XVI. Yüzyılda İrle Kazası Vakıfları

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 2, 357 - 372, 30.12.2019

Behset Karaca , D. Volkan Karaboğa

Öz

İrle veya günümüzdeki adıyla Yeşilova ve çevresindeki vakıflarla ilgili bilgileri vakıf defterlerinden öğrenmekteyiz. XVI. yüzyılda burayla ilgili üç defterde bilgi verilmektedir. 1501, 1530 ve 1570–71 tarihli defterlerde buranın vakıfları detaylı şekilde açıklanmıştır. İrle kaza olarak geçmektedir. Bu ad altında belirli bir yerleşim alanı yoktur. Salda Gölü ile Yarışlı Gölü arasında uzanan bölge İrle Ovası olarak anılmaktadır. Ancak, İrle adı incelediğimiz dönemde bugünkünden daha farklı bir bölgeyi ifade etmek için kullanılmıştır. XVI. yüzyılda İrle, Salda ile Yarışlı Gölü arasındaki ovanın hemen kuzeyindeki Dereköy, Beyköy, Alanköy, Akçaköy, Örencik ve Bayındır köyleri ile Akgöl’ü içine alan bölge ile Hambat yöresini içine alan coğrafyanın adıdır. Buradaki köyler de bir kaza oluşturmuşlardır. Köylerin bir kısmı vakıf defterlerinde geçmekte ve buralarda mescid, cami, zaviye ve medrese gibi sosyal yapılar hizmet vermektedir. Vakıf defterlerinde geçen köyler ise Alan, Dere, Akçaköy, Baradız, Beyler, Gölcük, Yazır, İğdir, Bayır, Çardak, Çavdır, Yüreğir, Pamuklu, Büğüş köyleridir. Baradız nahiye olarak da geçmekte ve Gölcük ile Kürt köyleri buraya bağlı görülmektedir. Buradaki vakıfların önemli bir kısmı zaviye vakfıdır. Bazı vakıfların Hamidoğulları’ndan kaldığı ve Osmanlılar tarafından da kullanıldığını görmekteyiz. Bu durum devletlerdeki ve medeniyetteki devamlılığı da göstermektedir. Vakıf defterlerine dayanarak bu kazanın sosyo-kültürel durumunu ortaya koymaya çalıştık

Anahtar Kelimeler

Vakıf, Vakıf Defterleri, Zaviye, Salda, Hamid Sancağı, Yeşilova

Kaynakça

• Ahmed Refik (1340). “Fatih Zamanında Teke-ili”. TTEM 14/2/79 (1340) 65-76.
• Akgündüz A. (1988). İslam Hukukunda ve Osmanlı Tatbikatında Vakıf Müessesesi. Ankara 1988.
• Arıkan Z. (1988a). XV-XVI. Yüzyıllarda Hamit Sancağı. İzmir 1988.
• Arıkan Z. (1988b). “Hamit Sancağındaki Tımar Düzenine Toplu Bakış”. IX. Türk Tarih Kongresi Ankara 21-25 Eylül 1981 Kongreye Sunulan Bildiriler. Cilt II. (1988b) 879-885. Ankara.
• Barkan Ö.L. & Meriçli E. (1988). Hüdavendigar Livası Tahrir Defterleri I. Ankara 1988.
• Cezar M. (2010). Mufassal Osmanlı Tarihi Resimli Haritalı I. Ankara 2010.
• Ergin O. (1939). Türk Şehirciliğinde İmâret Sistemi. İstanbul 1939.
• Ertaş M. Y. (2012). “XV.-XVI. Yüzyıllarda Hambat Yöresinde Yerleşim ve Nüfus”. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 11 (2012) 153-167.
• Ertaş M. Y. (2007). XV.-XVI. Yüzyıllarda Karaağaç-ı Gölhisar (Acıpayam) Kazası. İstanbul 2007.
• İnalcık H. (1997). “Mehmed II”. İA VII (1997) 506-535.
• İnalcık H. (2000). Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi. Cilt I. İstanbul 2000.
• Karaca B. (2001). “XVI. Yüzyılda Eğirdir ve Çevresinde Konar-Göçerler (Yörükler)”. Tarihi Kültürel Yönleri ile Eğirdir. 1. Eğirdir Sempozyumu (31 Ağustos-1 Eylül 2001). (2001) 457-472. Isparta. Karaca B. (2002a). XV. ve XVI. Yüzyıllarda Teke Sancağı. Isparta 2002.
• Karaca B. (2002b). “Safevi Devleti’nin Ortaya Çıkışı ve II. Bayezid Dönemi Osmanlı-Safevi İlişkileri”. Türkler IX (2002) 409-418.
• Karaca B. (2003). “Yavuz Sultan Selim Dönemi Osmanlı-Safevi İlişkileri”. SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Dergisi 9 (2003) 71-86.