Bilimlerde Düşünce Deneyleri

Yıl 2015, Cilt: 5 Sayı: 1, 125 - 138, 30.06.2015

Mustafa Efe Ateş

Öz

Düşünce deneylerine bilimlerde sıkça rastlanmaktadır. Bu deneylerin kullanımı her ne kadar Sokrates öncesi döneme kadar götürülebilse de, on yedinci yüzyılın başından itibaren Galileo, Newton ve Leibniz gibi bilim adamları bu zihinsel araçların önemini kavramıştır. Günümüzde ise, şüphesiz görelilik fiziği ve kuantum mekaniğinde düşünce deneyleri merkezi bir role sahiptir. Bu makalenin amacı bilimsel akılyü-rütmenin bu önemli aracını felsefi bir noktadan hareketle incelemektir. İlk olarak düşünce deneylerine ilişkin kısa bir tarihsel arka plan sağlayarak, bilimlerde kullanımı ele alacağım. Daha sonra iyi bilinen bir düşünce deneyi örneği üzerinden bu deneylerin sergilediği temel özellikleri göstereceğim. Son olarak, düşünce deneylerinin sahip olduğu birçok temel işlevi bazı örnekler üzerinden inceleyeceğim.

Anahtar Kelimeler

Düşünce Deneyleri, Ernst Mach, Pierre Duhem, Bilim Felsefesi

Kaynakça

• Bishop M. (1998). “An Epistemological Role for Thought Experiments”. Ed. N. Shanks. Idealization IX: Idealization in Contemporary Physics (1998) 19-33. Amsterdam/Atlanta.
• Bishop M. (1999). “Why Thought Experiments are Not Arguments”. Philosophy of Science 66 (1999) 534-541.
• Brown J. R. (1986). “Thought Experiments since the Scientific Revolution”. International Studies in the Philosophy of Science 1 (1986) 1-15.
• Brown J. R. (1991). Laboratory of the Mind: Thought Experiments in the Natural Sciences. London 1991.
• Darwin C. (1970). Türlerin Kökeni. Çev. Öner Ünalan. Ankara 1970.
• Duhem P. (1954). The Aim and Structure of Physical Theory. Princeton 1954.
• Einstein A. (1949). “Autobiographical Notes”. Ed. Schilpp, A. Albert Einstein: Philosopher-Scientist, La Salle.
• Galileo G. (1632/1967). Dialogue Concerning the Two Chief World Systems. Çev. S. Drake. University of California Press, Berkeley 1632/1967.
• Gendler T. S. (1998). “Galileo and the Indispensability of Scientific Thought Experiment”. The British Journal for the Philosophy of Science 49 (1998) 397-424.
• Gilbert J. & Reiner M. (2004). “The symbiotic roles of empirical experimentation and thought experimentation in the learning of physics”. International Journal of Science Education 26/15 (2004) 1819-1834.
• Gooding D. C. (1993). “What is Experimental About Thought Experiments?”. Proceedings of the Philosophy of Science Association 2 (1993) 280-290.
• Grant E. (2010). The Nature of Natural Philosophy in the Late Middle Ages. Washington 2010.
• Ierodiakonou K. (2005). “Ancient Thought Experiments: A First Approach”. Ancient Philosophy 25 (2005) 125-140.
• Ierodiakonou K. (2011). “Remarks on the History of an Ancient Thought Experiment”. Eds. Sophie Roux & Katerina Ierodiakonou. Thought Experiments in Methodological and Historical Contexts 15 (2011) 37-49. Leiden.
• King P. (1991). “Mediaeval Thought-Experiments: The Metamethodology of Mediaeval Science”. Eds. Horowitz, T. and Massey, G. Thought Experiments in Science and Philosophy (1991) 43-64. Lanham.
• Koyré A. (2007). Bilim Tarihi Yazıları. Çev. Kurtuluş Dinçer. Ankara 2007.
• Kuhn T. S. (1994). Asal Gerilim. Çev. Yakup Şahan. İstanbul 1994.
• Lennox J. G. (1991). “Darwinian Thought Experiments: A Function for Just-So Stories”. Eds. Horowitz, T. and Massey. Thought Experiments in Science and Philosophy (1991) 223-245. Lanham.