Akdeniz Adalarına Sürgün Edilen Kırım Hanları

Yıl 2018, Cilt: 8 Sayı: 1, 355 - 366, 30.06.2018

Özge Togral

Öz

Kırım hanlarının Akdeniz adalarına sürgün edilmesi konusu, Kırım Hanlığı’nın Osmanlı Devleti’nin himayesi altına alınması tâbilik-metbûluk ilişkisi bağlamında ele alınmıştır. Osmanlı Devleti, Kırım Hanlığı tahtına geçecek hanın belirlenmesi gibi durumlarda müdahale etmiştir. Bilhassa Osmanlı siyasetine uyum sağlamayan hanların tayin ve azillerinde Osmanlı Devleti’nin kararı etkili olduğu gibi azledilen hanların nerede ikamet edeceği konusunda da yine padişah kararı etkili olmuştur. Azledilen Hanlar, Kırım’da iç karışıklıklara neden olma ihtimalinden dolayı sürgün edilmişlerdir. Azledilen hanlar dışında kalgay ve nureddîn makamında bulunan hanlık mensuplarının da sürgün edilmesi söz konusudur. Özellikle Rodos başta olmak üzere çeşitli Akdeniz adalarına sürgün edilmiştir. Sürgün sebebi ise Hanlık idare merkezine uzak olması ve dış dünya ile olan ilişkileri kontrol altında tutmanın ada yaşantısıyla daha kolay olabileceği fikri etkilidir. Söz konusu yapılan çalışma dahilinde, Akdeniz adalarına sürgün edilen Kırım Hanları hakkında bilgi vererek, sürgün nedenleri ve sürgün sırasındaki uygulamalar Osmanlı Arşiv belgeleri ışığında ve çeşitli araştırma ve inceleme eserleri incelenerek değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Akdeniz, Kırım Hanlığı, Sürgün, Osmanlı Devleti

Kaynakça

• Kırımî A. bin H. (1927). Umdet üt-Tevarih. İstanbul 1927.
• Kurat A. N. (1972). IV. ve XVIII. Yüzyıllarda Karadeniz’in Kuzeyinde Türk Kavimleri ve Devletleri. Ankara 1972.
• Balducci H. (1987). Rodos’ta Türk Mimarisi. Çev. C. Rodoslu. Ankara 1987. Cevdet Paşa. (1890). Kırım ve Kafkas Tarihçesi, 1890.
• Çelikkol Z. (1992). Rodostaki Türk Eserleri ve Tarihçe. Ankara 1992.
• Daşçıoğlu K. (2007). Osmanlı’da Sürgün. İstanbul 2007.
• Eravcı H. M. (2009). “Selim Giray”. İslâm Ansiklopedisi 36 (2009) 428-429.
• Emecen M. F. (2010). “Şahin Giray”. İslâm Ansiklopedisi 38 (2010) 275-277.
• Emecen M. F. (1984). “Son Kırım Hanı Şahin Giray’ın İdamı Meselesi ve Buna Dair Vesikalar”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi 34 (1984) 315-347.
• Fısher A. (2009). Kırım Tatarları. Çev. E. B. Özbilen. İstanbul 2009.
• Giray H. (1287). Gülbîn-i Hânân. İstanbul 1287.
• İnalcık H. (1996). “Giray”. İslâm Ansiklopedisi 14 (1996) 76-78.
• İnalcık H. (2017). Kırım Hanlığı Tarihi Üzerine Araştırmalar 1441-1700. İstanbul 2017.
• İnalcık H. (2001). “İslâm Giray III”. İslâm Ansiklopedisi 23 (2001) 46-47.
• İnalcık H. (2015). Devlet-i‘Aliyye Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-III. İstanbul 2015.
• İnalcık H. (1996). “Hacı Giray II”. İslâm Ansiklopedisi 14 (1996) 475- 476.
• İnalcık H. (1996). “Gazi Giray III”. İslâm Ansiklopedisi 13 (1996) 453.
• İnalcık H. (2002). “Kırım”. İslâm Ansiklopedisi 25 (2002) 450-458. Kamalov İ. & Mirgaliyev İ. (2008). “Altın Orda-Osmanlı Münasebetleri”. Gazi Akademik Bakış Dergisi 2/3 (Kış 2008) 187-196
• Köksal O. (2006). “Osmanlı Hukukunda Bir Ceza Olarak Sürgün ve İki Osmanlı Sultanının Sürgünle İlgili Hattı-ı Hümayunları”. OTAM 19 (2006) 283-341.
• Köse O. (2010). “Osmanlı Devleti Tarafından Kırım ile İlgili Rusya’ya Verilen Resmi Belge ‘Sened’ (1784)”. History Studies International Journal of History 2/2 (2010) 353-362.
• Mustafa Nuri Paşa (1992). Netâyicü’l-Vukuât Kurumu ve Örgütleriyle Osmanlı Tarihi III-IV. Ed. Neşet Çağatay. (2009) Ankara. Naima Mustafa Efendi (1968). Naima Tarihi III. Çev. Z. Danışman. İstanbul 1968.
• Öztürk Y. (2002). “Kırım Hanlığı”. Türkler 8 (2002) 480-513.
• Özyetgin A. M. (1996). Altınordu, Kırım ve Kazan Sahasına Ait Yarlık ve Bitiklerin Dil ve Üslup İncelenmesi. Ankara 1996.
• Uzunçarşılı İ. H. (1983). Osmanlı Tarihi, III/I. Ankara 1983.
• Uzunçarşılı İ. H. (1982). Osmanlı Tarihi, III/II. Ankara 1982.
• Ülküsal M. (1980) Kırım-Türk Tatarları (Dünü-Bugünü-Yarını). İstanbul 1980.
• Vasary I. (2014). “Kırım Hanlığı ve Büyük Orda(XV-XVI Yüzyıl) Hâkimiyet Uğruna Mücadele”. Çev. Serkan Acar. Tarih İncelemeleri Dergisi XXIX/1 (2014) 327-340.