Muhibbî Dîvânı’nda Eski Anadolu Türkçesi Unsurları

Yıl 2017, Cilt: 7 Sayı: 2, 271 - 291, 30.12.2017

Mevlüt Gülmez , Bekir Direkci

Öz

Osmanlı padişahları ve şehzadeleri dönemin siyasi ve askerî yoğunluğu arasında hem sanatsal faaliyetleri desteklemiş hem de sanatın farklı dallarında kendileri de eserler vermişlerdir. Özellikle şiir sahasındaki maharetleri takdire şayandır. Sultan şairler içinde gerek şiirsel yönü gerekse şiir sayısı açısından Kânûnî Sultan Süleyman önemli bir konumdadır. Kırk altı yıllık saltanatında göstermiş olduğu başarıyı şiir sahasına da taşıyan Kânûnî, dört binden fazla şiire imza atarak Türk edebiyatında en çok şiir yazan beş altı şairden biri olmuştur. Bu çalışmada Türk edebiyatında önemli bir yer edinmiş Kânûnî‟nin şiirleri eskicil (arkaik) unsurlar açısından değerlendirilecek, Muhibbî divanı üzerinde yapılan çalışmalar etraflıca tanıtılacaktır. 2016 yılında yayımlanan Kânûnî‟nin bütün şiirlerini ihtiva eden Muhibbî Dîvânı‟nı esas almak suretiyle divanda yer alan Eski Anadolu Türkçesi unsurları ek, ses ve kelime düzeyinde tespit edilecektir. Divanda yer alan zarf-fiil, şahıs, yapım ve çekim eklerinde, haber ve tasarlama kiplerinde, seslerde ve söz varlığında tespit edilen eskicil (arkaik) unsurlar üzerinde durulacaktır. Eskicil unsurları ihtiva eden şiirlerden bir ya da iki beyit verilecek; hem ekler hem sesler hem de kelimelerdeki değişimler gösterilecektir.

Anahtar Kelimeler

Kânûnî Sultan Süleyman, Muhibbî Dîvânı, Eski Anadolu Türkçesi, Eskicil Ögeler

Kaynakça

• Âdile Sultan (1308). Dîvân-ı Muhibbî, Matbaa-i Osmânî. İstanbul 1308.
• Ak C. (1987). Muhîbbî Dîvânı-İzahlı Metin. Ankara 1987.
• Ak C. (2006). Muhibbî-Farsça Dîvân. Ankara 2006.
• Arat R. R (1979). Kutadgu Bilig Dizini III. İstanbul 1979.
• Atalay B. (1998). Divanü Lugat-it-Türk Tercümesi. Cilt I-IV. Ankara 1988.
• Başdaş C. (2014). “Türkçede Üçüncü Şahıs İyelik Eki ve Zamir N‟si”. The Journal of Academic Social Science Studies 30 (2014) 147-161.
• Caferoğlu A. (1993). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü. İstanbul 1993.
• Çabuk V. (1980). Divan-ı Muhibbi (Kanuni Sultan Suleyman’ın Şiirleri). İstanbul 1980. Çavdar Y.. “Muhibbî (Kânûnî Sultan Süleyman) Divanı‟nın İki Yeni Yayını”. SÜTAD 38 (2015) 353-359.
• Direkci B. (2013). “Âşık Ömer Divanı‟nda Eski Anadolu Türkçesi Unsurları”. Türkiyat Araştırmaları Dergisi (2013) 15-28.
• Ercilasun A. B. (2004). Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi. Ankara 2004.
• Ergin M. (1993). Türk Dil Bilgisi. İstanbul 1993.
• Erol H. A. (2014). Eski Türkçeden Eski Anadolu Türkçesine Anlam Değişmeleri. Ankara 2014.
• Gülensoy T (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü. Cilt I-II. Ankara 2007.
• Karasoy Y. (2016). “-gAndA / -AndA Bir Zarf-Fiil Eki Midir?”. Dil Araştırmaları Güz 2016/19 (2016) 7-16.
• Korkmaz Z. (1964). “Eski Anadolu Türkçesindeki -van/-ven, -vuz/-vüz Şahıs ve Bildirme Eklerinin Anadolu Ağızlarındaki Kalıntıları”. TDAY Belleten (1964) 43-65. Ankara
• Sertkaya O. F. (1988). “Bolsungıl Tep Tediler”. I. Uluslar Arası Türk Dili Kongresi (1988). Ankara. Şerbak A. M. (2016). Türk Dillerinin Karşılaştırmalı Şekil Bilgisi Üzerine Denemeler (Fiil). Çev. Y. Karasoy, N. Hacızade & M. Gülmez. Ankara 2016.
• Taş İ. (2009). Süheyl ü Nev-bahâr’da Eskicil Ögeler. Konya 2009.
• Timurtaş F. K. (1994). Eski Türkiye Türkçesi XV. Yüzyıl Gramer-Metin-Sözlük. İstanbul 1994.
• Tunç S. (2000). “Muhibbî Divânı‟nda Şiir ve Şâir ile İlgili Değerlendirmeler”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türkiyat Araştırmaları Dergisi 7 (2000) 265-283.
• Yavuz O. (2006). Anadolu Türkçesiyle Yapılan En Eski Tezkiretü’l-Evliyâ Tercümesi ve Dil Özellikleri (İnceleme-Gramer-Metin). Konya 2006.
• Yavuz O. (2014). Muhibbî Dîvânı-Kendi Hattıyla, (İnceleme-Metin-Tıpkıbasım). İstanbul 2014.
• Yavuz O., Direkci B., Gülmez M., Yastı M. & Duyar H. (2014). Muhibbî Divânı-Bölge Yazma Eserler Nüshası. Konya 2014.
• Yavuz K. & Yavuz O. (2016). Muhibbî Dîvânı -Kânûnî Sultan Süleyman (Bütün Şiirleri) I-II Cilt. İstanbul 2016.