Kapadokya’da Osmanlı Dönemi Duvar Resimlerinde Kent Tasvirleri

Yıl 2014, Cilt: 4 Sayı: 1, 215 - 230, 30.06.2014

Yıldıray Özbek

Öz

Bu çalışmada Kapadokya bölgesi şehirlerinden Kayseri ve Nevşehir’e bağlı merkezlerdeki konutlarda bulunan duvar resimleri içinde kent tasviri içerikli olanlar ele alınmıştır. Bölge içinde yer alan Niğde, Aksaray, gibi merkezlerde Osmanlı döneminde yapılmış duvar resmi örneğine rastlanmamıştır. Duvar resimleri 18. yüzyılın son çeyreğiyle birlikte Osmanlı kültürü içinde önce başkent İstanbul’da ve neredeyse eş zamanlı olarak imparatorluğun tüm eyalet ve merkezlerinde görülen bir resim akımıdır. İstanbul’daki örneklerde görülen kentsel tasvirlerde Boğaziçi, Haliç manzaralarının yanı sıra hayali kent ve egzotik manzaralarla da karşılaşılır. Kayseri ve Nevşehir’deki örneklerde İstanbul ve Edirne manzaraları en çok rastlanan konulardır. Öte yandan örneklerden birinde bir Avrupa şehri betimlenmiş- ken, Kayseri’deki bir örnekte de Kayseri şehir meydanı resmedilmiştir. Bazı örneklerde İstanbul manzaradan ziyade bilinen camileri veya saraylarıyla betimlenmeye çalışılmıştır. Üslûp itibariyle resimler, geleneksel minyatür tekniğiyle batılı resim anlayışının arasında bir yerdedir. Ancak bazı azınlık evlerindeki örneklerde batı resmine yaklaşan bir perspektif anlayışı ve renk kullanımı dikkati çeker. Bu resimlerin taşraya yayılışında en önemli etkenin başkent İstanbul’la ticari ilişkileri bulunan tüccarlar olduğu gözlenir. Nevşehir’den İstanbul’a çalışmaya giden Müslüman ve gayrimüslimler memleketlerine dönüşlerinde inşa ettirdikleri gösterişli konakları bu tür manzaralarla bezetmişlerdir. Ayrıca Kayseri’de güçlenmiş kimi yerel yöneticilerin de İstanbul’daki saraya öykünerek bu tür resimler yaptırdıkları veya vaktiyle İstanbul’da sarayda memuriyette bulunmuş bürokratların memleketlerine döndüklerinde orada yaşadıkları hayata özenerek bu resimleri yaptırmış olabilecekleri ileri sürülebilir.

Anahtar Kelimeler

Kapadokya, Kayseri, Duvar Resmi, Ürgüp, Mustafapaşa

Kaynakça

• Augustinos, G. (2013). Küçük Asya Rumları. 19. Yüzyılda İnanç, Cemaat ve Etnisite. Çev.: D. Evci. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Arık, R. (1999). “Osmanlı Sanatında Duvar Resimleri”. Osmanlı, Cilt 11, 423-436.
• Bağcı, S. vd. (2006). Osmanlı Resim Sanatı. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Balta, E. (2005). Sinasos. Mübadeleden Önce Bir Kapadokya Kasabası. Çev.: A. Çokana. İstanbul: Bir Zamanlar Yayıncılık.
• Çakıroğlu, N. (1952). Kayseri Evleri. İstanbul: İTÜ Yayınları.
• Çelik, Z. (2005). Şark’ın Sergilenişi. 19. Yüzyıl Dünya Fuarlarında İslâm Mimarisi. Çev.: N. Elhüseyni. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Derman, U. (1974). “Benzeri Olmayan Bir Sanat Albümü. Gazneli Mahmud Mecmuası”. Türkiyemiz, 14, 17-21. Ebel, K. (2008). “Representations of the Frontier in Ottoman Town Views of the Sixteenth Century”. Imago Mundi, 60/1, 1-22.
• Ecesoy, Y. (2011). Osmanlı Dönemi Anadolu Duvar Resimlerinde İstanbul Tasvirleri. E.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri.
• Esmer, M. A. (1992). Avanos’un Eski Türk Evleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları