Ortaöğretim Okullarında Çalışan Psikolojik Danışmanların Değerler Eğitimine Yönelik Görüşlerinin İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 51 Sayı: 236, 3143 - 3166, 11.11.2022

Nilgün Öztürk , Ezgi Sumbas

https://doi.org/10.37669/milliegitim.945688

Öz

Türkiye’de, farklı eğitim kademelerinde uygulanan değerler eğitimi çalışmalarının giderek önem kazandığı alanyazında görülmektedir. Değerler eğitimine yönelik yapılan çalışmalar öğrenci, öğretmen, psikolojik danışman, okul müdür ve müdür yardımcıları ve velilerin bir diğer ifadeyle tüm paydaşların katılımını gerektirmektedir. 31213 sayılı Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Yönetmeliğinde ortaöğretim kademesinde rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinde okul psikolojik danışmanlarının görevlerinden birisinin de ergenlerin değerlerini fark etmesi ve kendi değerleri ile toplumsal değerler arasında bağ kurabilmesi şeklinde ifade edildiği görülmektedir. Dolayısıyla değerlerin kazandırılmasında ortaöğretim kademesinde rehberlik servisinde görev yapan okul psikolojik danışmanlarının önemli rolü bulunmaktadır. Rehberliğin temel amacının bireyin kendini gerçekleştirmesi olduğu düşünüldüğünde, bireyin kendini gerçekleştirmesi sürecinde mutlak suretle değerlere ihtiyaç vardır. Bu araştırmanın amacı değerler eğitimi uygulamalarına ilişkin olarak okul psikolojik danışmanlarının algılarını araştırmak ve bu konuda yapmış oldukları çalışmaları ve yaşanılan sorunları belirlemektir. Bu araştırmada nitel araştırma yaklaşımı çerçevesinde durum çalışması yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu ortaöğretim okullarında görev yapan ve araştırmaya katılmayı gönüllü olarak kabul eden 11 psikolojik danışman oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak, “yarı yapılandırılmış görüşme formu” kullanılmış ve veriler “içerik analizi” yöntemiyle analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda; psikolojik danışmanlara göre ortaöğretim kurumlarında uygulanan değerler eğitimi çalışmalarının etkili olduğu, bu kapsamda okul içi ve okul dışı farklı çalışmaların yapıldığı, bu çalışmaların ergenlerin değerler sistemini olumlu yönde etkilediği, çalışmaların yürütülmesinde zaman zaman sorunlar yaşanmasına rağmen değerler eğitiminin toplumda meydana gelen değişimler nedeniyle öneminin de giderek arttığı ortaya çıkmıştır. Ayrıca psikolojik danışmanların öncelikli olarak sorumluluk alma, hoşgörü, dürüstlük ve adalet değerlerinin ergenlere kazandırılması gerektiği düşüncesinde oldukları sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Psikolojik danışman, okul, değerler eğitimi, ergenlik

An Investigation Of The Opinions Of Psychological Consultants Working In Secondary Education Schools On Values Education

Öz

In Turkey, values education studies are implemented in different education levels and it is seen in the literature that it is gaining importance. Studies on values education require the participation of students, teachers, psychological counselors, school principals and vice principals and parents, in other words, all stakeholders. In the Regulation on Guidance and Psychological Counseling Services No. 31213, it is seen that one of the duties of school counselors in guidance and psychological counseling services in secondary education is to realize the values of adolescents and to establish a link between their own values and social values. Therefore, school psychological counselors who work in the guidance service at the secondary education level have an important role in gaining values. Considering that the main purpose of the guidance is the self- actualization of the individual, values are absolutely needed in the process of the individual's self- actualization. The aim of this study is to investigate the perceptions of school counselors regarding the practices of values education and to find out the studies and problems experienced in this regard. In this study, the case study method was used within the framework of qualitative research approach. The study group of the research consists of 11 psychological counselors who work in secondary schools and who voluntarily agree to participate in the study. As a data collection tool, a "semi-structured interview form" was used and the data were analyzed using the "content analysis method". As a result of the research; According to psychological counselors, values education studies applied in secondary education institutions are effective, different studies are carried out in and out of school in this context, these studies affect the value system of adolescents positively, although there are problems from time to time in the conduct of the studies, the importance of values education is increasing due to the changes in society has emerged. In addition, it has been concluded that psychological counselors think that the values of taking responsibility, tolerance, honesty and justice should be given to adolescents.

Anahtar Kelimeler

Psychological counselor, school, values education, adolescence.

Kaynakça

• Aladağ, S. (2012). İlköğretim sosyal bilgiler öğretiminde değer eğitimi yaklaşımlarının öğrencilerin sorumluluk değerini bilişsel düzeyde kazanmalarına etkisi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(1), 123-145.
• Akbaş, O. (2004). Türk milli eğitim sisteminin duyuşsal amaçlarının ilköğretim II. kademedeki gerçekleşme derecesinin değerlendirilmesi. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Aktepe, V., Keser, H., ve Şeref, Ş. E. (2020). Sınıf öğretmenlerinin perspektifinden değerler ve değerler eğitimi uygulamalarının değerlendirilmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(4), 897-918.
• American School Counselor Association (2016). The school counselor and character education. https://www.schoolcounselor.org
• Alimcan, D., ve Altunay Şam, E.. (2017). Sosyal bilgiler dersi boyutunda değerler eğitiminin önemi ve medyanın değerler üzerindeki etkisi. Milli Eğitim Dergisi, 46(215), 239-259.
• Ateş, F. (2013). İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinin değerler eğitimi ve uygulamalarına yönelik görüşleri üzerine nitel bir araştırma. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul
• Ateş, Ö. T. (2017). Türkiye’de değerler eğitimi uygulamalarının öğrencilere kazandırılması istenen olumlu özellikler üzerindeki etkisi. Değerler Eğitimi Dergisi, 15(34), 41-60.
• Aydoğdu, F. (2017). Erzincan değerler eğitimi projesinin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(2), 1-9.
• Aran, Ö. C., ve Demirel, Ö. (2008). Dördüncü ve beşinci sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersinde değerler eğitimi uygulamalarına ilişkin görüşleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 12(46), 151-168.
• Arifin, M. A. (2016). The Teaching Methodology and Assessment of Character Education in Indonesian English Curriculum: Teacher`s Perceptions. The Asian EFL Journal Second Language Acquisition – Academic Research, 10, 12-18.
• Argandona, A. (2003). Fostering values in organizations. Journal of Business Ethics, 45(1), 15-28. https://link.springer.com/content/pdf/10.1023/A:1024164210743.pdf.
• Aneja, N. (2014). The importance of value education in the present education system & role of teacher. International Journal of Social Science and Humanities Research, 2(3), 230-233.
• Awasthi, D. (2014). Value based education is the only solution to the problem of crisis of moral values among the youth of India. Global Journal for Research Analysis, 3(9), 4–5.
• Balcı, A., ve Yanper Yelken, T. (2013). İlköğretim Sosyal Bilgiler Programında yer alan değerler ve değer eğitimi uygulamaları konusunda öğretmen görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 195-213.
• Batmaz, O., ve Erdoğan, T. (2019). Sınıf öğretmenlerinin değerler eğitimine yönelik görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(6), 2681-2692.
• Bayırlı, H., Doruk, O., ve Tüfekci, A. (2020). Öğretmenlerin değerler eğitimi hakkındaki görüşleri: Afyonkarahisar örneği. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 8(3), 865-894.
• Berkowitz, M. W. (2011). What works in values education. International Journal of Educational Research, 50(3), 153-158. https://doi.org/10.1016/j.ijer.2011.07.003
• Berkowitz, M. W., ve Bier, M. C. (2004). Research-based character education. The Annals of the American Academy of Political and Social Science, 591(1), 72-85. doi/pdf/10.1177/0002716203260082
• Bills, L., ve Husbands, C. (2005). Values education in the mathematics classroom: subject values, educational values and one teacher’s articulation of her practice. Cambridge Journal of Education, 35(1), 7-18.doi: 10.1080/0305764042000332461
• Blakemore, S. J., ve Choudhury, S. (2006). Development of the adolescent brain: implications for executive function and social cognition. Journal of Child Psychology and Psychiatry.47(3/4), 296–312. doi:10.1111/j.1469-7610.2006.01611.x
• Brannon, D. (2008). Character education- A joint responsibility. The Education Digest, 73(8), 56-60.
• Budak, S. (2005). Psikoloji sözlüğü. Bilim ve Sanat Yayınları.
• Bulach, C. R. ve Butler J.D. (2002). The occurence of behaviors associated with sixteen character values. Journal of Humanistic Counseling, Education and Development, 41(2), 200-214. https://doi.org/10.1002/j.2164-490X.2002.tb00143.x
• Carr, D. (2006) Professional and personal values and virtues in teaching, Oxford Review of Education, 32(2), 171–183.doi: 10.1080/03054980600645354
• Chapman, J. D., Cahill, S. ve Holdsworth, R. (2007). Student action teams, values education and quality teaching and learning. Values Education and Quality Teaching, 27-43
• Campbell, E. (2003). The ethical teacher. Open University Press
• Cice, Y. ve Özgan H. (2017). Değerler eğitimi uygulamalarının değerlendirilmesi ve geliştirilmesine ilişkin okul çalışma ekibinin görüşleri. Ekev Akademi Dergisi, 21 (70)101-120.
• Cihan, N. (2014). Okullarda değerler eğitimi ve Türkiye’deki uygulamaya bir bakış. Electronic Turkish Studies, 9(2),429-436
• Cooper, D. (2014). Character education: a study of an elementary school leadership Academy. (Doctoral thesis). Retrieved from ProQuest Dissertations and Theses database. (UMI No. 3620805).
• Corey, G. (2008). Psikolojik danışma kuram ve uygulamaları (T. Ergene, Çev). Mentis Yayıncılık.
• Çelikkaya, T., ve Filoğlu, S. (2014). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin değere ve değer eğitimine ilişkin görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 14(4), 1541-1556.
• Çengelci, T. Hancı, B., ve Karaduman, H. (2013). Okul ortamında değerler eğitimi konusunda öğretmen ve öğrenci görüşleri, Değerler Eğitimi Dergisi, 11(25), 33-56.
• Davis, J. W. (2011). Secondary teachers' perceptions of an underlying framework of character education. (Doctoral thesis). Retrieved from ProQuest Dissertations and Theses database. (UMI No. 3449121).
• Demirutku, K. (2019). Beşeri değerler: Kuramlar, görgül çalışmalar ve değer eğitimi önerileri. F. Ersoy, ve P. Ünüvar (Ed.) Karakter ve değerler eğitimi. Anı Yayıncılık.
• Deniz, D. (2018). Matematik öğretim programında yer alan değerler eğitimine yönelik öğretmen görüşlerinin incelenmesi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 9(16), 678-705.
• Donovan, A. (2000). Moral education and teachers' self-perceptions: Novice male teachers in the Catholic high school. Journal of Catholic Education, 3(4), 441-460 .https://digitalcommons.lmu.edu/ce/vol3/iss4/3
• Erikson, E. H. (1968). Identity: Youth and crisis. Norton Company, Inc.
• Ergün, S. (2013). Ergenlere verilen değerler eğitiminin öz düzenleme stratejileri üzerindeki etkisinin sınanması. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Gander, M. J., ve Gardiner H. W. (1993). Çocuk ve ergen gelişimi. (A. Dönmez, N. Çelen ve B. Onur Çev.). İmge Yayınevi
• Gömleksiz, M. N., ve Kılınç, H. H. (2015). Ortaokul öğretmenlerinin değerler eğitimine ilişkin görüşleri, beklentileri ve önerileri. Researcher: Social Science Studies,3(2), 35-45.
• Havinghurst, R. J. (1972). Developmental tasks and education. McKay
• Kapkın, B., Çalışkan, Z., & Sağlam, M. (2018). Türkiye’de 1999-2017 yılları arasında değerler eğitimi alanında yapılmış lisansüstü çalışmaların incelenmesi. Değerler eğitimi dergisi, 16(35), 183-207.
• Kaymakcan, R., ve Meydan, H. (2011). Din kültürü ve ahlak bilgisi programları ve öğretmenlerine göre değerler eğitimi. Değerler Eğitimi Dergisi, 9(21), 29-55.
• Khine, M. S., ve Fisher, D. L. (2004). Teacher interaction in psychosocial learning environments: Cultural differences and their implications in science instruction. Research in Science and Technological Education, 22(1), 99–111. doi: 10.1080/0263514042000187566
• Koç, S. (2016). Ortaokul öğretmenlerinin değerler eğitimi konusundaki görüşleri. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 377-396.
• Koyuncu, N., ve Uçar, Ş. (2019). Selçuklu değerler eğitimi projesi (SEDEP) ile ilgili öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi. Medeniyet ve Toplum Dergisi, 3(2), 193-212.
• Kozikoğlu, İ. (2018). Okul öncesi öğretmenlerinin değerler eğitimine ilişkin tutum ve görüşlerinin incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 7(4), 2698-2720.
• Kulaksızoğlu, A. (2014) Ergenlikte sosyalleşme ve ahlak gelişimi: Ergenlik Psikolojisi. Remzi Kitabevi.
• Jacobson, E. (2004). Kendilik ve nesne dünyası. (S. Yazgan Çev.). Metis Yayınları.
• Johnson, P. G. (2002). A metacognitive affective approach to values education. . [Unpublished doctoral dissertation]. The University of Melbourne, Melbourne. https://minerva-access. unimelb.edu.au/handle/11343/38887
• Johannesen, R. L. (2002). Ethics in human communication. Waveland Press.
• Leenders, H., Veugelers, W., ve De Kat, E. (2008). Teachers' views on citizenship education in secondary education in the Netherlands, Cambridge Journal of Education, 38(2), 155-170, doi: 10.1080/03057640802063106.
• Lovat, T. J., ve Schofield, N. (2004). Values education for all schools and systems: A justification and experimental update. New Horizons in Education, 111, 4–13. https://www.researchgate.net/profile/Terence_Lovat/publication/237650477
• Lovat, T., ve Clement, N. (2008) Quality teaching and values education: coalescing for effective learning, Journal of Moral Education, 37(1), 1-16, doi: 10.1080/03057240701803643.
• Memişoğlu, H. (2013). İlköğretim 4 ve 5. sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersinde değerler eğitimine ilişkin görüşleri. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(3), 405-425.
• Meydan, H. (2012). İlköğretim okullarında değerler ve karakter eğitimi. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Miles, M. B., ve Huberman, A. M. (2016). Genişletilmiş bir kaynak kitap: Nitel veri analizi. (S. A. Altun ve A. Ersoy Çev.). Pegem Akademi.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2010). İlk ders genelgesi. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı
• Milli Eğitim Bakanlığı (2020). Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Yönetmeliği, 2020/31213 sayılı yönetmelik, Ankara. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/08/20200814-2.htm
• Narvarez, D., ve Lapsley, D. K. (2005). The psychological foundations of everyday morality and moral expertise. Character Psychology and Character Education, 140-165.https://d1wqtxts1xzle7.cloudfront.net/34558990.
• Neukrug, E. (2012). An introduction to the counseling profession: The world of the counselor. Brooks/Cole/Cengage Learning.
• Nisivoccia, J. D. (1998). Character education should be part of the public education system. Washington D. C: ERIC learning house. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED425092.pdf
• Ogelman, H. G., ve Sarıkaya, H. (2015). Okul öncesi eğitimi öğretmenlerinin değerler eğitimi konusundaki görüşleri: Denizli ili örneği. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29, 81-100.
• Oser, F. K. (1996) Attitudes and values, acquiring, In E. De Corte and F. E. Weinert (Ed.) International encyclopedia of developmental and ınstructional psychology (pp. 489-491). Pergamon.
• Patton, M.Q. (2002). Qualitative research and evaluatin methods. Sage Pub.
• Powney, J., Cullen, M. A., Schlapp, U., Glissov, P., Johnstone, M., ve Munn, P. (1995). Understanding values education in the primary school. Scottish Council for Research in Education.
• Refshauge, A. (2004). Values in NSW Public Schools. NSW Department of Education & Training.
• Rokeach, M. (1973). The nature of human values. FreePress
• Schwartz, S. H. (1992). Universals in the content and structure of values: Theory and empirical tests in 20 countries. In M. Zanna (Ed) Advances in experimental social psychology (pp. 1-65). Academic Press.
• Schwartz, S. H. (1994). Beyond individualism/collectivism: New cultural dimensions of values, In U. Kim, H. C. Triandis, Ç. Kagitcibasi, S. Choi, and G. Yoon (Ed) Individualism and Collectivism: Theory, Method, and Applications, (pp. 85–119). Sage Publications, Inc.
• Schwartz, S. H., ve Boehnke, K. (2004). Evaluating the structure of human values with confirmatory factor analysis. Journal of Research in Personality, 38, 230–255. https://doi.org/10.1016/S0092-6566(03)00069-2
• Shillingford, M. A., ve Lambie, G. W. (2010). Contribution of professional school counselors’ values and leadership practices to their programmatic service delivery. Professional School Counseling, 13(4), 208-217. https://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/2156759X1001300401
• Taylor, M. (1994). Overview of values education in 26 European countries. In M. Taylor (Ed) Values education in Europe: A comparative overview of a survey of 26 countries in 1993 (pp. 1–66). Scottish Consultative Council on the Curriculum.
• Thornberg, R. (2008). The lack of professional knowledge in values education. Teaching and Teacher Education, 24(7), 1791-1798.https://doi.org/10.1016/j.tate.2008.04.004
• Thornberg, R., ve Oğuz, E. (2016). Moral and citizenship educational goals in values education: A cross-cultural study of Swedish and Turkish student teachers' preferences. Teaching and Teacher Education, 55, 110-121.
• Troutman, P. R. (2014). Teachers' perceptions of aspects of character education programming: Importance, efficacy, and practice. (Doctoral thesis). Retrieved from ProQuest Dissertations and Theses database. (UMI No. 3643475).
• Ulusoy, K. (2007). Lise tarih programında yer alan geleneksel ve demokratik değerlere yönelik öğrenci tutumlarının ve görüşlerinin çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ulusoy, K. (2019). Karakter, değerler ve ahlak eğitimi. Pegem Akademi.
• Uzunkol, E. (2014). Hayat Bilgisi öğretiminde uygulanan değerler eğitimi programının öğrencilerin özsaygı düzeyleri, sosyal problem çözme becerileri ve empati düzeylerine etkisi. [Yayımlanmamış doktora tezi]. , Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ünlü, İ., ve Kaşkaya, A. (2018). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin değer eğitimine ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (Teke) Dergisi, 7(4), 2656-2679.
• Whitney, I. B. (1986). The status of values education in the middle and junior high schools of Tennessee (Doctoral dissertation). Retrieved from ProQuest Dissertations and Theses database. (UMI No. 8802627).
• Veugelers, W. (2000). Different ways of teaching values, Educational Review, 52(1), 37-46, doi: 10.1080/00131910097397
• Veugelers, W. ve Vedder, P. (2003) Values in teaching. Teachers and Teaching: Theory and Practice, 9(4), 377-389. doi: 10.1080/1354060032000097262
• Yalar, T., ve Yanper Yelken, T. Y. (2011). Değerler eğitiminin iyileştirilmesi ile ilgili öğretmen görüşlerinin belirlenmesi ve bir program modülü örneğinin geliştirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(38), 79-98.
• Yazıcı, K. (2006). Değerler eğitimi’ne genel bir bakış. Türklük Bilimi Araştırmaları, (19), 499-522.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınevi.
• Yiğittir, S., ve Adem, Ö. (2011). Lise tarih öğretmenlerinin değerler ve değerler eğitimi konusundaki görüşleri. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomi̇k Araştırmalar Dergi̇si, (1), 117-124.
• Yörükoğlu, A. (2000). Gençlik çağı ruh sağlığı ve ruhsal sorunlar. Özgür Yayınları.