XIII. Yüzyılın Başlarından XV. Yüzyılın İlk Çeyreğine Kadar Antalya ve Çevresindeki Siyasi ve Askeri Mücadelelere Genel Bir Bakış

Yıl 2024, Cilt: 14, 137 - 149, 30.06.2024

Samet Alıç

https://doi.org/10.13114/mjh.1452209

Öz

Anadolu’nun kadim şehirlerinden olan Antalya, bulunduğu stratejik konum itibari ile geçmiş toplumların ilgi odağında olmuştur. MÖ 1. yüzyılda bölge, önce Bergama Krallığı’nın sonra da Roma İmparatorluğu’nun hâkimiyetine girmiştir. Roma İmparatorluğu’nun ikiye ayrılmasının ardından bölge Bizans İmparatorluğu sınırları içerisinde kalmıştır. II. Haçlı Seferi sırasında bir süre Haçlıların üssü konumuna gelmiştir. Latinlerin İstanbul’u işgalinin ardından Aldobrandini, Antalya’ya hâkim olmuştur. I. Mesud döneminden itibaren Türkiye Selçukluları Antalya ve çevresindeki faaliyetlerini artırmışlardır. II. Kılıç Arslan döneminde Antalya kuşatılmış; ancak şehrin tam anlamıyla Türkiye Selçuklu topraklarına dâhil edilmesi I. Gıyaseddin Keyhüsrev döneminde gerçekleşmiştir. I. Gıyaseddin Keyhüsrev’in vefatından sonra meydana gelen taht kavgalarının ardından Antalya’nın hâkimiyeti Türklerin elinden çıksa da İzzeddin Keykavus’un Antalya’yı kuşatması ile şehir Türkiye Selçuklu idaresine yeniden girmiştir. Antalya ve çevresinde idari istikrar sağlanmış, bölge Selçuklu sultanlarının kışlık merkezlerinden biri haline gelmiştir. Kösedağ Savaşı’nın ardından Anadolu’nun siyasi istikrarı bozulmuştur.
Bu çalışmada, 1243 Kösedağ Savaşı ile Antalya ve çevresindeki siyasi istikrarın bozulmasından Osmanlıların Antalya ve çevresini 1423 yılında idare altına almalarına kadar geçen sürede meydana gelen Hamidoğulları, Tekeoğulları, Karamanoğulları, Kıbrıs Krallığı, Memlûkler ve Osmanlıların Antalya ve çevresine hâkim olma mücadeleleri incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Antalya, Selçuklular, Karamanoğulları, Hamidoğulları, Tekeoğulları, Osmanlılar

Kaynakça

• Abû’l Farac Tarihi 2016, C. II, Çev. Ömer Rıza Doğrul, Ankara.
• Aksarayî 2000, Müsâmeretü’l-Ahbâr, Çev. Mürsel Öztürk, Ankara.
• Alıç S. 2021, Anadolu Beyliklerinde Siyasi Evlilikler, İstanbul.
• Anna Kommena 1996, Alexiad, Çev. Bilge Umar, Ankara.
• Anonim Osmanlı Kroniği 2000, Haz. Necdet Öztürk, İstanbul.
• Aşıkpaşazade 2003, Osmanoğullarının Tarihi, Çev. Kemal Yavuz, Yekta Saraç, İstanbul.
• Bakır, A. 2008, Yazıcızade Ali’nin Selçuk-name İsimli Eserinin Edisyon Kritiği, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Bauer, S. W. 2014, Ortaçağ Dünyası, Çev. Mehmet Moralı, İstanbul.
• Baykara T. 2012, “Selçuklu Dönemi Antalyası”, Dünden Bugüne Antalya, C.1, Antalya, 91-98.
• Baypars Tarihi 2000, Çev. Şerefüddin Yaltkaya, Ankara.
• Behiştî Ahmed Çelebi 2016, Tarih-i Behiştî, Haz. Fatma Kaytaz, Ankara.
• Bilici K. 1999-2000, “Antalya’nın Fethi Meselesi: Bir Tespit”, Adalya, IV, .287-292.
• Bozkuş M. A. 2017, Ortaçağ’da Alâiyye (Alanya) ve Alâiyye Beyliği, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Ankara.
• Budak, M. A. 2014, “İbn Batuta ve El-Ömeri’nin Anlatımıyla Geç Orta Çağ’da Antalya ve Alanya”, CEDRUS C. IV, 353-372.
• Cahen C. 1979, Osmanlılardan Önce Anadolu’da Türkler, Çev. Yıldız Moran, İstanbul.
• Cahen C. 2000, Osmanlılardan Önce Anadolu, Çev. Erol Üyepazarcı, İstanbul.
• Darkot B. 1978, “Antalya”, İA, C.1, İstanbul.
• Demir M. 2017, 13. Yüzyıl Doğu Akdenizi’nin (Antalya-Alanya-Misis-Tarsus-Anazarba-Lazkiye-Süveydiye) Siyasi, Sosyal ve Ekonomik Tarihi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Uygarlıkları Araştırma Enstitüsü Antalya.
• Demir M. 2018, “Antalya’nın Türkiye Selçukluları Tarafından Fethi”, CEDRUS, 6, 555-571.
• Doğan N. Ş. 2010, “Selçuklu Döneminde Siyasi ve Bani Kimliği ile Mübarizüddin Ertokuş”, Edebiyat Fakültesi Dergisi, C.27, S.1, 231-251.
• Emecen F. 1991, “Antalya”, DİA, C.3, Ankara.
• Erdem İ. 2003, “Bir Ortaçağ Kenti Antalya: Geç Antik Dönem’den Selçukluların Sonuna Genel Bir Yaklaşım (II)”, Adalya, VI, 293-304.
• Gordlevski V. 1988, Anadolu Selçuklu Devleti, Çev. Azer Yaran, Ankara.
• Gökalp N. 2008, Attaleia, Kent Tarihi ve Yazıt Korpusu, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Güçlü M. 2007, “Selçuklulardan Cumhuriyet’e Kumluca (Antalya) Bölgesi”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S.22, 219-250.
• Hacıgökmen M. A. 2010, “Türkiye Selçuklu Devlet Adamlarından Esededdin Ayaz”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S.27, 471-488.
• Hacıgökmen M. A. 2012, “I. Alaeddin Keykubat’ın (1220-1237) Kayınpederi Kir Fard Hakkında Bir Araştırma”, Medditerranean Journal of Humanities, II/I, 121-130.
• Hacıgökmen M. A. 2021, “Selçuklular Döneminde Alanya”, Alaîye’den Alanya’ya, ALKÜY, Alanya.
• Heyd W. 2000, Yakın-Doğu Ticaret Tarihi, Çev. E. Ziya Karal, Ankara.
• Hoca Sadeddin 1979, Tacü’t-Tevarih, C.2, Haz. İsmet Parmaksızoğlu, Ankara.
• Ioannes Kinnamos 2001, Historia, Haz. Işın Demirkent, Ankara.
• İbn Bibi 1941, Anadolu Selçukî Devleti Tarihi, Çev. Nuri Gencosman, Ankara.
• İbn Bibi 1996a, El Evamirü’l-ala’iye Fi’l-Umuri’l-Ala’iye, C.I, Haz. Mürsel Öztürk, Ankara.
• İbn Bibi 1996b, El Evamirü’l-ala’iye Fi’l-Umuri’l-Ala’iye, C. II, Haz. Mürsel Öztürk, Ankara.
• İbni Arabşah 2012, Acâibu’l Makdûr, Çev. Ahsen Batur, İstanbul.
• İbnü’l-Esîr 1991, El Kamil Fi’t-Tarih, C.7, Çev. Abdülkerim Özaydın, İstanbul.
• Kaya A. 2013, “İlhanlıların Anadolu Türkmen Beylerine Karşı Politikası”, EÜSBED, C.6, S.2, 293-326.
• Kaya S. 2006, I. Gıyaseddin Keyhüsrev ve II. Süleymanşah Dönemi Selçuklu Tarihi (1192-1211), Ankara.
• Kaymaz N. 1970, Pervâne Mu’înüd-dîn Süleyman, Ankara.
• Kaymaz N. 2014, Anadolu Selçuklu Sultanlarından II. Gıyâsü’d-dîn Keyhüsrev ve Devri, Ankara.
• Kesik M. 2003, Türkiye Selçuklu Devleti Tarihi Sultan I. Mesud Dönemi, Ankara.
• Kesik M. 2006, “Antalya’ya Yapılan İlk Akınlar ve Şehrin Selçuklu Hâkimiyeti Altına Girmesi”, Son Bin Yılda Antalya Sempozyumu, Antalya.
• Kesik M. 2018, Anadolu Türk Beylikleri, İstanbul.
• Kofoğlu S. 2011, “Tekeoğulları”, DİA, C.40, Ankara.
• Kofoğlu S. 2016, “Tekeoğulları Beyliği”, Anadolu Beylikleri El Kitabı, Ed. Haşim Şahin, Ankara.
• Kofoğlu S. 2019, “Principality of Tekeoğulları”, SEMA, S.4, 27-48.
• Mehmed Neşri 1949, Kitab-ı Cihan-Nümâ, C.1, Haz. F. Reşit Unat – M. Altay Köymen, Ankara.
• Müneccimbaşı 2001, Camiü’d-Düvel Selçuklular Tarihi, C.2, Çev. Ali Öngül, İzmir.
• Müneccimbaşı 2014, Camiü’d-Düvel Osmanlı Devletinin Kuruluş Tarihi, Haz. Ahmet Ağırakça, İstanbul.
• Niğdeli Kadı Ahmed 2015, El-Veledü’ş-Şefîk Ve’l-Hâfidü’l-Halîk, C.1, Çev. Ali Ertuğrul, Ankara.
• Norwich J. 2013, Bizans Yükseliş Dönemi, Kabalcı Yay., İstanbul.
• Oruç Bey, Oruç Bey Tarihi, Haz. Atsız, Tercüman Yay.
• Ostrogorsky G. 2011, Bizans Devleti Tarihi, Ankara.
• Ömeri 2014, Mesaliku’l Ebsar, Çev. Ahsen Batur, İstanbul.
• Özcan K. 2005, “Ortaçağda Anadolu’nun İdari Coğrafyasına Bakış Anadolu’da Selçuklu İdari Birimleri”, Coğrafi Bilimler Dergisi, C.3, S.1, 73-99.
• Özkan S. H. 2016, “Alâiye Beyliği’nin Ortaya Çıkış Sürecinde Alâiye Üzerinde Osmanlı-Memluk ve Karamanoğullarının Egemenlik Mücadelesi”, Uluslararası Orta Anadolu ve Akdeniz Beylikleri Tarihi, Kültürü ve Medeniyeti Sempozyumu-II Karamanoğulları Beyliği, Konya.
• Simon de Saint Quentin, Bir Keşişin Anılarında Tatarlar ve Anadolu, Çev. Erendiz Özbayoğlu, DAKTAV, Antalya, 2006.
• Spuler B. 1987, İran Moğolları, Çev. Cemal Köprü, 1987.
• Stanley Lane-Poole 2020, İslam Devletleri Tarihi Başlangıçtan 1927 Yılına Kadar, Çev. Halil Edhem Eldem, Haz. Samet ALIÇ, İstanbul.
• Strabon 2000, Antik Anadolu Coğrafyası, Çev. Adnan Pekman, İstanbul.
• Süleyman Fikri 1338-1340, Antalya Livası, İstanbul.
• Sümer F. 1970, “Anadolu’da Moğollar”, Selçuklu Araştırmaları Dergisi, C.I, Ankara, 1-147.
• Şahin S. 2020, “Kıbrıs Haçlı Krallığı-Hamitoğulları Münasebetleri”, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 10/2, 704-714.
• Şerefüddin Ali Yezdî 2013, Emir Timur (Zafername), Çev. Ahsen Batur, İstanbul.
• Şikâri 1946, Karaman Oğulları Tarihi, Haz. Mesud Koman, Konya.
• Tekindağ Ş. 1949, “Alaüddin Keykubad ve Halefleri Zamanında Selçuklu-Küçük Ermenistan Hududları”, İÜEFTD, C.1, S.1, İstanbul, 29-34.
• Tekindağ Ş. 1954, “Karamanlıların Grikos Seferi (1367)”, İÜEFTD, C.6, S.9, 161-174.
• Tekindağ Ş. 1974a, “Karamanlılar”, İA, C.6, İstanbul.
• Tekindağ, Ş. 1974b, “Teke-oğulları”, İA, C.12, MEB, İstanbul.
• Turan O. 1958, Türkiye Selçukluları Hakkında Resmi Vesikalar, Ankara.
• Turan O. 1964, “Orta Çağlarda Türkiye Kıbrıs Münasebetleri”, Belleten, C.XXVIII, S.110, Ankara, 209-227.
• Turan O. 1971, Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul.
• Uzunçarşılı İ. H. 1937, Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devleti, Ankara.
• Wittek P. 1944, Menteşe Beyliği, Çev. O.Ş. Gökyay, Ankara.
• Yinanç M. H. (2020a), Türkiye Tarihi Selçuklular Devri, C.I, Haz. Refet Yinanç, Ankara.
• Yinanç M. H. (2020b), Türkiye Tarihi Selçuklular Devri, C.II, Haz. Refet Yinanç, Ankara.
• Yuvalı A. 1996, “Geyhatu Han”, DİA, C.14, Ankara.