Letoon Kilisesi, 2022 Yılı Kandil Buluntuları

Yıl 2024, Cilt: 14, 151 - 167, 30.06.2024

Lütfullah Ufuk Erdoğan Gizem Yılmaz

https://doi.org/10.13114/mjh.1452528

Öz

Lykia Bölgesi’nin kutsal alanı olan Letoon, günümüzde Muğla ili, Seydikemer ilçesi sınırları içerisinde yer almaktadır. 2022 kazı sezonunda tiyatro ve nekropol alanlarının yanı sıra Hristiyanlık inancıyla birlikte kutsal alan içerisinde inşa edilmiş olan kilisede kazı ve onarım çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmalar sırasında tüm ya da büyük oranda tümlenebilir sekiz adet kandil tespit edilmiştir. Kandiller üç ayrı tip altında incelenmiştir. Bu tipler Lykia’da sıkça karşılaştığımız Lykia Tipi, Kuzey Afrika Tipi ve Küçük Asya/Ephesus Tipi kandillerdir. Aynı kontekst içerisinde değerlendirilen ve beşinin omuz, diskus ve tabanında betimleme görülen bu kandillerin bir kısmı çark bir kısmı ise kalıp yapımıdır. Bu çalışmada sekiz adet pişmiş toprak kandilin tipolojik değerlendirmesi yapılmış ve bu kandiller döneminin benzerleri ile karşılaştırılmıştır. Çalışmada değerlendirilen bu kandillerin, kilisenin kullanım evresiyle paralel olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kuzey Afrika Tipi, Lykia Tipi, Erken Doğu Roma Dönemi, Küçük Asya/Ephesus Tipi, Pişmiş Toprak Kandil

Etik Beyan

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim.

Teşekkür

Eserleri çalışma iznini veren Ksanthos-Letoon kazı başkanı Sayın Prof. Dr. Erdoğan ASLAN’a teşekkürlerimizi sunarız.

Kaynakça

• Abadie-Reynal C. & Sodini J. P. 1992, La Céramique Paléochrétienne de Thasos (Aliki, Delkos, Fouilles Anciennes), Études Thasiennes XIII. Athenes.
• Acara M. & Olcay B. Y. 1998, “Bizans Döneminde Aydınlatma Düzeni ve Demre Aziz Nikolaos Kilisesi’nde Kullanılan Aydınlatma Gereçleri”. Adalya II, 249-266.
• Atik-Korkmaz S. 2013, “Letoon”, Eds. G. Çulcuoğlu, Y. Erkan & Ö. Karakul, UNESCO World Heritage in Turkey. Ankara, 201-217.
• Atik-Korkmaz S. 2016, “Ana Tanrıçanın Kutsal Alanı: Letoon”. Eds. H. İşkan & E. Dündar, Lukka’dan Likya’ya Sarpedon ve Aziz Nikolaos’un Ülkesi. İstanbul, 186-205.
• Aydın-Tavukçu Z. & Gülünay E. 2018, “Afyomkarahisar Arkeoloji Müzesi’nden Bir Grup Demlik Formlu Kandil”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 22 (Özel Sayı), 2731-2743.
• Bailey D. M. 1975, A Catalogue of the Lamps in the British Museum I. Greek, Hellenistic and Early Roman Pottery Lamps. London.
• Bailey D. M. 1988, A Catalogue of the Lamps in the British Museum III. Roman Provincial Lamps. London. Barbera M. & Petriaggi R. 1993, Le Lucerne Tardo-Antiche di Produzione Africana. oma.
• Bezzola S. 2004, “Lucerne Fittili Dagli Scavi di Palaepaphos (Cipro)”. Ed. F. G. Maier, Ausgrabungen in Alt-Paphos auf Cypren, Band 5. Zabern.
• Bonifay M. 2004, Etudes Sur la Céramique Romaine Tardive d’Afrique (BAR 1301). Oxford.
• Broneer O. 1930, Terracotta Lamps. (Corinth. IV, II). Cambridge.
• Bussière J. & Wohl B. L. 2017, Ancient Lamps in the J. Paul Getty Museum. Los Angeles.
• Civelek A. 2001, Tralleis Nekropolisi Buluntuları Işığında Hellenistik ve Roma Dönemi Seramiği. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi. İzmir.
• Coşkun D. 2007, Konya-Ereğli Müzesi’nde Bulunan Roma Dönemi Kndilleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi. Konya.
• Çevik N. & Bulut S. 2010, “İkinci Kazı Sezonunda Myra ve Limanı Andriake”. Eds. N. Çevik, Arkeolojisinden Doğasına Myra/Demre ve Çevresi. Antalya, 25-118.
• Çokay S. 1996, Antik Çağda Aydınlatma Araçları ve Perge Pişmiş Toprak Kandilleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi. İstanbul.
• Dağlı G. 2008, Harianoupolis Surlrı Kurtarma Kazısında Bulunan Roma ve Bizans Dönemi Kandilleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi. İzmir.
• Des Courtils J. 2001, “Xanthos, rapport sur la campagne de 2000”. Anatolia Antiqua 9, 227-241. Des Courtils J. 2003, Ksanthos ve Letoon Rehberi. İstanbul.
• Erdoğan L. U. 2019, “Kekova Adası’nda Bulunan Kandiller”. Cedrus VII, 441-448.
• Erdoğan L. U. 2022, “Letoon Kutsal Alanı”. Eds. N. Kozak & M. Kozak, Türkiye Turizm Ansiklopedisi X. Ankara, 9-11.
• Fındık E. 2008, “Geç Roma Erken Hıristiyan Dönemi Seramikleri. S.Y. Ötüken, 2007 Yılı Aziz Nikolaos Kilisesi Kazısı ve Duvar Resimlerini Koruma-Onarım-Belgeleme Çalışmaları”. Kazı Sonuçları Toplantısı 30/4, 164-165.
• Fındık E. 2018, “Terracota Lamps from Saint Nicholas Church, (Myra)”. Eds. D. Karakaya & T. G. Little. XI. AIECM3 Uluslararası Orta Çağ ve Modern Akdeniz Dünyası Seramik Kongresi Bildirileri 19-24 Ekim 2015. Antalya, 436-440.
• Fırat M. & Metin H. 2011, “Isparta Arkeoloji Müzesi Envanterinde Yer Alan Bir Grup Kandil”. Arkeoloji Dergisi XVI, 143-154.
• Fırat M. 2020, “Isparta Müesi’nden Bir Grup Çark Yapımı Kandil: Demlik Forms”. Arkeoloji Dergisi XXV, 119-129.
• Fırat M. 2023, “A Preliminary Evaluation of the Oil Lamps Found at SeleukeIa Sidera”. Eds. B. Hürmüzlü, P. Talloen, B. Sönmez & S. Togan, Seleukeia Sidera I. Ankara, 261-279.
• Garnett K. S. 1975, “Late Roman Corinthian Lamps from the Fountain of the Lamps”. Hesperia, Vol. 44, No. 2. 173-206.
• Gerçek, H. 2023, Patara Kazılarında Ele Geçen (1988-2019) Kandiller. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi. Antalya.
• Greenhalgh J. 2002, “The Church at Letoon”. Newsletter I, 26-27. Kaynak: http://arkeo.bilkent.edu.tr/newsletter/newsle28.html
• Hanoune R. 1970, “Lampes de Graviscae”. Mélanges de l'école française de Rome. 82, 1. 237-262.
• Hayes J. W. 1980, Ancient Lamps in the Royal Ontario Museum 1. Greek and Roman Clay Lamps A Catalogue. Toronto.
• Hayes J. W. 2007, “Clay Lamps”. Ed. A. H. S. Megaw, Kourion Excavations in the Episcopal Precinct, Dumbarton Oaks Studies XXXVII. Washington, 477-484.
• Howland H. 1958, Greek Lamps and Their Survivals (The Athenian Agora IV). New Jersey.
• Iványi D. 1935, Die Pannonischen Lampen: Eine Typologisch-Chronologische Übersicht. Budapest.
• İnanan F. 2004, İzmir, Tire, Bergama ve Ödemiş Müzelerindeki Bizans Dönemi Pişmiş Toprak Kandiller. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi. İzmir.
• Kara Y. 2014, Ephesos Yamaç Evler 1 ve 2’den Kalıp Yapımı Kandil Örnekleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi. İzmir.
• Katsioti A. 2017, The Lamps of Late Antiquity from Rhodes, 3rd–7th Centuries AD. Oxford.
• Kıralı S. 2016, Aphrodisias Müzesi’nden Bir Grup Kandil. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi. Erzurum.
• Korkut T. & Grosche G. 2007, Das Bouleuterion von Patara, Versammlungsgebäude des Lykischen Bundes. (Patara II.1). İstanbul.
• Laflı E. 2015, Tonlampen aus Seleukeia Sidera in Pisidien, Ed. S. Patacı Recent Studies on the Archaeology of Anatolia (BAR IntSer 2750). Oxford.
• Le Roy C. 1990a, “Létoon”, Anatolie Antique. Fouilles françaises en Turquie. Catalogue de l’exposition, Paris, 28-30.
• Le Roy C. 1990b, “La source sacrée du Létoon de Xanthos et son dépot votif”, Bulletin de la Société nationale des Antiquaires de France 1988, 125-131.
• Marksteiner T. & Yener-Marksteiner B. 2009, “Die Grabungen in Sondage 30/36/37 in der Weststadt von Limyra: Der archäologische Befund und die Keramik”. Jahreshefte des Österreichischen Archäologischen Institutes in Wien 78, 221-252.
• Menzel H. 1969, Antike Lampen im Römisch-Germanischen Zentralmuseum zu Mainz (2nd edn. with suppl). Mainz.
• Metin H. 2012, Kibyra Kandilleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi. Erzurum.
• Miltner F. 1937, “Das Cömeterium der Sieben Schläfer”, Forschungen in Ephesos IV/2, 96-200. Viyana.
• Mimaroğlu S. 2018, “Kilise Kazıları. S. Atik-Korkmaz, Letoon 2016”. Kazı Sonuçları Toplantısı 39/3, 409-410.
• Mimaroğlu S. 2019, “Letoon Kutsal Alanı Kazılarında Bulunan Geç Antik Dönem Likya Üretimi Kandiller”. SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 48, 1-14.
• Mimaroğlu S. 2020, “Letoon Geç Roma-Erken Doğu Roma Dönemi Kırmızı Astarlı Seramikleri’nin Ön Değerlendirilmesi”. Cedrus VIII, 279-297.
• Oizol T. 1977, Les Lampes du Musee de Chypre, Salamine de Chypre VII. Diffusion de Boccard. Paris.
• Ötüken S. Y. & Fındık E. F. 2008, “Myra-Demre Aziz Nikolaos Kilisesi Kazısı ve Duvar Resimlerini Belgeleme, Koruma-Onarım Çalışmaları 2007”. Anmed 6, 47-51.
• Öz C. 2014, Silifke Müzesi’nde Bulunan Pişmiş Toprak Kandiller. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi. Konya.
• Öz C. 2020, “Antalya Arkeoloji Müzesi’nde Bulunan Rhodiapolis Pişmiş Toprak Kandilleri”. Cedrus VIII, 265-277.
• Özkul A. 1991, Patara Kandilleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi. Erzurum.
• Öztaşkın M. 2017, “Olympos Kazısı Seramik Buluntuları”. Ed. B. Y. Olcay Uçkan, Olympos I 2000-2014 Araştırma Sonuçları ASMS 2. 209-224, İstanbul.
• Pastutmaz D. 2001, 1988-1998 Yılları Arasında Bulunan Knidos Kandilleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi. Konya.
• Perlzweig J. 1961, Lamps of the Roman Period: First to Seventh Century after Christ (The Athenian Agora VII). New Jersey. Reynolds P. 1987, El yacimiento tardorromano de Lucentum (Benalúa-Alicante): las cerámicas finas, Catalogo de Fondos del Museo Arqueologico Provincial II. Diputacion Provincial de Alicante. Alicante.
• Rückert B. 2007, “Keramik aus den Sondagen 9, 30 und 31 in Limyra”, Ed. S. Lemaitre. Céramiques Antiques en Lycie (VIIe S.a.C. – VIIe S.p.C). Les Produits et les Marches. Actes de la Table-Ronde de Poitiers (21-22 Mars 2003), Études 16, 24-76.
• Şen-Yıldırım D. 2012, “Hurmalık Hamamı Buluntuları Işığında Patara’nın Geç Roma-Erken Bizans Dönemi Kuzey Afrika Kökenli Seramikleri”. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 12/4, 151-172.
• Szentléleky T. 1969, Ancient Lamps, Akadémiai Kiadó. Amsterdam.
• Tekocak M. 2013, “Akşehir Müzesi’nde Bulunan Pişmiş Toprak Kandiller”. Ed. M. Tekocak, K. Levent Zoroğlu’na Armağan, Studies in Honour of K. Levent Zoroğlu. Suna – İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü. İstanbul, 707-728.
• Türker A. C. 2010, “Demre-Myra Aziz Nikolaos Kilisesi ve Kazılarda Ortaya Çıkarılan Küçük Buluntular”. Ed. N. Çevik, Arkeolojisinden Doğasına Myra/Demre ve Çevresi, Kültür ve Turizm Bakanlığı. Ankara, 137-152. Varkıvanç B. 2001-2002, “Patara’da bir Seramik İşliği”. Adalya V, 137-151.
• Vroom J. 2004, “Late Antique Pottery, Settlement and Trade in the East Medi-terranean: A Preliminary Comparison of Ceramics from Limyra (Lycia) and Boeotia”. Eds. W. Bowden, L. Lavan & C. Machado, Recent Research on the Late Antique Countryside Late Antique Archaelogy II. Brill, 281-331.
• Vroom J. 2005, “New Light on ‘Dark Age’ Pottery: A Note On Finds from South - Western Turkey”. RCRF Acta 39, 249-255.
• Walters H. B. 1914, Catalogue of the Greek and Roman Lamps in the British Museum, London.
• Yaman A. 2018, Arykanda Geç Antik Dönem Mahallesi Seramikleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi. Muğla.
• Yeşil M. & Fırat M. 2021, “Seleukeia Sidera’da 2019 Yılında Ele Geçen Roma Dönemi Kandilleri”. Seramik Araştırmaları Dergisi 3, 58-77.
• Yüksel S. 2019, “Antalya Müzesinde Bulunan Roma Dönemi Kandilleri”. Seramik Araştırmaları Dergisi 1, 72-96.