanatı. İstanbul: Engin Yayıncılık
• BULUT, S. (2018). Çocuk edebiyatına sığınanlar: zorunlu göç öyküleri. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 8 (14), 383-410.
• CANTEK, L. (2019). Türkiye'de çizgi roman. İstanbul: İletişim Yayınları.
• CHOI, J. (2021). Stories of socialism from a capitalist perspective: A North Korean refugee’s online graphic novel for positive social change. Global Citizenship for Adult Education içinde (72-83). Routledge.
• CIMERMANOVA, I. (2014). Graphic novels in foreign language teaching. Journal of Language and Cultural Education. 2(2), 85-94.
• ÇELİKKAYA, T. (2013). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin öğretim araç-gereç ve materyallerini kullanma düzeyleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(1) 73-105.
• ÇELİK, K. & İlhan, G. O. (2021). Çocuk haklarına yönelik eğitici çizgi roman: ‘’Sadece Biriyim’’. Türkiye Eğitim Dergisi, 6 (1), 262-279.
• DANZAK, R. L. (2011). Defining identities through multiliteracies: EL teens narrate their immigration experiences as graphic stories. Journal of Adolescent & Adult Literacy, 55(3), 187-196.
• DAVIES, D. (2019). Braided geographies: bordered forms and crossborder formations in refugee comics. Journal for Cultural Research, 23(2), 124-143
• DAVIES, D. (2020). Dreamlands, Border Zones, and Spaces of Exception: Comics and Graphic Narratives on the US-Mexico Border. a/b: Auto/Biography Studies, 35(2), 383-403.
• DIETRICH, N., Jimenez, M., Souto, M., Harrison, A. W., Coudret, C., & Olmos, É. (2021). Using pop-culture to engage students in the classroom. Journal of Chemical Education, 98(3), 896-906.
• DOMYANCICH-LEE, S. C., Cleeland, L. R., & McCleary, J. S. (2021). Teaching note—comics in the classroom: Teaching with graphic novels. Journal of Social Work Education, 1-7.
• EFECİOĞLU, E. E. (2013). The role of graphıc novels ın teachıng englısh as a foreign language. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• GEDGAUDAITE, K. (2020). Comics, memory and migration: Through the mirror maze of Soloup’s Aivali. Journal of Greek Media & Culture, 6(1), 91-116.
• GHISO, M.P., & Low, D. E. (2013). Students using multimodal literacies to surface micronarratives of United States immigration. Literacy, 47(1), 26-34.
• GRIVA, E., Alevriadou, A. & Semoglou, K. (2012). Reading preferences and strategies employed by primary school students: gender, socio-cognitive and citizenship ıssues. International Education Studies, 5 (2), 24-34.
• GÜNDÜZ, U. (2018). Kafkaesk zamanlar. İstanbul: Kanon Kitap.
• GÜNDÜZ, U. (2005). Kültür, bilinç ve eğlence endüstrisi kavramları ışığında çizgi romana farklı yaklaşımlar. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 0(21), 127-133. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/iuifd/issue/22868/244250
• GÜNDÜZ, U. (2019). Medya okuryazarlığı eğitiminde görselliğin kullanımı: Dijital kahramanlar çizgi romanı. Yeni Medyada Çocuk ve İletişim (Ed. Ali Murat Kırık). Konya: Çizgi Kitabevi.
• GÜRSOY, H, C. (2018). Kitap okuma alışkanlığının kazandırılmasında yardımcı bir araç olarak çizgi romanların kullanılması. Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
• GÜVEN, İ., & Keleşoğlu, S. (2014). Popüler kültürün sınıf içi öğretim uygulamalarına adaptasyonuna yönelik niteliksel bir araştırma. Eğitim ve Bilim, 39(171),344-360.
• HACISALİHOĞLU, M,, & Ersoy Hacısalihoğlu, N. (Edt.) (2012). Bulgaristan’da 1984-89 azınlık politikaları ve Türkiye’ye zorunlu göç. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi, Balkan ve Karadeniz Araştırmaları Merkezi.
• HOSLER, Jay. & Boomer, K. B. (2011). Are comic books an effective way to engage nonmajors in learning and appreciating science?. CBE Life Sci Educ. 10(3), 309–317. Doi: 10.1187/cbe.10-07-0090.
• HOWELL, J. (2016). Comics and the Demystification of France's Immigration ‘Problem’: Reading Christophe Dabitch's Immigrants. Modern & Contemporary France, 24(1),15-34.
• İLHAN, G. O. (2016). Sosyal bilgiler öğretiminde çizgi romanların kullanımı. Yayımlanmış doktora tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
• İLHAN, G. & Oruç, Ş. (2019). Sosyal bilgiler dersinde çizgi roman kullanımı: Teksas tarihi. Eğitim ve Bilim, 44(198), 327-341.
• İLHAN, G. O., Kaba, G., & Sin, M. (2021). Usage of digital comics in distance learning during COVID-19. International Journal on Social and Education Sciences (IJonSES), 3(1), 161-179.
• KABA, G., Şin, M. & İlhan, G. O. (2020). Eğitimde dijital çizgi roman tasarımı: etkin vatandaş bilge. Jass Studies- The Journal of Academic Social Science Studies, 83, 107-123.
• KARAGÖZ, B. (2018). Eğitici çizgi romanların disiplinler arası içeriklerinin belirlenmesi ve okuduğunu anlama stratejilerine uygulanabilirliği: Adam olmuş çocuklar ile kahraman kadınlarımız serisi örneği. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 20(3), 637-661.
• KAURANEN, R. & Löytty, O. (2020). The ımaginary north in finnish comics on migration. Nordlit, (46), 73-94.
• KEMALOĞLU, İ. A. (2012). Bulgaristan’dan Türk göçü (1985-1989).Atatürk Araştırma Merkezi.
• KESKİN, A. & İlhan, G. (2021). Değerler eğitimine yönelik dijital çizgi roman tasarımı: “gizemli labirent”. İnsan ve Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 250-264.
• KUGLER, O. (2018). Escaping war and waves: Encounters with Syrian refugees. Myriad Editions.
• KURTULUŞ, G. (2019). 1989 Bulgaristan Türklerinin göç hikayeleri bir sözlü tarih denemesi. Karakum Yayınevi.
• MICKWITZ, N. (2020). Comics telling refugee stories. In Documenting Trauma in Comics (pp. 277-296). Palgrave Macmillan, Cham.
• MCCLOUD, S. (2019). Çizgi romanı anlamak. (Çev. C. Ülgen). Sırtlan Kitap.
• MCKINNEY, M. (2021). Postcolonialism and migration in French Comics. Leuven University Press.
• NAPPI, P. & Stańczyk, E. (2015). Women cross borders: economic migration in contemporary Italian and Polish graphic novels. Journal of Graphic Novels and Comics, 6(3), 230-245.
• ÖZYILDIRIM, E., Kurudayıoğlu, M. & Yıldırım, K. (2021). Çok kültürlü sınıf ortamında öğrencilerin resimli çocuk kitaplarındaki göçün nedenleri, süreci ve sonuçlarına yönelik tepkileri. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 15(35), 259-289.
• PETRONIO, M. (2017). "Comics that cross the line: The transnational narrative work of Latin American voices". UVM Honors College Senior Theses. 165
• SINGER, R. (2020). Cute monsters and early birds: foreignness in graphic novels on migration by Shaun Tan and Paula Bulling. Journal of Graphic Novels and Comics, 11 (1), 74-95
• SOLOUP, (2019). Aivali: A Story of Greeks and Turks in 1922 (trans. T.Papademetriou), Boston, MA: Somerset Hall Press.
• RICHTER, T., Rendigs, A. & Maminirina, C, P. (2015). Conservation messages in speech bubbles–evaluation of an environmental education comic distributed in elementary schools in Madagascar. Sustainability, 7, 8855-8880
• SERRANO, N. L. (Ed.). (2021). Immigrants and comics: Graphic spaces of remembrance, transaction, and mimesis. Routledge
• ŞİMŞEK, A. (2003). Tarih öğretiminde görsel materyal kullanımı. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi 4(3), 141-155.
• ŞİMŞİR, N. B. (2012). Bulgaristan Türkleri. Bilgi Yayınevi.
• TATALOVIC, M. (2009). Science comics as tools for science education and communication: a brief, exploratory study. Journal of Science Communication, 8(4), 1-17.
• TEKİN, E. & İlhan, G. O. (2021). Çizgi romanların yabancı dil öğretiminde kullanımı üzerine bir inceleme. Anasay, (17), 105-124 . DOI: 10.33404/anasay.961190
• TOPKAYA, Y. & Şimşek, U. (2015). Vatandaşlık ve demokrasi eğitimi dersine yönelik tutum üzerinde eğitici çizgi romanların etkisi. Bilgisayar ve Eğitim Araştırmaları Dergisi, 3 (6) 152-167. ULUSOY, K. & Gülüm, K. (2009). Sosyal bilgiler dersinde tarih ve coğrafya konuları işlenirken öğretmenlerin materyal kullanma durumları. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(2), 85-99.
• ÜNAL, O. & Demirkaya, H. (2019). Eğitici çizgi romanın sosyal bilgiler dersinde kullanılmasına yönelik yarı deneysel bir çalışma. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 40, 92-108.
• YUMURTACI, G. & Tolunay, D. (2018). Mizah Dergilerinde Göç Olgusunun Temsili. Anadolu Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi Uluslararası Hakemli Dergisi, 26(3), 227-237.
• YILDIRIM, E. (2016). Sınıf öğretmeni adaylarının eğitici çizgi roman hakkındaki görüşlerinin incelenmesi. Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (11), 52-70.
• YILDIRIM, K., Aykaç, N., & Okçu, S. (2019). Yaratıcı drama ve resimli çocuk kitapları: kültürlerarası duyarlılığı geliştirmek için örnek bir uygulama. Yaratıcı Drama Dergisi, 14(1), 55-72.
• YILDIRIM, B. (2020). Bulgaristan’da Türk varlığı ve nüfusu. İlgi Kültür Sanat Yayıncılık. WIGAN, M. & Uslu, M.E. (2012). Görsel İllüstrasyon Sözlüğü. Literatür Yayınları.
• WARD, N. & N. Warren, A. (2020). “In search of peace”: refugee experiences in children's literature. The Reading Teacher, 73(4), 405-413.
• https://www.migrationcomics.fi/ Erişim tarihi 01/10/2021
• http://myriadeditions.com/books/escaping-war-and-waves/ Erişim tarihi 01/10/2021
• http://Pixton.com Erişim tarihi 01/10/2021
• https://popcultureclassroom.org/ Erişim tarihi 01/10/2021
• http://www.sanatatak.com/view/turk-yunan-mubadelesinin-cizgi-romani-ayvalik Erişim tarihi 01/10/2021
• https://www.scholastic.com/teachers/articles/teaching-content/comics-hot-rods-hip-hop/ Erişim tarihi 01/10/2021
• https://www.theguardian.com/books/2019/dec/09/aivali-a-story-of-greeks-and-turks-in-1922-by- soloup-review-a-moving-graphic-novel Erişim tarihi 01/10/2021