Side -Kaybolan Bir Kentin Yeniden Keşfinin Hikâyesi-

Yıl 2016, Cilt: 6 Sayı: 2, 17 - 28, 30.12.2016

Feriştah Alanyalı

Öz

Side Kenti, henüz arkeolojik olarak belgelenemese de, kaynaklar ışığında geçmişi MÖ II. bine kadar uzanan, bölgenin en eski kentlerinden biridir. Bu zengin ve kalabalık nüfuslu kentin ne zaman terk edildiği kesin değildir. Ancak kaynaklar ve yeni araştırmalar, kentin MS VII. yüzyılın üçüncü çeyreğinden sonra küçüldüğünü ve muhtemelen surun içine çekildiğine işaret etmektedir. Bu küçülmenin sebebi, VII. yüzyılın içinde yaşanan önce Sasani ardından da Arap saldırıları ile ilişkili olmalıdır. XII. yüzyıl kaynakları, artık “Yanık Antalya” olarak isimlendirilen bu kentin nüfusunun iki saat mesafedeki “Yeni Antalya” ya taşındığını bildirmektedir. Belgeler bu taşınmanın X. yüzyılda ve ya hemen sonrasında bir tarihte gerçekleştiğini düşündürmektedir. Ancak, arkeolojik buluntular nüfus taşınmış olsa da, XIV. yüzyılın içlerine kadar kentte az da olsa bir cemaatin var olduğunu göstermektedir. Bu makale ile, XIV. yüzyıldan sonra tamamen terk edilen kentin, 19. yüzyılda gezginler ve araştırmacıları tarafından keşfi, 19. yüzyılın sonunda Giritli göçmenler tarafından yeniden iskanı, son olarak 20. yüzyılın ilk yarısında, büyük savaşların gölgesinde önce İtalyan araştırmacıların gelişi ve 1922 yılında gidişleri, ardından da 1943 yılında bölgeye gelen ilk Türk Araştırmacılar ile kazıların başlaması, ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Side-Pamphylia, Gezginler, Giritli Göçmenler, Arkeolojik Kazılar

Kaynakça

• Abbasoğlu H. (2010). “Ord. Prof. Dr. Arif Müfid Mansel ve Side’de ilk Kazılar”. Eds. Ü. İzmirligil, G. Tanyeli & Z. Ahunbay, Side’ye Emek Verenler Sempozyumu Bildiriler Kitabı (2010) 19-24. İstanbul. Alkım B. (1974). “Ord. Prof. Dr. Arif Müfid Mansel’in Yayınları”. Eds. E. Akurgal & U. B. Alkım, Mansel’e Armağan I (1974) 19-34. Ankara.
• Atik N. (2010). “Prof. Dr. Jale İnan (01.02.1914-26.02.2001). Yaşamı, Side Müzesi ve Kazılar”. Eds. Ü. İzmirligil, G. Tanyeli & Z. Ahunbay, Side’ye Emek Verenler Sempozyumu Bildiriler Kitabı (2010) 25-29. İstanbul.
• Atila A., İzmirligil Ü. & Şakar A. (2010). “Side Su Yolu Araştırması”. Eds. Ü. İzmirligil, G. Tanyeli & Z. Ahunbay, Side’ye Emek Verenler Sempozyumu Bildiriler Kitabı (2010) 41-51. İstanbul.
• Beaufort F. (1817/1818). Karamania or a Brief Description of the South Coast of Asia Minor and of the Remains of Antiquities. London 1817/1818.
• Beaufort F. (2002) Karamanya. Çev. A. Neyzi & D. Türker. Antalya 2002.
• Cockerell S. P. (1903). Travels in Southern Europe and the Levant, 1810-1817. The Journal of C. R. Cockerell, R. A. London 1903.
• Corancez L. A. O. (1816). Itinéraire D’une Partie Peu Connue de L’Asie Mineure. Paris 1816.
• Cramer J. A. (1832). A Geographical and Historical Description of Asia Minor II. Oxford 1832.
• Danieloğlu D. E. (2010). 1850 Yılında Yapılan Bir Pamphylia Seyahati. Antalyalı D. E. Danieloğlu. Antalya 2010.
• Fellows C. (1839). A Journal Written During an Excursion in Asia Minor. London 1839.
• Hellenkemper H. & Hild F. (2004). Lykien und Pamphylien Teil 1: Tabula Imperii Byzantini 8. Ed. J. Koder. Wien 2004.
• Hirschfeld G. (1874). “Vorlӓufiger Bericht über eine Reise im südwestlichen Kleinasien I”. Monatsbericht der königl. Akademie der Wissenschaften zu Berlin (1874) 710-722.
• Hirschfeld G. (1875). “Vorlӓufiger Bericht über eine Reise im südwestlichen Kleinasien II”. Monatsbericht der königl. Akademie der Wissenschaften zu Berlin (1875) 121-145.
• Hirschfeld G. (1879). “Bericht über eine Reise im südwestlichen Kleinasien”. Zeitschrift der Gesellschaft für Erdkunde 14 (1879) 279-315.
• İzmirligil Ü. & Atila A. (2010). “Side Tiyatrosu’nda İlk Çalışmalar”. Eds. Ü. İzmirligil, G. Tanyeli & Z. Ahunbay, Side’ye Emek Verenler Sempozyumu Bildiriler Kitabı (2010) 62-68. İstanbul.
• Leake W. M. (1824). Journal of a Tour in Asia Minor With Comparative Remarks on the Ancient and Modern Geography of That Country. London 1824.
• Mansel A. M. (1945). “Antalya Bölgesinde (Pamfilya) 1943 Yılı Sonbaharında Yapılan Arkeoloji Gezisine Dair Kısa Rapor”. Belleten 9/33 (1945) 135-145.
• Mansel A. M. (1963). Die Ruienen von Side. Berlin 1963.
• Mansel A. M. (1978). Side 1947-1966 Yılları Kazıları ve Araştırma Sonuçları. Ankara 1978.
• Nollé J. (1993). Side im Altertum. Geschichte und Zeugnisse I, Inschriften griechischer Städte in Kleinasien 43. Bonn 1993.
• Paribeni R. & Romanelli P. (1914). “Studii e Ricerche Archeologiche nell’Anatolia Meridionale”. MonAnt 23 (1914) 5-80.
• Petersen E. (1889). “Sitzungsbericht der Archӓologischen Geselschaft zu Berlin, April 1889”. AA (1889) 9.
• Piri Reis (2013). Kitab-ı Bahriye. Ed. B. Özükan. İstanbul 2013.
• Recke M. (2007). In loco Murtana, ubi olim Perge sita fuit. Pamphylia’daki Arkeolojik Araştırmaların Başlangıcı ve Gustav Hirschfeld’in 1874 Yılı Küçük Asya Araştırma Gezisi. Antalya 2007.
• Rott H. (1908). Kleinasiatische Denkmӓler aus Pisidien, Pamphylien, Kappadokien und Lykien. Leipzig 1908.
• Scherrer P. & Lohner U. (2016). “Doğu Kapısı Çalışmaları”. Haz. H. S. Alanyalı, Side 2015 Kazı ve Araştırmaları. ANMED 2016-14 (2016) 137-147.
• Soykal-Alanyalı F. & Erkoç S. (2016). “Attius Philippus Suru. Arkeolojik Çalışmalar”. Haz. H. S. Alan