‘Senden Daha İyisi Olmayacak’: Cerrahlıkta Teknoloji, Beceri ve Uzmanlaşma

Yıl 2023, Cilt: 13, 43 - 58, 30.06.2023

Gülşah Başkavak

Öz

Bu çalışma, sosyolojik bir perspektiften Türkiye’de cerrahlık mesleğinin teknolojik gelişme karşısında farklılaşan beceri, vasıf ve uzmanlaşma dinamiklerinin bedenin bütünlüğüne yönelik yaklaşımlarını nasıl etkilediğini incelemektedir. Cerrahi teknolojilerin içeriği ve yoğunluğu cerrahların tanı, tedavi ve ameliyat yaklaşımlarında büyük ölçüde etkili olmaktadır. Cerrahide mikro alanlara ve spesifik organlara odaklanma gereğinin gündeme gelmesi cerrahları teknik becerilerini sürekli arttırmak zorunda bırakırken, yan dal (üst) uzmanlıkların artışını da beraberinde getirmektedir. Cerrahi branşlarda ve sağlık endüstrisindeki teknolojik gelişmelerin yanı sıra, hastaların tercihlerindeki değişikliklerin dayattığı zorunluluklar, cerrahlık mesleğinde teknoloji kullanımı, beceri, vasıf ve üst uzmanlaşmayı nasıl etkilemektedir? Bu çalışmada bu soru İstanbul’da aktif olarak kamu ve özel hastanelerde çalışan, farklı branşlardan cerrahlarla yürütülen derinlemesine mülakatlara ve kliniklerde, hastane koridorlarında ve ameliyathanedeki etnografik gözlemlerle elde edilen veriler aracılığıyla yanıtlanmaktadır. Araştırmanın başlıca bulguları, cerrahların gittikçe yan dal uzmanlıklara doğru yönelimlerinin arttığı, kendilerine “en iyi” konumu sağlayacak ve kendilerini mesleklerinde “en iyi” kılacak cerrahi becerinin bedenin bir organında ve küçük bir alanında uzmanlaşma olduğu yönündedir. Teknolojik gelişmenin çoğu meslekte vasıfsızlaşmaya yol açmasına rağmen, diğer mesleklerin aksine cerrahlar bu süreçte vasıfsızlaşma veya özerklik kaybı yaşamamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tıp Sosyolojisi, Uzmanlaşma, Cerrahlık

Kaynakça

• Adler P. S. 1988, “Automation, Skill and the Future of Capitalism”. Berkeley Journal of Sociology 33, 1-36.
• Adler P. S. 2004, “Skill Trends Under Capitalism and the Socialisation of Production”. Eds. C. Warhust, I. Grugulis & E. Keep, The Skills That Matter. Basingstoke: Palgrave Macmillan, 242-260.
• Albuz B., Şahı̇noğlu D. & Egemen E. 2022, “Nöroşirürjide Egzoskop ve Robotik Cerrahi Uygulamaları”. Türk Nöroşirürji Dergisi 32/2, 210-215.
• Amin A. (Ed.). 1995, Post-Fordism: A Reader. Oxford.
• Arendt H. 1998, The Human Condition. Chicago.
• Arslan D. T., Esatoğlu A. E. & Süer E. 2020, “Robotik ve Açık Radikal Prostatektomi Yöntemlerinin Maliyet Etkililik Analizi”. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi 23/4, 699-724.
• Attewell P. 1987, “The Deskilling Controversy”. Work and Occupations 14/3, 323-346.
• Attewell P. 1990, “What Is Skill?”. Work and Occupations 17/4, 422-448.
• Ayşan E. 2012, Cerrahide Çubukların Hâkimiyeti: Laparoskopik Cerrahi. İstanbul: Moss. Başkavak G. 2016, Understanding Surgical Craft in the Changing Context of Technology, Transformation of Healthcare and Marketization: A Case Study on Surgeons in Istanbul. Yayımlanmamış Doktora Tezi, ODTÜ. Ankara.
• Başkavak G. 2023, “Zanaat ve Teknoloji Kesişiminde Cerrahinin Estetiği”. Eds. A. U. Aydınoğlu, Ş. Kılıçtepe, E. Öncüler Yayalar, E. Saka, & M. Şahinol, STS: Bir Disiplin Olarak Kimlik İnşası. NEÜ Yayınları, 114-134.
• Beck U. 2014, The Brave New World of Work. Çev. P. Camiller, Cornwall: Polity.
• Bildik Ö. 2012, “Tıpta Yandal Uzmanlığına Bir Bakış”. Hayat Sağlık ve Sosyal Bilimler Dergisi 7, 22-25.
• Bleed P. 2008, “Skill Matters”. Journal of Archaeological Method and Theory 15/1, 154-166.
• Braverman H. 1998, Labor and Monopoly Capital: The Degradation of Work in the Twentieth Century. New York.
• Briganti G. & Le Moine O. 2020, “Artificial Intelligence in Medicine: Today and Tomorrow”. Frontiers in Medicine, 7. Kaynak: https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fmed.2020.00027
• Bruns S., Davis B., Aram N., Ganai S., House M., Saidi R., Shah B., Tan S. & Murayama K. 2014, “The Subspecialization of Surgery: A Paradigm Shift”. Journal of Gastrointestinal Surgery: Official Journal of the Society for Surgery of the Alimentary Tract 18/8, 1523-1531.
• Carey M. 2007, “White-Collar Proletariat? Braverman, the Deskilling/Upskilling of Social Work and the Paradoxical Life of the Agency Care Manager”. Journal of Social Work 7/1, 93-114.
• Castells M. 2010, Rise of the Network Society (2. bs, C. 1). Oxford: Blackwell.
• Cengiz F., İlhan E., Yakan S. & Zengel B. 2013, “Değişmeyen Cerrahi-Değişen Teknikler; Laparoskopik ve Endoskopik Cerrahinin Dünü Bugünü Geleceği”. Journal of Clinical and Analytical Medicine 4/1, 72-75.
• Chernomas R. 1986, “An Economic Basis for the Proletarianization of Physicians”. International Journal of Health Services 16/4, 669-674.