Kutü’l-Amare Zaferi, Türk Şehitliği ve Şehitlik Arazisinin Hediye Edilmesine İlişkin Değerlendirmeler

Yıl 2015, Cilt: 5 Sayı: 2, 151 - 164, 30.12.2015

Aydın Yiğit

Öz

İngilizlerin 5 Kasım 1914’te, Osmanlı Devleti’ne resmen savaş ilan ederek, Irak’ı işgal etmeye başlamaları, 1918 Mondros Ateşkes Antlaşması’na kadar sürecek olan Irak Cephesi savaşlarının başlamasına sebep olmuştur. Irak Cephesi’ndeki Osmanlı Ordusu Kumandanı Süleyman Askeri Bey’in İngilizlere karşı başlatmış olduğu direniş, onun ardından komutayı devralan Nurettin Bey ile Halil Bey tarafından da aynı azim ve kararlılıkla sürdürülmüştür. Özellikle 6. Ordu Komutanı olarak Halil Bey’in kazandığı Kutü’l-Amare Zaferi, tarihimizde unutulmaz bir başarı örneğidir. Nitekim Halil Bey, burada 29 Nisan 1916 tarihinde 13.309 mevcutlu İngiliz ordusunu esir ederek, gerek Türk gerekse İngiliz askeri tarihinde unutulmayacak bir yer edinmiştir. Bu bağlamda çalışmamız, Kutü’l-Amare Zaferi, özellikle de Kutü’l-Amare’de hayatlarını kaybeden askerlerimiz için yapılan Türk Şehitliği arazisinin Türkiye Cumhuriyeti’ne armağan edilmesine ilişkin olacaktır. Bu kapsamda, Kutü’l-Amare Zaferi’nin kazanıldığı toprakların bir bölümünün, 1933 yılındaki sahibi Rebia Emiri Ali El-Emir tarafından Türk Hükümeti’ne armağan edilmesi ve karşılığında El-Emir’in ödüllendirilmesi konularında ne gibi çalışmalar yürütüldüğü ele alınacaktır. Ayrıca Kutü’l-Amare Zaferi ile şehitlik konusunda dikkat çeken birkaç noktaya da temas edilerek bazı değerlendirmelerde bulunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, İngiltere, Irak Cephesi, Kutü’l-Amare, Türk Şehitliği

Kaynakça

• Apak R. (1988).Yetmişlik Bir Subayın Hatıraları. Ankara 1988.
• Barber C. H. (1918). Besieged in Kut and After. London 1918.
• Bayur Y. H. (1991). Türk İnkılâbı Tarihi. Cilt III, Kısım I. Ankara 1991.
• Bayur Y. H. (1991). Türk İnkılâbı Tarihi. Cilt III, Kısım III. Ankara 1991.
• “Bağdat Türk Şehitliği”. (n.d.). MSB, Resmi İnternet Sitesi. Erişim Tarihi: 02.11.2015: http://www. msb.gov.tr/Sehitlikler/YurtDisiSehitlikleri.
• Dönmez C. (2014). “I. Dünya Savaşıyla İlgili Yurt Dışındaki Türk Şehitlikleri”. Gazi Akademik Bakış 7/14 (2014) 137-162.
• Erickson E. J. (2009). I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Ordusu Çanakkale, Kutü’l-Amare ve Filistin Cephesi. Çev. Kerim Bağrıaçık. İstanbul 2009.
• Gn.kur. ATASE Başkanlığı (1979). Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi Irak-İran Cephesi (1914-1918). Cilt III, Kısım I. Ankara 1979.
• Gn.kur. ATASE Başkanlığı (2002). Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi Irak-İran Cephesi (1914-1918). Cilt III, Kısım II. Ankara 2002.
• Goltz C. V. D. (2012). 20. Yüzyıl Başlarında Osmanlı-Alman İlişkileri “Golç Paşa’nın Hâtırâtı”. Haz. Faruk Yılmaz. İstanbul 2012.
• “Halil Kut”. (n.d.). Erişim Tarihi: 25.11.https://tr.wikipedia.org/wiki/Halil_Kut. Harp Mecmuası (2006). Haz. Ali Fuat Bilkan, Ömer Çakır. İstanbul 2006.
• Hiçyılmaz E. (1996). Teşkilât-ı Mahsusa ve Casusluk Örgütleri. İstanbul1996.
• Hiçyılmaz E. (2002). Esir Kampları Bana Biraz Hürriyet Yollar mısın? İstanbul 2002.
• İlhan F. (2015).“Türk’ün Şanlı Tarihi’nden Bir Kesit: Kutü’l-Ammare Zaferi”. Silahlı Kuvvetler Dergisi 425 (2015) 10-17.
• “Kut Kuşatması’nın Sonu (Nisan 1916)”. Erişim Tarihi: 25.11.2015 tarihinde şu kaynaktan alınmıştır: https://tr.wikipedia.org/wiki/Dosya:Kut-el-Amara-map.jpg.
• “Kut Türk Şehitliği”. (n.d.). MSB, Resmi İnternet Sitesi. Erişim Tarihi: 25.11.2015 tarihinde şu kaynaktan alınmıştır: http://www.msb.gov.tr/Sehitlikler/YurtDisiSehitlikleri.
• Longrigg S. H. (1968).‘Iraq, 1900 to 1950 A Political, Social, and Economic History. Oxford 1968.
• Mehmet Kenan (1928). Büyük Harpte İran Cephesi. Cilt II. Ankara 1928.
• Moberly F. J. (1924), The Campaign in Mesopotamia 1914-1918, II. London 1924.
• Ölçen Y. (1992). Birinci Dünya Harbi Irak Cephesi Kutülammare Muharebeleri (29 Nisan 1916-16 Şubat 1917).Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Ankara 1992.
• Özdemir M. (2004).“Birinci Dünya Savaşı’nda Irak Cephesi’nde Propaganda ve Casusluğa Karşı Alınan Tedbirler”. Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi IV/2 (2004) 55-74.
• Sâbis A. İ. (1992). Harp Hatıralarım Birinci Cihan Harbi. Cilt 2. İstanbul 1992.
• Sakin S. (2010).“Birinci Dünya Savaşı’nda Irak Cephesinde Osmanlı Devleti ile İngiltere Arasındaki Çarpışmalar (1915)”. Gazi Akademik Bakış 4/7 (2010) 133-152.
• Sorgun T. (2010). Halil Paşa İttihat ve Terakki’den Cumhuriyete Bitmeyen Savaş. İstanbul 2010.
• T.C. Başbakanlık Devlet Arşivi Gen. Müd. (1993).Musul-Kerkük ile İlgili Arşiv Belgeleri (1525-1919). Ankara 1993.
• Townshend C. V. F. (2007). Irak Seferi ve Esaret. (Terc.Tarih-i Asker-i Osmâni Encümeni). (Sad. Recep Ahıskalı). İstanbul 2007.