Mesleki Grup Rehberliği Programının 8. Sınıf Öğrencilerinin Meslek Kararı Verme Yetkinlik Düzeylerine Etkisinin İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 52 Sayı: 239, 2261 - 2280, 13.09.2023

Anıl Keleş , Mehmet Ali Çakır

https://doi.org/10.37669/milliegitim.1146598

Öz

Bu araştırma, mesleki grup rehberliği programının, ortaokul 8. Sınıf öğrencilerinin meslek kararı verme yetkinlik düzeylerine etkisini incelemek amacıyla yapılmıştır. Araştırmada ön test-son test kontrol gruplu deneysel desen kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu Isparta il merkezinde eğitimlerine devam eden 32 sekizinci sınıf öğrencisi oluşturmaktadır. Verilerin toplanmasında Bozgeyikli (2004) tarafından geliştirilen “Meslek Kararı Verme Yetkinlik Ölçeği” kullanılmıştır. Deneysel işlem 10 oturumdan oluşan, gelişimsel yaklaşımlara ait mesleki gelişim görevleri ile sosyal bilişsel kariyer kuramı bileşenlerine yer verilen öz yetkinlik odaklı mesleki rehberlik programı doğrultusunda yapılandırılmıştır. Uygulama sonunda elde edilen veriler kovaryans analizi (Ancova) ile değerlendirilmiştir. Bulgular öğrencilerin meslek kararı verme yetkinlik düzeyleri ile alt ölçekler olan bireysel ve mesleki özellikleri doğru değerlendirme, mesleklerle ilgili bilgi toplama ve gerçekçi planlar yapma yeterliğinde anlamlı farklar oluştuğu yönündedir. Bu durum hazırlanan mesleki rehberlik programının, sekizinci sınıf öğrencilerinin meslek kararı verme yetkinliğini artırdığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

öz yetkinlik, mesleki rehberlik programı, meslek kararı verme yetkinliği

Kaynakça

• Amundson, N., Poehnell, G., & Pattern, M. (2014). Mesleki teleskop. (F. Korkut Owen, Çev.). Anı Yayıncılık.
• Atalan Ergin, D. ve Akfırat, N. (2013). Eğitsel/mesleki hedef belirleme sürecinde yaratıcı drama ve grupla danışmanın etkililiğinin incelenmesi. Yaratıcı Drama Dergisi, 8(15), 48-70.
• Bandura, A. (1977). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioural change. Psychological Review. 84, 191-215.
• Bandura, A. (1986). Social foundation of thought and action: A social cognitive theory. EngIewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
• Betz, N. E., & Hackett, G. (1981). The relationship of career-related selfefficacy expectation to perceived career option in college women and men. Journal of Counselling Psychology, 28(5), 399-410.
• Bozgeyikli, H. (2004). Meslek kararı verme yetkinlik ölçeğinin geliştirilmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11, 221-234.
• Bozgeyikli, H. (2008). Mesleki grup rehberliğinin ilköğretim 8. sınıf öğrencilerinin meslek kararı verme yetkinlik düzeylerine etkisi. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 36-58.
• Bozgeyikli, H., Bacanlı, F. ve Doğan, H. (2009). İlköğretim sekizinci sınıf öğrencilerinin mesleki karar verme yetkinliklerinin yordayıcılarının incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 21, 125-136.
• Büyüköztürk, Ş. (2016). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem Akademi.
• Can, A. ve Taylı, A. (2014). Ortaokul öğrencilerinin kariyer gelişimlerinin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 321-346.
• Çakır, M. A. (2016). Mesleki rehberlik. A. Kaya (Ed.). Psikolojik danışma ve rehberlik içinde (s.125-156). Anı Yayıncılık.
• Çark, Ö. (2021). Kariyer seçiminde sosyo-bilişsel ve manevi yaklaşımlara bütüncül bakış. International European Journal of Managerial Research, 5, Özel Sayı 1, 158 – 176.
• Doğan, H. ve Kuzgun, Y. (2008). Bilgi verici danışmanlık programının üniversiteye giriş sınavı ve üniversite eğitimine ilişkin yanlış inançlara etkisi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20, 291-306.
• Doğan, Y. (2007). İlköğretim çağındaki 10-14 yaş grubu öğrencilerinin gelişim özellikleri. Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi, 8(13), 155-187.
• Dolgin, K. G. (2014). Ergenlik psikolojisi: Gelişim, ilişkiler ve kültür (D. Özen, Çev.). Kaknüs Yayınları.
• Ekşisu, M., Haspolat, N. K. ve Ağırkan, M. (2020). Psikolojik danışman adaylarının kariyer kararı yetkinlik ve mesleki sonuç beklentilerinin geliştirilmesi. OPUS-Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 16(31), 4186-4209.
• George, D., & Mallery, M. (2010). SPSS for Windows Step by Step: A Simple Guide and Reference, 17.0 update (10a ed.). Pearson.
• Ginzberg, E., Ginsburg, S. W., Axelrad, S., & Herma, J. L. (1951). Occupational choice: an approach to a general theory. Columbia University Press.
• Gök, Ü. (2018). Kariyer karar verme programının 8.sınıf öğrencilerinin kariyer karar verme güçlükleri ve mesleki olgunluk düzeylerine etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hasan Kalyoncu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
• Gülbahçe, A. (2007). Mesleki olgunluk düzeyleri farklı olan öğrencilerin sosyal karşılaştırma ve benlik imgelerinin incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Hackett, G., & Betz, N. E. (1981). A self-efficacy approach to the career development of women. Journal of Vocational Behavior, 18(3), 326- 339.
• Hamamcı Z., Bacanlı, F. ve Doğan, H. (2013). İlköğretim, ortaöğretim ve ü¬niversite öğrencilerinin¬ mesleki ve eğitsel kararların¬ı etkileye¬n faktörlerin¬ incele¬nmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 12(44), 284-299.
• Heppner, P. P., Wampold, B. E., & Kivlighan, D. M. (2013). Psikolojik danışmada araştırma yöntemleri (D. M. Siyez, Çev.). Mentis Yayınları.
• Işık, E. (2010). Sosyal bilişsel kariyer teorisi temelli bir grup müdahalesinin üniversite öğrencilerinin kariyer kararı yetkinlik ve mesleki sonuç beklenti düzeylerine etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• İkiz, F. E. ve Telef, B.B. (2013). Ergenlikte öz-yeterliğin yaşam doyumunu yordayıcı etkisinin yanısıra sosyoekonomik statü ve cinsiyetin etkileri. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(3), 1201-1216.
• Karasar, N. (2008). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Yayınevi.
• Karataş, Z. ve Yavuzer, Y. (2009). Yaratıcı drama temelli mesleki grup rehberliğinin lise öğrencilerinin mesleki olgunluk puanlarına etkisi. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 8(15), 83-98.
• Kraus, L., & Hughey, K. (1999). The impact of an intervention on career decision- making self-efficacy and career indecision. Professional School Counseling, 2, 384-391.
• Kuzgun, Y. (2006). Meslek gelişimi ve danışmanlığı. Nobel Yayın Dağıtım.
• Lent, R. W. (2013). Social Cognitive Career Theory. Brown, S.D. and Lent, R.W. (Eds.). In Career development and counseling: Putting theory and research to work. (pp.115-146). John Wiley & Sons, Inc.
• Lent, R. W., Brown, S. D., & Hackett, G. (1994). Toward a unifying social cognitive theory of career and academic interest, choice, and performance. Journal of Vocational Behavior, 45(1), 79-122.
• Lent, R. W., Brown, S. D., & Hackett, G. (2000). Contextual supports and barriers to career choice: A social cognitive analysis. Journal of Counseling Psychology, 47(1), 36–49.
• Milli Eğitim Bakanlığı. Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü. (b.t.). Ortaokul sınıf rehberlik etkinlikleri 1. Cilt. (Genel yayın no.7614). https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2021_09/03012045_ORTAOKUL_SINIF_REHBERLYK_ETKYNLYKLERYYYY.pdf
• Osipow, S. H. (1973). Theories of Career Development. Appleton-Century-Crofts.
• Öksüz, Y. ve Karalar, M. (2020). Ortaokul öğrencilerinin meslek kararı verme yetkinliğinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education, 9(1), 158-174.
• Özaydın, S. ve Siyez, D. M. (2022). Kariyer keşfi ölçeği: Türkçe’ye uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 12, 249-270.
• Özer, Ö., Yöntem, M. K. ve Kan, Y. (2021). The effect of tree of life career counselling program on secondary schoolers’ career decision-making self-efficacy. International Journal of Education Technology and Scientific Researches, 6(14), 319-348.
• Öztemel, K. (2012). Kariyer kararsızlığı ile mesleki karar verme öz yetkinlik ve kontrol odağı arasındaki ilişkiler. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(2), 459-477.
• Pişkin, M. (2016). Kariyer gelişim sürecini etkileyen faktörler. B.Yeşilyaprak (Ed.), Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı: Kuramdan uygulamaya içinde (s.43-78). Pegem Akademi.
• Reese, R. J., & Miller, C. D. (2006). Effectiveness of a university career development course on career decision-making self-efficacy. Journal of Career Assessment, 14, 252-266.
• Salomone, P. R. (1996). Tracing Super’s theory of vocational development: A 40-year retrospective. Journal of Career Development, 22(3), 167-184.
• Seçer, İ., Gülbahçe, A. ve Ateş, B. (2013). Mesleki grup rehberlik etkinliğinin ilköğretim 8. sınıf öğrencilerinin mesleki yetkinlik düzeylerine etkisi. Turkish Journal of Education, 2(1), 29-38.
• Senemoğlu, N. (2005). Gelişim, öğrenme ve öğretim kuramdan uygulamaya. Gazi Kitabevi.
• Super, D. E. (1990). A life-span, life-space approach to career development. D. Brown, L. Brooks, & Associates (Eds.), In Career choice and development (s. 197-261). Jossey-Bass.
• Telef, B. B. ve Karaca R. (2011). Ergenlerin öz-yeterliklerinin ve psikolojik semptomlarının incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 499-518.
• Ültanır, E. (2003). İlköğretim birinci kademede rehberlik ve psikolojik danışma. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Vignoli, E., Croity-Belz, S., Chapeland, V., Fillipis, A., & Garcia, M. (2005). Career exploration in adolescents: The role of anxiety, attachment, and parenting style. Journal of Vocational Behavior, 67, 153–168.
• Vondracek, F. W. (1998). Career Development: A Lifespan Perspective. International Journal Of Behavioral Development, 22(1), 1–6.
• Yeşilyaprak, B. (2000). Eğitimde rehberlik hizmetleri. Nobel Yayın Dağıtım.
• Yeşilyaprak, B. (2016). Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığına giriş. B. Yeşilyaprak (Ed.). Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı kuramdan uygulamaya içinde (s.1-41). Pegem Akademi.