20. Yüzyıl Başlarında Osmanlı Devleti’nin Akdeniz Jeopolitiği

Yıl 2016, Cilt: 6 Sayı: 2, 501 - 511, 30.12.2016

Fahri Yetim

Öz

Tarihi varlığını ve kimliğini bir bakıma Akdeniz’de kurduğu hâkimiyetine borçlu olan Osmanlı Devleti, Afro-Avrasya’daki siyasi varlığının Afrika ayağını büyük ölçüde 19. yüzyılda yitirmiş bulunuyordu. Bu yüzyılda Fas, Cezayir, Mısır ve Tunus elden çıkmıştı. 20. yüzyıla gelindiğinde ise Afrika’daki siyasi varlığı yalnızca Trablusgarp eyaletiyle sınırlı olmakla birlikte halen oldukça geniş bir coğrafyada Akdeniz’in sahildar bir ülkesi olması dolayısıyla Osmanlı Devleti, dünya siyasetinde yine de etkili bir güç konumunda bulunuyordu. İmparatorluğun İslam coğrafyasının önemli bir bölümünü oluşturan Kuzey Afrika’daki topraklarının büyük ölçüde kaybedilmiş olmakla beraber bu durum, devletin tarihsel kimliği ve misyonu dolayısıyla buralarla ilgili defterlerin kapanması anlamına gelmiyordu. Osmanlı Devleti, fiilen sona erdiği 1918’e kadar bu bölgelerdeki gelişmeleri yakından takip etmiş ve bu yolla kuruluş felsefesi doğrultusundaki hedeflerini mevcut koşullar altında sürdürmeye çalışmıştır. Bu bölgelerle ilgili yazışmalar, elçilik raporları ve çok sayıda arşiv belgesi, 20. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin Akdeniz’deki jeopolitik gelişmelerle ilgili yüksek bir duyarlılığının bulunduğunu ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Jeopolitik, Osmanlı İmparatorluğu, Akdeniz, Strateji

Kaynakça

• BOA., HR.SYS.1602/25.
• BOA., YA. HUS. 217/43.
• BOA., HR. SYS., 1603/57.
• BOA., ADVN. NMH. 37/3.
• BOA., HUS. 210/75.
• BOA., BEO, 3015/226124.
• BOA., BEO, 2320/173997.
• Bayur Y. H. (1973). Türkiye Devletinin Dış Siyasası. Ankara 1973.
• Bıyıklı M. (2006). “Osmanlı Devleti’nin Akdeniz ve Ortadoğu’dan Tasfiyesinde Deniz Kültürü ve Donanmanın Etkisi (XIX. Yüzyıldan XX. Yüzyıla)”. Civilacademy, 4/3 (2006) 47-58.
• Bıyıklı M. (2011). Batı İşgalleri Karşısında Türkiye’nin Ortadoğu Politikaları. Ankara 2011.
• Davutoğlu A. (2011). Stratejik Derinlik. İstanbul 2011.
• Günel K. (2008). Coğrafyanın Siyasal Gücü. İstanbul 2008.
• Kavas A. (2011). Osmanlı-Afrika İlişkileri. İstanbul 2011.
• Kızıltoprak S. (2010). Mısır’da İngiliz İşgali ve Osmanlı’nın Diplomasi Savaşı (1882-1887). İstanbul 2010.
• Külebi A. (2009). Türkçe Jeopolitik. Ankara 2009.
• Polat Ü. G. (2015). Osmanlı Devleti ve İngiltere Ekseninde I. Dünya Savaşı Yıllarında Mısır. Ankara 2015.
• Sagay R. (1972) XIX ve XX. Yüzyıllarda Büyük Devletlerin Yayılma Siyasetleri ve Milletlerarası Önemli Meseleler. İstanbul 1972.
• Tekeli İ. (1985). “İttihat ve Terakki Döneminde Dış Dünya ve Uygulanan Dış Politika”. Toplum ve Bilim 28 (1985) 111-132.