Hekim Yazarlar: Hayal ve Hakikat’te Histerik Şiir ve Şifalı Roman

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 1, 27 - 35, 30.06.2019

C. Ceyhun Arslan

Öz

Roman türü Osmanlı İmparatorluğu’nda yaygınlaşmaya başladığında, Ahmet Midhat Efendi gibi pek çok yazar bu türün toplum için elzem olduğunu vurguladı. Bu yazarlar ayrıca tıp gibi “edebî olmayan” söylemlerden faydalanarak edebiyat için yeni bir değerler sistemi oluşturdu. Onların tıp ile etkileşimini ana hatlarıyla gösterebilmek için Ahmet Midhat Efendi’nin ve Fatma Aliye’nin ortak çalışması Hayal ve Hakikat (1891) eserinin yakın okumasını yapacağım. Makalem, Hayal ve Hakikat’teki “Histeri” kısmını tahlil edecek ve bu kısmı on dokuzuncu yüzyılda yazılmış eleştiri yazıları ile tıp kitaplarını inceleyerek tarihî bir bağlama oturtacaktır. Böylece, eserin yazıldığı dönemde yaşayan bazı yazarların tıbbı ve/veya fenni edebiyatın ulaşması gereken ideal olarak tasvir ettiğini vurgulayacak ve bu tasvirlerin şiir ve roman gibi türler hakkındaki değer yargılarını şekillendirdiğini savunacaktır. Bu yazarlar, yeni edebiyatın “cid- diliğini” ön plana çıkarmak adına divan şiirini bir kadına veya hastaya benzetirler. Makalem, romanın şifa kaynağı olarak algılanabildiği bir dönemin bilim tarihi ve edebiyat tarihi arasındaki kesişimleri göstere- cektir.

Anahtar Kelimeler

Hayal ve Hakikat, Roman, Bilim Tarihi, Histeri, Divan Şiiri

Kaynakça

• Abugideiri H. (2010). Gender and the Making of Modern Medicine in Colonial Egypt. Farnham 2010.
• Adak H. (2006). “Biyografide Toplumsal Cinsiyet: Ahmet Mithat ya da Bir Osmanlı Erkek Yazarın Kanonlaşması”. Eds. N. Esen & E. Köroğlu, Merhaba Ey Muharrir: Ahmet Mithat Üzerine Eleştirel Yazılar (2006) 201-213. İstanbul.
• Ahmet Midhat ve bir kadın. (1309). Hayal ve Hakikat. İstanbul 1309.
• Ahmet Mithat. (2011). Fazıl ve Feylesof Kızım: Fatma Aliye’ye Mektuplar. İstanbul 2011.
• Ali Kemal. (2007). Sorbon Dârülfünu’nda Edebiyât-ı Hakikiyye Dersleri. Ankara 2007.
• Altuğ F. (2006). “Müşahedat'ta Bakış, Ses ve Çiftdeğerlilik”. Ed. N. Esen & E. Köroğlu, Merhaba Ey
• Muharrir: Ahmet Mithat Üzerine Eleştirel Yazılar (2006) 97-118. İstanbul.
• Altuğ F. (2015). “Hayal’in Hakikat’ı: Karşılıksız Aşkın Histerikleştirilmesi”. Ahmet Midhat ve Fatma
• Aliye. Hayal ve Hakikat (2015) 7-34. İstanbul.
• Axenfeld A. & Huchard H. (1883). Introduction au traité des névroses. Paris 1883.
• Bengi I. (2006). “Çeviribilimde Bir Hace-i Evvel: Ahmet Mithat Efendi”. Eds. N. Esen & E. Köroğlu, Merhaba Ey Muharrir: Ahmet Mithat Üzerine Eleştirel Yazılar (2006) 338-346. İstanbul
• Beşir Fuad. (1999). Şiir ve Hakikat. İstanbul 1999.
• Casanova P. (2004). The World Republic of Letters. Cambridge 2004.
• Cemiyet-i Tıbbiye-i Osmaniye. (1290). Lügat-ı Tıbbiye. İstanbul 1290.
• Cenab Şehabettin. (1953). Cenap Şehabettin: Hayatı, Sanatı, Eserleri. İstanbul 1953.
• Çeri B. (2000). “Hayal ve Hakikat Muharrirleri: Bir Kadın ve Ahmet Mithat Efendi”. Tarih ve Toplum 32/203 (2000).
• Doğan A. (2006). Osmanlı Aydınları ve Sosyal Darwinizm. İstanbul 2006.
• Ercilasun B. (1994). Servet-i Fünun’da Edebi Tenkit. İstanbul 1994.
• Ertürk N. (2018). Türkiye’de Gramatoloji ve Edebi Modernlik. İstanbul 2018.
• Findley C. V. (1980). Bureaucratic Reform in the Ottoman Empire: The Sublime Porte, 1789–1922. Princeton 1980.
• Karakoç İ. (2015). “Hakikat’i Romanla Hayal Etmek: Hayal ve Hakikat’te Karşılıksız Aşkın Histerik Eleştirisi”. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı 13/ 19 (2015) 161-172. Doi: 10.17518/caty.50758.
• Kemahlı S. (2015). “Tıp Eğı̇tı̇mı̇ ve Hekı̇mlı̇k Dı̇lı̇mı̇z Nas�l Türkçeleşt�?”. Tıp Eğitim Dünyası 44/14 (2015) 5-12. Doi: 10.25282/ted.228749.
• Logan P. (1997). Nerves and Narratives: A Cultural History of Hysteria in Nineteenth-Century British Prose. Berkeley 1997.
• “Mevadd-ı mütenevvia”. (1891, 15 Kanun-i Evvel). Tercüman-ı Hakikat, p. 6.
• “Mevadd-ı sıhhiye”. (1891, 16 Kanun-i Evvel). Tercüman-ı Hakikat, p. 2.
• “Mevadd-ı tıbbiye ve sıhhiye”. (1891, 18 Kanun-i Evvel). Tercüman-ı Hakikat, p. 6.
• Namık Kemal. (1993). “Mukaddime-i Celal”. Eds. M. Kaplan, İ. Enginün & B. Emil, Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi II: 1865-1876 (1993) 342-372. İstanbul.
• Scull A. (2009). Hysteria: The Biography. New York 2009.
• Seviner Z. (2006). “Tabiiliğin Medar-ı Azamı: Ahmet Mithat Ahlakçılığı ve Natüralizm”. Eds. N. Esen &
• E. Köroğlu, Merhaba Ey Muharrir: Ahmet Mithat Üzerine Eleştirel Yazılar (2006) 86-96. İstanbul.
• Siti W. (2006). “The Novel on Trial”. Ed. F. Moretti, The Novel 1 (2006) 94-121. Princeton.
• Trotter T. (1808). A View of the Nervous Temperament. New York 1808.
• Tuchman G. (1989). Edging Women Out: Victorian Novelists, Publishers, and Social Change. New Haven 1989.
• Tuncer H. (1992). Arayışlar Devri Türk Edebiyatı II: Servet-i Fünun Edebiyatı. İzmir 1992. Ünaydın R. E. (1972). Diyorlar ki. İstanbul 1972.
• Zola É. (1881). Le roman expérimental. Paris 1881.