Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Toplumsal Belleğin Mukavemeti, Hatırlama, Kültür ve Tarih Açısından Girit

Yıl 2018, Cilt: 8 Sayı: 1, 227 - 235, 30.06.2018

M. Emir İlhan

Öz

Birbirleriyle kurulmuş en uzun birlikteliğin yol arkadaşları olarak anabileceğimiz iki kavramdan biri göç diğeri hafıza olarak sayılabilir. Hafıza, yıkım ve savaşın arasından; göç edilen yerden konaklanan yere en çok götürülendir. Mübadele sonucu Türkiye’ye gelen mübadillerle ilgili genel kanaat Türklüklerinden mütevellit kültürel bağlarından dolayı Türkiye Türklerine kolay eklemlendikleri ve tarihi birikimin kaçınılmaz çıkarımı olarak Türkiye Türkleriyle bağ kurdukları ve belleklerinin de bu doğrultuda şekillendiğidir. Ancak özellikle Girit üzerinde yapılacak mütalaa, Girit’in çok özel sosyo-kültürel ve tarihi bir süreğin içinde olduğunu görmeden ele alınamaz. Girit Türklerinin daha ziyade Yunanca konuşuyor olmalarından, Girit’in ada özellikleri taşımasına; Girit Müslümanlığına eklemlenmiş Latin kültüründen, Bektaşiliğin ada üzerindeki etkisine birçok özgül özellik Girit özelinde barınmaktadır. Bu girizgâh çalışmasında hedeflenen öncül çıkarım Girit Türklerinin, Türkiye Cumhuriyeti anakarasına Türklüğün kültürel belleğinden ziyade Girit’te inşa olunmuş toplumsal belleklerini taşıdıkları; kendi aralarındaki mukavemeti tarihi bir çıkarım sonucu Türklük kültürü üzerinden değil, Giritlilik üzerinden “kendi grupsal belleklerini”, başka bir ifadeyle toplumsal bellekleri üzerinden sağladığıdır. Bellek türleriyle ilgili geniş bir kavramsal tartışmadan sonra Girit örneği üzerine eğilinecektir.

Anahtar Kelimeler

Girit, Toplumsal Bellek, Girit Türkleri, Mübadele, Ada Kültürü

Kaynakça

• Adıyeke A. N. (2000). Osmanlı İmparatorluğu ve Girit Bunalımı (1896–1908). Ankara 2009.
• Boyer P. & Wertsch J. V. (2015). Zihinde ve Kültürde Bellek. Çev. Y. A. Dalar. İstanbul 2015.
• Boym S. (2009). Nostaljinin Geleceği. Çev. F. B. Aydar. İstanbul 2009.
• Bozkurt A. (2015). Unutma Zamanı: Yazı, Bellek ve Eleştiri. İstanbul 2015.
• Burke P. (2008). Kültür Tarihi. Çev. M. Tunçay. İstanbul 2008.
• Elias N. (2000). Zaman Üzerine. Çev. V. Ataman. İstanbul 2000.
• Gökaçtı M. A. (2008). Nüfus Mübadelesi: Kayıp Bir Kuşağın Hikâyesi. İstanbul 2008.
• Halbwachs M. (1980). The Collective Memory. Trans. F. J. Ditter Jr. & V. Y. Ditter. New York 1980.
• Kara M. (2008). Girit Kandiye’de Müslüman Cemaati: 1913–1923. İstanbul 2008.
• Lewis B. (1996). Modern Türkiye’nin Doğuşu. Çev. M. Kıratlı. Ankara 1996.
• Ricoeur P. (2012). Hafıza, Tarih, Unutuş. Çev. M. E. Özcan. İstanbul 2012.
• Schudson M. (2007). “Kolektif Bellekte Çarpıtma Dinamikleri”. Cogito 50 (2007) 179-199.
• Traverso E. (2009). Geçmişi Kullanma Kılavuzu: Tarih, Bellek, Politika. Çev. I. Ergüden. İstanbul 2009.