Sözlü Gelenekte Şiirin Varyantlaşması: “O Gelin” Şiiri

Yıl 2018, Cilt: 8 Sayı: 2, 507 - 519, 30.12.2018

Muammer Mete Taşlıova

Öz

Şiir metinleri belli bir süreye bağlı olarak farklılık gösterir. Bu değişim metinler arasında önemli farklar oluşturabilir. Oluşması muhtemel değişikliklerin nedenlerini incelemek ve yorumlamak gerek- mektedir. Âşıklar ve şairler kültürün aktarıcısı olarak hemen her toplumda hayat ile sanat arasında bağ- lantı kuran kişilerdir. Yaşar Reyhanî bu alanın en önemli temsilcilerindendir. Şiirlerinde ele aldığı konular toplumun genelini ilgilendiren önemli ve hassas meselelerdir. Bu çalışmada Âşık Reyhanî’nin ‘o gelin’ ismiyle bilinen şiiri ele alınmıştır. Âşığın şiirleri yazılı ve görsel-işitsel kaynaklardan temin edildi. Şiir metinleri birbiriyle mukayese edilerek bunların ortak ve farklı yönleri tespit edildi. Şiirlerdeki dörtlük sayıları birbirine yakın orandadır. Şiirlerin varyant mı versiyon mu olduğu tartışılan bir konudur. Sözlü gelenekte çeşitlenme ve yeniden üretim her zaman oluşabilir. Ancak bu dönüşümün hangi seviyede ger- çekleştiğine karar vermek oldukça zordur. Varyant olarak değerlendirdiğimiz bu şiir gerçek hayatta ya- şanmış bir konuyu anlatmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Âşık Reyhanî, Âşıklık, Hikâyeli Türkü, Almanya

Kaynakça

• Aşır A. (2009). Âşık Yaşar Reyhanî-Hayatı ve Sosyal Konulu Şiirlerinin İncelemesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Celal Bayar Üniversitesi, Manisa 2009.
• Başgöz İ. (2016). “Âşıkların Yaşamlarıyla İlgili Türk Halk Hikâyeleri”. TÜRÜK Uluslararası Dil Edebiyat ve Halkbilimi Dergisi 4/7 (2016) 287-296.
• Çobanoğlu Ö. (2002). “Üretim ve Tüketim Bağlamlarının Ekolojisi Açısından Geleneksel Türk Şiir Sanatı İncelemeleri İçin Bir Araştırma Modeli ve Kuramsal Bir Yorumlama Yöntemine Doğru”. Uluslararası Türk Dünyası Halk Edebiyatı Kurultayı Bildirileri (2002) 231-237. Ankara.
• Dundes A.(1998). “Doku, Metin ve Konteks”. Millî Folklor Dergisi 5/10/38 (1998) 106-119.
• Düzgün D. (1997). Âşık Yaşar Reyhani-Hayatı Sanatı ve Şiirlerinden Seçmeler. Erzurum 1997.
• Eberhard W. (2002). Güneydoğu Anadolu’dan Âşık Hikâyeleri. Ankara 2002.
• Görkem İ. (1998). “Türk Halk Hikâyelerinin Canlı Gösterim (Performance Oriented) Olarak İncelenmesi”. Millî Folklor Dergisi 5/10/37 (1998) 107-113.
• Gözaydın N. (1983). “Federal Almanya’da Yaşatılan Halk Şiirimizden Örnekler”. Şükrü Elçin Armağanı Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Armağan Dizisi: 1 (1983) 21-33. Ankara.
• Gültekin M. (2010). “Sözlü Kompozisyon Teorisi Bağlamında Latif Şah Hikâyesindeki Şiirler Üzerine Bir İnceleme”. TÜBAR XXXVII (2010) 191-202.
• Günay U. (1992). Türkiye’de Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifi. Ankara 1992.
• Güven M. (2013). “Türkülerin Varyantlaşması”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 50 (2013) 150-161.
• Halıcı F. (1992). Âşıklık Geleneği ve Günümüz Halk Şairleri-Güldeste. Ankara 1992.
• Kaya D. (1993). “Eşref Bey Hikâyesi”. Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 15-16 (1993) 147-168.
• Köse N. (1989). Kısa Hikâyeler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir 1989.
• Mirzaoğlu F. G. (2003). Çukurova Bozlağı. Ankara 2003.
• Mirzaoğlu F. G. (2015). “Güdüşlü’nün Çeşmesi: Bir Türkünün Yaratılış Hikâyesi Bağlamında Tema, İcra ve Müzikal Yapı”. Halk Türküleri (2015) 145-152.
• Oğuz Ö. (1999). “Türk Halkbilimi Çalışmalarında Eş Metin (Varyant) ve Benzer Metin (Versiyon) Sorunu”. Millî Folklor Dergisi 6/11/42 (1999) 2-5.