Türkiye’de 2016-2022 Yılları Arasında Uygulanan Aday Öğretmen Performans Değerlendirme Sürecinin İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 52 Sayı: 237, 349 - 388, 10.02.2023

Mehmet Arslan

https://doi.org/10.37669/milliegitim.992638

Öz

Bu araştırmanın amacı Türkiye’de 2016-2022 yılları arasında uygulanan ve öğretmen performansının değerlendirilmesi konusunda somut bir uygulama örneği olan; aday öğretmenlere yönelik performans değerlendirme sürecine ilişkin aday öğretmenler ve değerlendiricilerin görüşlerini ortaya koymaktır. Nitel araştırma yaklaşımı çerçevesinde yürütülen araştırmada çalışma grubu amaçlı örnekleme yöntemlerinden olan maksimum çeşitlilik yöntemine göre İstanbul, Ankara ve Şanlıurfa illerinde görev yapan öğretmen, danışman öğretmen, okul müdürü ve maarif müfettişleri içerisinden seçilen toplam 12 kişiden oluşmaktadır. Veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılarak gerçekleştirilen görüşmeler kaydedilmiş, kayıtlar bilgisayar ortamında yazıya çevrilmiştir. Yapılan içerik analizi sonrasında bulgular “6528 sayılı Kanun öncesinde ve sonrasındaki adaylık sistemlerinin karşılaştırmasına yönelik görüşler”, “değerlendirme sisteminin unsurlarına yönelik görüşler” ve “performans değerlendirme sisteminde uygulayıcılardan kaynaklanan sorunlara ilişkin görüşler” olmak üzere üç ayrı tema altında incelenmiştir. Katılımcı görüşleri çerçevesinde aday öğretmen performans değerlendirme sisteminin daha önceki adaylık uygulamalarına göre çeşitli üstün yönlerinin olduğu, buna karşın sürecin aday öğretmenler üzerinde kaygı yaratabildiği, uygulayıcıların yeterli ölçüde bilgi sahibi olamadıkları ve süreç içerisinde çeşitli değerlendirme hatalarının yapılabildiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

stajyerlik, aday öğretmen, performans değerlendirme, mesleki gelişim

Examining the Performance Evaluation Process of Candidate Teachers Implemented in Türkiye Between 2016-2022

Öz

The purpose of this study is to determine the opinions of candidate teachers and evaluators about the performance evaluation process for candidate teachers in Türkiye which is used from 2016 to 2022 and a concrete example of practice in the evaluation of teacher performance. In the research conducted under the qualitative research approach, the study group consists of a total of 12 respondents selected among candidate teachers, advisory teachers, school principals and education inspectors working in Istanbul, Ankara and Şanlıurfa provinces using the maximum diversity method, which is one of the sampling methods. A semi-structured interview form developed by the researcher was used as the data collection instrument. The interviews conducted using the semi-structured interview form were recorded and the recordings were transcribed on the computer. After content analysis, the results were examined under three different themes: “opinions on the comparison of the candidacy systems before and after Law No. 6528”, “opinions on the elements of the evaluation system” and “opinions on practitioner-related problems in the performance appraisal system”. The opinions of the participants show that the system for evaluating the performance of candidate teachers has various advantages compared to the previous candidacy procedures, but that the procedure can cause anxiety among candidate teachers, that the evaluators do not have sufficient knowledge, and that various evaluation errors can be made during the procedure.

Anahtar Kelimeler

internship, candidate teacher, performance appraisal, professional development

Kaynakça

• Ağı, S. (2019). Öğretmen başarısına etkisi açısından performans değerlendirmesi: ÇEŞME İlçesi okulları performans araştırması, [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacı Bayram Veli Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Ankara.
• Akbaba, S. ve Memişoğlu, S. P. (2008). İlköğretim okullarında çoklu veri kaynağına dayalı performans değerlendirmesine ilişkin nitel bir çalışma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 14(54), 151-179.
• Akbaba Altun, S. ve Memişoğlu, S. P. (2008). Performans değerlendirmesine ilişkin öğretmen, yönetici ve müfettiş görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 14(1), 7-24.
• Akşit, F. (2006). Performans değerlendirmeye ilişkin öğretmen görüşleri (Bigadiç ilköğretim öğretmenleri örneği). Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2(1), 76-101.
• Atmaz, G. (2009). Puanlama yönergesi (rubrik) kullanımı durumunda puanlayıcı güvenirliğinin incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Mersin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Aygün, S. Ç. (2008) Ankara İli genel liselerinde performansa dayalı denetimin uygulanmasına ilişkin öğretmen görüşleri. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Barutçugil, İ. (2004). Stratejik insan kaynakları yönetimi. Kariyer Yayınları.
• Bayram, L. (2005). Yönetimde yeni bir paradigma: Örgütsel bağlılık. Sayıştay Dergisi, 59(59), 125-139.
• Bilgin, K. U. (2004). Kamu performans yönetimi; memur hak ve yükümlülüklerinin performansa etkisi. Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü.
• Bingöl, D. (2006). İnsan kaynakları yönetimi. Arıkan Yayınevi.
• Bostancı, A. ve Kayalp, D. (2011). İlköğretim okullarında öğretmen performansının geliştirilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(1), 127-140.
• Bülbül, M. ve Tunca, M. (2018). Öğretmen performansının değerlendirilmesinde veli ve öğrenci görüşlerinin de alınmasına ilişkin nitel bir çalışma. Medeniyet Eğitim Araştırmaları Dergisi,1(3), 12-23.
• Büyüköztürk, Ş. (2007). Performansa dayalı durum belirleme nedir?. İlköğretmen Eğitimci Dergisi, 8, 28-32.
• Creswell, J. W. (2013). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni. Mesut Bütün ve Selçuk Beşir Demir (Çev. Ed.). Ankara: Siyasal Yayınevi.
• Çakır, A. (2016). Aday öğretmen performans değerlendirme modelinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Bahçeşehir Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Çelebi, N. (2010). Public high school teachers opinions on school administrators’ supervision duty in Turkey. Cypriot Journal of Educational Sciences, 5(3), 212-231.
• Çelebi, N., Babaoğlan, E., Selçuk, G. ve Peker, S. (2018). Performans değerlendirme formuna ilişkin öğretmen görüşleri. Ondokuz Mayis University Journal of Education Faculty, 37(2), 211-233.
• Çiçek Aygün, S. (2008). Ankara ili genel liselerinde performansa dayalı denetimin uygulanmasına ilişkin öğretmen görüşleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Darling-Hammond, L. (2010). Evaluating teacher effectiveness: How teacher performance assessments can measure and improve teaching. Center for American Progress.
• Dixit, A. (2002). Incentives and organizations in the public sector: An interpretative review. Journal of human resources, 37(4), 696-727.
• Ekinci, A., Bozan, S. ve Sakız, H. (2019). Aday öğretmen yetiştirme programının etkililiğine ilişkin aday ve danışman öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 52(3), 801–836.
• Elliott, K. (2015). Teacher performance appraisal: More about performance or development?. Australian Journal of Teacher Education (Online), 40(9), 102-116.
• Erbaşı, A. (2019). Performans değerlendirme hatalarının çalışanların işten ayrılma niyetleri ve yöneticilerine güvenleri üzerindeki etkisi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 15(1), 223-240.
• Erbaşı, A. ve Akdeniz, G. (2021). Performans değerlendirme hatalarına ilişkin algının çalışan sessizliği üzerindeki etkisi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,(46), 243-253.
• Ernalbant, Ö. (2014). 360 derece performans değerlendirme sistemi hakkında öğretmen ve yönetici görüşleri. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Falak, Ö. (2017). 2016 yılı öğretmen performans değerlendirme sisteminin öğretmen ve yöneticilerin görüşlerine göre değerlendirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Uşak Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
• Özmen Hızarcıoğlu, B. (2013). Problem çözme sürecinde dereceli puanlama anahtarı (rubrik) kullanımında puanlayıcı uyumunun incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Kalaycı, N. (2009). Yüksek öğretim kurumlarında akademisyenlerin öğretim performansını değerlendirme sürecinde kullanılan yöntemler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 15(4), 625-656.
• Kane, T. J., and Cantrell, S. (2010). Learning about teaching: Initial findings from the measures of effective teaching project. MET Project Research Paper, Bill and Melinda Gates Foundation, 9, 2010.
• Koç Akran, S. ve İş Üner, Z. (2018). Danışman öğretmenlerin danışman eğitimi ve aday öğretmen yetiştirme sürecine ilişkin görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(5), 1723-1736.
• Koçak, R. (2006). Öğretmen performans değerlendirme envanteri (ÖPDE) Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Educational sciences: Theory & practice, 6(3), 779-808.
• Konan, N. ve Yılmaz, S. (2018). Öğretmen performans değerlendirmeye ilişkin öğretmen görüşleri: Bir karma yöntem araştırması. Millî Eğitim Dergisi, 47(219), 137-160.
• Kozikoğlu, İ. ve Soyalp, H. (2018). Aday öğretmenlerin, danışman öğretmenlerin ve okul yöneticilerinin aday öğretmen yetiştirme programına yönelik görüşlerinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(4), 934-952.
• MEB (2016). Aday Öğretmen Yetiştirme Program. Millî Eğitim Bakanlığı Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü. Erişim Adresi: https://oygm.meb.gov.tr/www/aday-ogretmen-is-ve-islemleri, Erişim Tarihi: 03.02.2016.
• Memunoğlu, M. (2015). Öğretmenlerin 360 derece performans değerlendirme sistemi ile ilgili görüşleri. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Mucuk, İ. (2005). Modern işletmecilik, Türkmen Kitapevi.
• Ocakçı, E. ve Samancı, O. (2018). Aday öğretmenlerin aday öğretmen yetiştirme sürecine yönelik görüşleri. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 547-563.
• Olcay, Y. (2016). Eğitim kurumlarında 360 derece performans değerlendirme ve geribildirim: Özel okul öncesi eğitim kurumlarında bir araştırma. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Yeditepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Özçelik, D. (1992). Ölçme ve değerlendirme (Genişletilmiş 2. Baskı). ÖSYM Eğitim Yayınları.
• Palmer, M. J. (1993). Performans değerlendirmeleri (Çev: Şahiner, D.). Reprosal Matbaası.
• Pehlivan, İ., Demirbaş, A. ve Eroğlu, E. (2001). Öğretmenlerin performans değerlendirme modeli ve sicil raporları. Millî Eğitim Bakanlığı, Eğitim Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı. Millî Eğitim Basımevi.
• Punch, K.F. (2005). Sosyal araştırmalara giriş: Nicel ve nitel yaklaşımlar. (Çev: Bayrak, D., Arslan, H.B., ve Akyüz, Z.). Siyasal Kitabevi.
• Sabuncuoğlu, Z. (2008). İnsan kaynakları yönetimi (Uygulamalı). Alfa Aktüel Yayınları.
• Stemler, S. E. (2015). Content analysis. Emerging trends in the social and behavioral sciences: An Interdisciplinary, Searchable, and Linkable Resource, 1-14. Erişim Adres: https://www.researchgate.net/profile/Steven-Stemler/publication/279917349_Emerging_ Trends_in_Content_Analysis/links/5b38b9a64585150d23ea2d4f/Emerging-Trends-in-Content-Analysis.pdf
• Taylor, E. S., and Tyler, J. H. (2012). The effect of evaluation on teacher performance. American Economic Review, 102(7), 3628-51.
• Tonbul, Y. (2009). İlköğretim okulu öğretmenlerine yönelik performans değerlendirme modelinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(2), 173-188.
• Turgut, F. (1995). Eğitimde ölçme ve değerlendirme metodları. Saydam.
• Ulubey, Ö. (2017). Aday yetiştirme programının değerlendirmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(2), 480-502.
• Weisberg, D., Sexton, S., Mulhern, J., Keeling, D., Schunck, J., Palcisco, A., and Morgan, K. (2009). The widget effect: Our national failure to acknowledge and act on differences in teacher effectiveness. New Teacher Project. Erişim Adresi: https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED515656.pdf
• Yağar, F. ve Dökme, S. (2018). Niteliksel araştırmaların planlanması: Araştırma soruları, örneklem seçimi, geçerlik ve güvenirlik. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(3), 1-9.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.