Türkiye’de Toplumsal Gelişmenin İki Formülü: Eğitimciliğin Tarihi ve Ekonomici Yaklaşımın Ortaya Çıkışı

Yıl 2016, Cilt: 6 Sayı: 1, 287 - 297, 30.06.2016

Burak Sönmezer

Öz

Bu çalışmada, Türkiye’de, maarifçilik dediğimiz, toplumsal ve ekonomik gelişmenin ön şartı olarak eğitimi gören anlayışın bir tarihi olduğu gösterilmeye çalışılmaktadır. 19. yüzyılın başlarında ortaya çıkan bu anlayış, giderek Osmanlı Devleti’nin klasik çağındaki güçlü devlete dönüşün bir formülü olarak görülmeye başlanmıştır. Bu anlamda maarifçilik Osmanlı yönetici sınıfının tarihsel çıkarlarına göre şekillenmiş ve geleneksel aydınlar tarafından bütünüyle benimsenmiştir. Aynı dönemde iktidara sert eleştiriler yönelten ve meşrutiyet fikrini ortaya atan Jöntürkler de, geleneksel maarifçi fikirlerden kurtulmuş değildir. Jöntürkler tarafından da devam ettirilen maarifçi düşünceler ancak İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin 20. yüzyıl başında Osmanlı burjuva sınıfıyla ilişki kurmasıyla birlikte değişmiş ve toplumsal gelişmeye ekonomici bir bakışa dönüşmüştür

Anahtar Kelimeler

Maarifçilik, Ekonomicilik, Toplumsal Gelişme, Aydınlar

Kaynakça

• Akyüz Y. (2015). Türk Eğitim Tarihi. Ankara 2015.
• Berkes N. (2003). Türkiye’de Çağdaşlaşma. İstanbul 2003.
• Cevdet Paşa A. (2008).Osmanlı İmparatorluğu Tarihi. 2. Cilt. İstanbul 2008.
• Coşkun A. (2006). 1895-1898 Yılları Arasında Yayınlanan Meşveret Gazetesinin Transkript ve Değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Ensititüsü, Kayseri 2006.
• Çavdar T. (1992). Türkiye’de Liberalizm. Ankara 1992.
• Faroqhi S. (2004). “Krizler ve Değişim”. Der. H. İnalcık & D. Quataert. Osmanlı İmparatorluğunun Ekonomik ve Sosyal Tarihi (2004) 543-867. İstanbul.
• Georgeon F. (2006). Abdülhamit. İstanbul 2006.
• Göçek F. M. (1999). Burjuvazinin Yükselişi, İmparatorluğun Çöküşü. Ankara 1999.
• Hanioğlu Ş. (1985). Bir Siyasal Örgüt Olarak Osmanlı ‘Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti’ ve Jöntürkler. İstanbul 1985.
• İnalcık H. (2003). Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600). İstanbul 2003.
• İnalcık H. (2006). “Tanzimat Nedir?”. Der. H. İnalcık & M. Seyiddanlıoğlu. Tanzimat Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu (2006) 29-57. İstanbul.
• Jorga N. (2005). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi Cilt 5. İstanbul 2005.
• Kuran A. B. (1945). İnkılâp Tarihimiz ve Jöntürkler. İstanbul 1945.
• Kuran A. B. (1956). Osmanlı İmparatorluğunda İnkılâp Hareketleri ve Millî Mücadele. İstanbul 1956.
• Lewis B. (2000). Modern Türkiye’nin Doğuşu. Ankara 2000.
• Mardin Ş. (1998). Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu. İstanbul 1998.
• Mardin Ş. (2000a). Türk Modernleşmesi. İstanbul 2000.
• Mardin Ş. (2000b). Jöntürklerin Siyasî Fikirleri. İstanbul 2000.
• Namık Kemal (2005). Maarif. Namık Kemal. Der. N. Y. Aydoğdu & İ. Kara. İstanbul 2005.
• Ortaylı İ. (2006a). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. İstanbul 2006