Kaygı Duyarlılığı ve Sağlık Kaygısı Arasındaki İlişkide Öz-Şefkatin Aracı Rolü

Yıl 2024, Cilt: 14, 119 - 135, 30.06.2024

Selen Tütüncü , Esra Gül Koçyiğit

https://doi.org/10.13114/mjh.1448819

Öz

Bu çalışma yetişkinlerde kaygı duyarlılığı ile sağlık kaygısı arasındaki ilişkiyi ve bu ilişki için aracı olarak öz-şefkat kavramını inceleyerek kavramın aracı rolünü ortaya koymayı hedeflemektedir. Bu hedef doğrultusunda, araştırmaya 18 yaş ve üzeri 290 yetişkin katılımcı dahil edilmiştir. Katılımcıların yaş ortalaması 32.11’dir (S = 15.06). Katılımcılara uygulanan ölçek seti katılımcıların sosyodemografik bilgilerini incelemek amacıyla Sosyodemografik Bilgi Formu, kaygı duyarlılıklarını ölçmek amacıyla Kaygı Duyarlığı İndeksi, sağlık kaygısı düzeylerini değerlendirmek amacıyla Sağlık Anksiyetesi Ölçeği ve öz-şefkat düzeylerini değerlendirmek amacıyla Öz-Duyarlık Ölçeğinden oluşmaktadır. Araştırmanın değişkenleri olan kaygı duyarlılığı, sağlık kaygısı ve öz-şefkat değişkenleri arasındaki ilişkisel sonuçlar istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Buradan hareketle gerçekleştirilen kaygı duyarlılığının sağlık kaygısı üzerindeki yordayıcı etkisinde öz-şefkatin aracı rolünün sınandığı hiyerarşik çoklu doğrusal medyatör regresyon analizinin sonucuna göre kaygı duyarlılığının sağlık kaygısı üzerindeki yordayıcı etkisinde öz-şefkatin kısmi aracı etki gösterdiği bulunmuştur. Araştırmanın bulguları literatür kapsamında tartışılmıştır. Son olarak, mevcut çalışmanın literatüre katkısı ile, çalışmanın sınırlılıkları ve ilerideki çalışmalar için öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kaygı duyarlılığı, sağlık kaygısı, öz-şefkat, hipokondriyazis, hastalık kaygısı

Etik Beyan

Etik Kurul İzni alınmıştır.

Destekleyen Kurum

Altınbaş Üniversitesi

Kaynakça

• Alberts N. M. ve Hadjistavropoulos H. D. 2014, “Parental Illness, Attachment Dimensions, and Health Beliefs: Testing the Cognitive-Behavioural and Interpersonal Models of Health Anxiety”. Anxiety, Stress, & Coping 27/2, 216–228.
• Akın Ü., Akın A. ve Abacı R. 2007, “Öz-Duyarlık Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 33, 1-10.
• Amerikan Psikiyatri Birliği. 2014, Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal Elkitabının Tanı Ölçütleri Başvuru Kitabı (5. Baskı). (E. Köroğlu, Çev.). Ankara.
• Amerikan Psikiyatri Birliği. 2001, Amerikan Psikiyatri Birliği, Psikiyatride Hastalıkların Tanımlanması ve Sınıflandırılması Elkitabı (Yeniden Gözden Geçirilmiş 4. Baskı). (DSM-IV- TR), (E. Köroğlu, Çev.). Ankara.
• Asmundson G. J. G., Abramowitz J. S., Richter A. A. ve Whedon M. 2010, “Health Anxiety: Current Perspectives and Future Directions”. Current Psychiatry Reports 12, 306-312. doi:10.1007/s11920-010-0123-9.
• Asmundson G. J. G., Taylor S., Sevgur S. ve Cox B. J. 2001, “Health Anxiety: Classification and Clinical Features”. Eds. G. J. G. Asmundson, S. Taylor ve B. J. Cox, Health Anxiety: Clinical and Research Perspectives on Hypochondriasis and Related Conditions. New York, 3-21.
• Aydemir Ö., Kırpınar İ., Satı T., Uykur B. ve Cengisiz C. 2012, “Sağlık Anksiyetesi Ölçeği’nin Türkçe için Güvenilirlik ve Geçerlilik Çalışması”. Nöropsikiyatri Arşivi 50, 325-331.
• Ayvaşık H. B. 2000, “Kaygı Duyarlığı Indeksi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Türk Psikoloji Dergisi 15/46, 43-57. Bailer J., Kerstner T., Witthöft M., Diener C., Mier D. ve Rist F. 2016, „Health Anxiety and Hypochondriasis in the Light of DSM-5”. Anxiety, Stress, & Coping 29/2, 219-239.
• Baron R. M. ve Kenny D. A., 1986, “The Moderator–Mediator Variable Distinction in Social Psychological Research: Conceptual, Strategic, and Statistical Considerations”. Journal of Personality and Social Psychology 51/6, 1173-1182.
• Barsky A. J. ve Klerman G. L. 1983, “Overview: Hypochondriasis, Bodily Complaints, and Somatic Styles”. The American Journal of Psychiatry 140/3, 273–283. doi:10.1176/ajp.140.3.273.
• Bronsi F., Golmakani Z. B., Mansouri A. ve Del A. Z. 2020, “The Effectiveness of Compassion Focused Therapy on Distress Tolerance, Difficulty in Emotion Regulation and Anxiety Sensitivity in Patients with Cardiovascular Disease”. Social Determinants of Health 6, 16-16.
• Brown B. 1999, Soul Without Shame: A Guide to Liberating Yourself from the Judge Within. Boston.
• De Souza L. K., Policarpo D. ve Hutz C. S. 2020, “Self-Compassion and Symptoms of Stress, Anxiety, and Depression. Trends in Psychology 28/1, 85-98.
• Deale A. 2004, “Psychopathology of Severe Health Anxiety”. Psychiatry 3/6, 76–79. doi:10.1383/psyt.3.6.76.38214. Dunne S., Sheffield D. ve Chilcot J. 2018, “Brief Report: Self-Compassion, Physical Health and the Mediating Role of Health-Promoting Behaviours”. Journal of Health Psychology 23(7), 993-999.
• Egan S. J., Rees C. S., Delalande J., Greene D., Fitzallen G., Brown S., ... ve Finlay-Jones A. 2021, “A Review of Self-Compassion as an Active Ingredient in the Prevention and Treatment of Anxiety and Depression in Young People”. Administration and Policy in Mental Health and Mental Health Services Research 1-19.
• Fergus T. A. 2014, “Health-Related Dysfunctional Beliefs and Health Anxiety: Further Evidence of Cognitive Specificity”. Journal of Clinical Psychology 70/3, 248-259.
• Fergus T. A. ve Bardeen J. R. 2013, “Anxiety Sensitivity and Intolerance of Uncertainty: Evidence of Incremental Specificity in Relation to Health Anxiety”. Personality and Individual Differences 55, 640–644. doi:10.1016/j.paid.2013.05.016.
• Ferrari M., Yap K., Scott N., Einstein D. A. ve Ciarrochi J. 2018, “Self-Compassion Moderates the Perfectionism and Depression Link in Both Adolescence and Adulthood”. PLoS One 13/2, e0192022. doi:10.1371/journal.pone.0192022.
• Ferrari M., Hunt C., Harrysunker A., Abbott M. J., Beath A. P. ve Einstein D. A. 2019, “Self-Compassion Interventions and Psychosocial Outcomes: A Meta-Analysis of RCTs”. Mindfulness 10, 1455-1473.
• Finlay-Jones A. L., Rees C. S. ve Kane R. T. 2015, “Self-Compassion, Emotion Regulation and Stress Among Australian Psychologists: Testing an Emotion Regulation Model of Self-Compassion Using Structural Equation Modeling”. Plos One 10/7, e0133481. doi:10.1371/journal.pone.0133.
• Germer C. K. ve Neff K. D. 2013, “Self-Compassion in Clinical Practice”. Journal of Clinical Psychology: In Session 69/8, 856-867.
• Gilbert P. 2010, “An Introduction to Compassion Focused Therapy in Cognitive Behavior Therapy”. Journal of Cognitive Psychotherapy 3, 97-112.
• Gilbert P. 2017, “Compassion: Definitions and Controversies”. Ed. P. Gilbert, Compassion: Concepts, Research and Applications. 3–15.
• Goetz J. L., Keltner D. ve Simon-Thomas E. 2010, “Compassion: An Evolutionary Analysis and Empirical Review”. Psychological Review 136, 351-374.
• Hadjistavropoulos H. D., Janzen J. A., Kehler M. D., Leclerc J.A., Sharpe D. ve Bourgault-Fagnou M. D. 2012, “Core Cognitions Related to Health Anxiety in Self- Reported Medical and Non-Medical Samples”. Journal of Behavioral Medicine 35, 167-178.
• Haenen M. A., de Jong P. J., Schmidt A. J., Stevens S. ve Visser L. 2000, “Hypochondriacs' Estimation of Negative Outcomes: Domain-Specificity and Responsiveness to Reassuring and Alarming Information”. Behaviour Research and Therapy 38/8, 819-833. doi:10.1016/s0005-7967(99)00128-x.
• Howell D. C. 1992, Statistical Methods for Psychology (3. Baskı).
• Hughes M., Brown S. L., Campbell S., Dandy S. ve Cherry M. G. 2021, “Self-Compassion and Anxiety and Depression in Chronic Physical Illness Populations: A Systematic Review”. Mindfulness 12, 1597-1610.
• Keshavarz Mohammadi R. 2018, “Effectiveness of Self-Compassion on Distress Tolerance, Emotion Regulation and Anxiety Sensitivity in Divorced Women”. Family Pathology, Counseling and Enrichment Journal 4/1, 17-32.
• Kim H. Y. 2013, “Statistical Notes for Clinical Researchers: Assessing Normal Distribution (2) Using Skewness and Kurtosis”. Restorative Dentistry & Endodontics 38/1, 52-54.
• Kotera Y., Cockerill V., Chircop J. G. E. ve Forman D. 2020, “Mental Health Shame, Self‐Compassion and Sleep in UK Nursing Students: Complete Mediation of Self‐Compassion in Sleep and Mental Health”. Nursing Open 8/3, 1325–1335. doi:10.1002/nop2.749.
• Kotera Y., Conway E. ve Van Gordon W. 2018, “Ethical Judgement in UK Business Students: Relationship with Motivation, Self-Compassion and Mental Health”. International Journal of Mental Health and Addiction 17/5, 1132-1146. doi:10.1007/s11469-018-0034-2.
• Kotera Y., Pauline G. ve David S. 2021, “Mental Health of Therapeutic Students: Relationships with Attitudes, Self-Criticism, Self-Compassion, and Caregiver Identity”. British Journal of Guidance & Counselling 49/5, 701-712. doi:10.1080/03069885.2019.1704683.
• Kotera Y., Young H., Maybury S. ve Aledeh M. 2022, “Mediation of Self-Compassion on Pathways from Stress to Psychopathologies among Japanese Workers”. Int. J. Environ. Res. Public Health 19, 12423. doi:10.3390/ ijerph191912423.
• Leary M. R., Tate E. B., Adams C. E., Allen A. B. ve Hancock J. 2007, “Self-Compassion and Reactions to Unpleasant Self-Relevant Events: The Implications of Treating Oneself Kindly”. Journal of Personality and Social Psychology 92/5, 887–904.
• MacBeth A. ve Gumley A. 2012, “Exploring Compassion: A Meta-Analysis of the Association between Self-Compassion and Psychopathology”. Clinical Psychology Review 32/6, 545-552.
• Mantar A. 2008, Anksiyete Duyarlılığı İndeksi-3'ün Türkçe Formunun Geçerlik ve Güvenilirlik Çalışması. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi.
• Mantar A., Yemez B. ve Alkın T. 2011, “Anksiyete Duyarlılığı ve Psikiyatrik Bozukluklardaki Yeri”. Türk Psikiyatri Dergisi 22/3, 187-193.
• Neff K. 2003a, “Self-Compassion: An Alternative Conceptualization of a Healthy Attitude toward Oneself”. Self and Identity 2/2, 85–101. doi:10.1080/15298860309032.
• Neff K. 2003b, “The Development and Validation of a Scale to Measure Self-Compassion”. Self and Identity 2/3, 223-250.
• Neff K. D. 2016, “The Self-Compassion Scale is a Valid and Theoretically Coherent Measure of Self-Compassion”. Mindfulness 7/1, 264-274.
• Neff K. D., Rude S. S. ve Kirkpatrick K. L. 2007, “An Examination of Self-Compassion in Relation to Positive Psychological Functioning and Personality Traits”. Journal of Research in Personality 41, 908–916.
• Olatunji B. O., Wolitzky-Taylor K. B., Elwood L., Connolly K., Gonzales B. ve Armstrong T. 2009, “Anxiety Sensitivity and Health Anxiety in a Nonclinical Sample: Specificity and Prospective Relations with Clinical Stress”. Cognitive Therapy and Research 33, 416–424. doi:10.1007/s10608-008-9188-8.
• Otto M. W., Demopulos C. M., McLean N. E., Pollack M. H. ve Fava M. 1998, “Additional Findings on the Association between Anxiety Sensitivity and Hypochondriacal Concerns: Examination of Patients with Major Depression”. Journal of Anxiety Disorders 12/3, 225-232.
• Pauley G. ve McPherson S. 2010, “The Experience and Meaning of Compassion and Self-Compassion for Individuals with Depression or Anxiety”. Psychology and Psychotherapy: Theory, Research and Practice 83/2, 129-143. doi:10.1348/147608309x471000.
• Raes F. 2010, “Rumination and Worry as Mediators of the Relationship between Self-Compassion and Depression and Anxiety”. Personality and Individual Differences 48, 757-761.
• Rahmani S., Rahmati A., Rezaei S. A. K. ve Pishgahi B. 2020, “The Effectiveness of Self-Compassion Therapy on Cognitive Emotion Regulation Strategies and Anxiety Sensitivity in Female Nurses”. Iranian Journal of Psychiatric Nursing (IJPN) Original Article 8/4.
• Raque-Bogdan T. L., Ericson S. K., Jackson J., Martin H. M. ve Bryan N. A. 2011, “Attachment and Mental and Physical Health: Self-Compassion and Mattering as Mediators”. Journal of Counseling Psychology 58, 272-278.
• Reiss S. ve McNally R. J. 1985, “Expectancy Model of Fear”. Ed. S. Reiss ve R. R. Bootzin, Theoretical Issues in Behavior Therapy. San Diego, CA, 107-121.
• Reiss S., Peterson R. A., Gursky D. M. ve McNally R. J. 1986, “Anxiety Sensitivity, Anxiety Frequency and the Prediction of Fearfulness”. Behaviour Research and Therapy 24/1, 1-8.
• Rief W., Hiller W. ve Margraf J. 1998, “Cognitive Aspects of Hypochondriasis and the Somatization Syndrome”. Journal of Abnormal Psychology 107/4, 587-595. doi:10.1037//0021-843x.107.4.587.
• Salkovskis P. M. ve Warwick, H. M. 1986, “Morbid Preoccupations, Health Anxiety and Reassurance: A Cognitive-Behavioural Approach to Hypochondriasis”. Behaviour Research and Therapy 24/5, 597-602. doi:10.1016/0005-7967(86)90041-0.
• Salkovskis P. M. ve Warwick H. M. C. 2001, “Meaning, Misinterpretations, and Medicine: A Cognitive-Behavioral Approach to Understanding Health Anxiety and Hypochondriasis”. Ed. V. Starcevic ve D. R. Lipsitt, Hypochondriasis: Modern Perspectives on an Ancient Malady. 202-222.
• Salkovskis P. M., Rimes K. A., Warwick H. M. ve Clark D. M. 2002, “The Health Anxiety Inventory: Development and Validation of Scales for the measurement of health anxiety and hypochondriasis. Psychological Medicine, 32(5),843-853. https://doi.org/10.1017/s0033291702005822.
• Schmidt N. B., Lerew D. R. ve Jackson R. J. 1997, “The Role of Anxiety Sensitivity in the Pathogenesis of Panic: Prospective Evaluation of Spontaneous Panic Attacks During Acute Stress”. Journal of Abnormal Psychology 106, 355-364.
• Sexton K. A., Norton P. J., Walker J. R. ve Norton G. R. 2003, “A Hierarchical Model of Generalized and Specific Vulnerabilities in Anxiety”. Cognitive Behaviour Therapy 32, 1-13. doi:10.1080/16506070302321 Sirois F. M. 2013, “Procrastination and Stress: Exploring the Role of Self-Compassion”. Self and Identity 13/2, 128-145. doi:10.1080/15298868.2013.763404.
• Stewart S. H., Sherry S. B., Watt M. C., Grant V. V. ve Hadjistavropoulos H. D. 2008, “Psychometric Evaluation of the Multidimensional Inventory of Hypochondriacal Traits: Factor Structure and Relationship to Anxiety Sensitivity”. Journal of Cognitive Psychotherapy 22/2, 97.
• Tabachnick B. G. ve Fidell L. S. 2012, Using Multivariate Statistics. 6. Baskı. Northridge. CA.
• Taylor S. 1999, Anxiety Sensitivity: Theory, Research, and Treatment of the Fear of Anxiety. NJ: Erlbaum.
• Taylor S., Zvolensky M., Cox B., Deacon B., Heimberg R., Ledley D. R., ... Cardenas S. J. 2007, “Robust Dimensions of Anxiety Sensitivity: Development and Initial Validation of the Anxiety Sensitivity Index-3 (ASI-3)”. Psychological Assessment 19, 176-188. doi:10.1037/1040-3590.19.2.176.
• Terry M. L. ve Leary M. R. 2011, “Self-Compassion, Self-Regulation, and Health”. Self and Identity 10/3, 352-362.
• Terry M. L., Leary M. R., Mehta S. ve Henderson K. 2013, “Self-Compassionate Reactions to Health Threats”. Personality and Social Psychology Bulletin 39/7, 911-926.
• TOAD. (2021). Türkiye Ölçme Araçları Dizini. https://toad.halileksi.net/olcek/oz- duyarlik-olcegi Ulu G. 2022, Genç Yetişkinlerde Ebeveyn Tutumları, Anksiyete ve Öz-Şefkat Ilişkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi.
• Van Dam N. T., Sheppard S. C., Forsyth J. P. ve Earleywine M. 2011, “Self-Compassion is a Better Predictor than Mindfulness of Symptom Severity and Quality of Life in Mixed Anxiety and Depression”. Journal of Anxiety Disorders 25/1, 123-130.
• Watt M. C. ve Stewart S. H. 2000, “Anxiety Sensitivity Mediates the Relationships between Childhood Learning Experiences and Elevated Hypochondriacal Concerns in Young Adulthood”. Journal of Psychosomatic Research 49, 107-118.
• Wispe L. 1991, The Psychology of Sympathy. New York.
• Yalap O. ve Baygın E. 2020, “Psikolojik Sermaye ve Örgütsel Bağlılık Etkileşimi: Öz-Şefkatin Aracı Rolü”. Journal of Organizational Behavior Review 2/1, 49-67.
• Yar K., Francis A. J., Schuster S. ve Potter R. F. 2014, “Self-Compassion Mediates the Relationship between Parentalcriticism and Social Anxiety”. International Journal of Psychology and Psychological Therapy 14/1, 33-43.
• Yasuhiro, K. 2021, “De-Stigmatising Self-Care: Impact of Self-Care Webinar During COVID-19”. International Journal of Spa and Wellness 4/2-3, 213-217. doi:10.1080/24721735.2021.1892324.
• Yasuhiro, K. ve Christine, R. 2019, “Pathways to Sex Addiction: Relationships with Adverse Childhood Experience, Attachment, Narcissism, Self-Compassion and Motivation in a Gender-Balanced Sample”. Sexual Addiction & Compulsivity 26/1-2, 54-76. doi:10.1080/10720162.2019.1615585.