Hurufilikte Ebced Hesabının Kullanımına Dair Bir Risa

Yıl 2014, Cilt: 4 Sayı: 2, 227 - 237, 30.12.2014

Özer Şenödeyici , Ahmet Akdağ

Öz

İnsanoğlunun harfler ve sayılara gizli anlamlar yüklemesi oldukça eski devirlere uzanan bir alışkanlıktır. Bazı âlimlerin harflere gizli anlamlar yüklediği ve var oluşu bu şekilde açıklamaya çalıştığı görülebilir. Ancak bunlar arasında en dikkat çekicisi Hurufilik adıyla anılan sistemi kuran Fazlullah-ı Esterâbâdî’nin tevilleridir. Fazlullah-ı Esterâbâdî, Arap alfabesindeki yirmi sekiz ve Fars alfabesindeki otuz iki harfi; insan yüzündeki tüylerle, el parmaklarındaki eklemlerle; hazarda, seferde ve Cuma günü kılı- nan namazlarla ilişkilendirmiş ve böylece kendine mahsus bir Kur’ân yorumlama yöntemi geliştirmiştir. Belirli sayıların insan yüzündeki tüylerle olan münasebetinden, Kur’ân’da bazı surelerin başında bulunan ayet değerindeki harflerden, her şeyi ortadan ikiye ayırdığı farz edilen istiva hattından ve tamamıyla öznel çağrışımlardan istifade eden Hurufiler, Türk kültür ve inanç tarihini olduğu kadar edebiyatını da derinden etkileyen bir sistem geliştirmişlerdir. Hurufîler, bu materyallerin yanı sıra harflerin sahip olduğu sayı de- ğerinden de yararlanmışlardır. Ancak Hurufilerin ebcede bakışlarını konu alan müstakil bir eser şimdiye kadar tespit edilememiştir. Genellikle tarih düşürme, fal bakma, büyü, muska ve benzeri uygulamalarda ken- disine başvurulan ebcedi Hurufiler, inançlarını destekleyecek bir kanıt olarak değerlendirmişlerdir. Bu çalışmada, Hurufilikte ebcedin yerini ve kullanım sahasını izah eden bir risale neşredilecek, bu sayede Hurufiliğin kendine özgü tevillerinin daha iyi anlaşılabilmesine olanak sağlanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hurufilik, ebced, sayı mistisizmi, Fazlullah-ı Esterâbâdî, tevil

Kaynakça

• Aksu, H. (1998). “Hurufîlik”. Diyanet İslam Ansiklopedisi, XVIII, 408-412.
• Anonim, Tefsir-i Ebced. Ankara Milli Kütüphane Yazmaları. 06 Mil Yz A 1688/5.
• Bursalı İsmail Hakkı. Esrâru’l-Hurûf. Süleymaniye Kütüphanesi, Hacı Mahmud Ef. Yaz./2537, 22b-23a.
• Ceylan, Ö. (1997). “Dinî-Tasavvufî Edebiyatımızla Divan Edebiyatındaki Harf Telakkilerinin Mukayesesi Üzerine Bir Deneme”. İlmî Araştırmalar Dergisi, 5, 141-152.
• Demirli, E. (2008). “İbnü’l-Arabî’de Harf Sembolizmi”. İstanbul Üniversitesi İlahiyât Fakültesi Dergisi, 17, 223-236.
• Hançerlioğlu, O. (1993). Düşünce Tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Karabey, T. (1983). Türk Edebiyatında Tarih Düşürme. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Küçük, H., & Saraç, Y. R. (2009). “İbn Arabî’nin Kitâbü’l-Bâ Adlı Eseri”. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 23 (İbnü’l-Arabî Özel Sayısı-2), 687-699.
• Mercanlıgil, M. (1960). Ebced Hesabı. Ankara: Doğuş Matbaası.
• Şenödeyici, Ö. (2009). “Hurûfiliği Ön Yargıdan Arındırmak Bağlamında Ferişteoğlu’nun Hidayetnâmesi’nin Tetkiki ve Neşri”. Divan Edebiyatı Araştırmalar Dergisi, 3, 87-146.
• Şenödeyici, Ö. & Akdağ, A. (2013). Tırnovalı Râşid Divançesi. Konya: Kömen Yayınları.
• Usluer, F. (2009). Hurufilik İlk Elden Kaynaklarla Doğuşundan İtibaren. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Yakıt, İ. (2010). Türk-İslâm Kültüründe Ebced Hesabı ve Tarih Düşürme. İstanbul: Ötüken Yayın