Osmanlı Sultanı III. Selim’den Fransa Kralı XVI. Louis’e Bir Nâme-i Humâyûn

Yıl 2018, Cilt: 8 Sayı: 1, 367 - 378, 30.06.2018

Salih Tunç

Öz

Osmanlı İmparatorluğu kuruluşundan itibaren yabancı devletlerle münasebetlerde bulunmakla birlikte bu münasebetler çok gerekli hallerde fevkâlâde elçiler vasıtasıyla yürütülmekteydi. İmparatorluğun harici dünya ile irtibatlarını sağlayan ve dışarıda olup bitenleri anlamak bakımından başka haber alma kaynak ve araçları olması çok tabii olmakla birlikte 18. yüzyıl sonlarına kadar bugünkü mânâda bir diplomasi ağının bulunmadığını kabul etmek gerekir. Osmanlı İmparatorluğu’nun diğer devletlerle münasebetleri bakımından 1789’dan itibaren önemli bir gelişme ortaya çıkmıştır. Bu gelişmenin bir yönü infiradî siyasetten çıkarak bir ittifâk sistemine dahil olmak, diğer yönü ise Avrupa eksenli daimî elçilikler ağını kurmak şeklinde tecelli etmiştir. Bu yeni siyasette başlıca aktör Sultan III. Selim olmuştur. Esasen Sultan III. Selim’in veliahtlığından beri, İmparatorluğun çeşitli sorunlarına çözüm bulmak ve aynı zamanda öteden beri kâdim dost olarak görülen Fransa modelinde kurumsal bir gelişmeye yönelmek genç veliahdın arzusu gibi görünmektedir. Veliahtlığından beri XVI. Louis ile çeşitli konularda haberleşen Selim’in sultan olduktan sonra da Fransa Kralı ile bir temaslarının olduğu ve mektuplaştıkları anlaşılmaktadır. Bu bağlamda karşılaştığımız bir mektup her ne kadar önceki yazışma temalarından ayrılıyorsa da Selim’in yeni bir diplomasi arayışı konusunda önemli bir fikir vermektedir. Bu yönüyle yaptığımız çalışma Nationale Bibliothèque’te karşılaştığımız ve literatürde görmediğimiz “Sultan Selim’den Kral XVI. Louis’e gönderilen bir mektup” üzerine kurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

III. Selim, XVI. Louis, Osmanlı Diplomasisi, Osmanlı İmparatorluğu, Fransa, Daimî Elçilikler

Kaynakça

• Ahmed Vâsıf Efendi (1978). Mehâsinü’l – Âsâr ve Hakâikü’l- Ahbâr. Yay. Mücteba İlgürel. İstanbul 1988.
• Akyıldız A. (2006). Osmanlı Bürokrasisi ve Modernleşme. İstanbul 2006.
• Armaoğlu F. (1999). 19. Yüzyıl Siyasî Tarihi. Ankara 1999.
• Berkes N. (2015). Türkiye’de Çağdaşlaşma. Haz. Ahmet Kuyaş, İstanbul 2015.
• Beydilli K. (1984). 1790 Osmanlı-Prusya İttifâkı. İstanbul 1984.
• Beydilli K. (1999). “Osmanlı ve Avrupa Devletleri Arasındaki İttifâklar ve Siyâsî Ahlâk (1790-1856)”. Çağdaş Türk Diplomasisi: 200 Yıllık Süreç (15-17 Ekim 1997) (1999) 35-43.
• Findley V. C (2006). “Osmanlı Siyasal Düşüncesinde Devlet ve Hukuk: İnsan Hakları mı, Hukuk Devleti mi?”. Eds. H. İnalcık & M. Seyitdanlıoğlu, Tanzimat, Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu (2006). Ankara.
• Findley V. C. (2014). Osmanlı İmparatorluğu’nda Bürokratik Reform: Babıâli, 1789-1922. İstanbul 2014.
• Karal E. Z. (1988). Selim III’ün Hatt-ı Hümayunları – Nizam-ı Cedit- 1789-1807. Ankara 1988.
• Koloğlu O. (1997). “Fransız Devrimi’nin Osmanlı Diplomasisinde Yarattığı Hareketlilik”. Çağdaş Türk Diplomasisi: 200 Yıllık Süreç (15-17 Ekim 1997) (1999) 13-19.
• Kuran E. (1988). Avrupa’da Osmanlı İkamet Elçiliklerinin Kuruluşu ve Siyâsî Faaliyetleri 1793-1821. Ankara 1988.
• Kuran E. (2013). Türkiye’nin Batılılaşması ve Millî Meseleler. Ankara 2013.
• Kütükoğlu M. S. (2013). Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplomatik). Ankara 2013
• Lewis B. (1998). Modern Türkiye’nin Doğuşu. Çev. Metin Kıratlı. Ankara 1998.
• Lewis B. (1982). “Meşveret”. İ. Ü. Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi 12 (1982) 775-782.
• Öz T. (1941). “Fransa Kıralı Louis XVI.’nın Selim III.’e Nâmesi”. Tarih Vesikaları Dergisi 1/3 (1941) 198-202.
• Salih Münir Paşa (1912). “Louis XVI Et Le Sultan Sélim III”. Revue D’histoire Diplomatique 26 (1912) 516-548.
• Salih Münir Paşa (Çorlu) (2015). Geçmiş Zamanlar, II. Abdülhamit Devri Osmanlı Diplomasisi, İstanbul ve Paris Hatıraları. Haz. Ali Birinci-Selma Günaydın. Ankara.
• Uzunçarşılı İ. (1938). “Selim III’ün Veliaht iken Fransa Kralı Lüi XVI İle Muhabereleri”. Belleten 5-6 (1938) 191-263.