Antik Roma Mutfağına bir Katkı: Phokaia’dan Pişirme Kabı Kapakları

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 2, 1 - 24, 28.12.2024

Gözde Uğuz

https://doi.org/10.13114/mjh.1516529

Öz

Antik Dönem’de 12 Ion kentinin en kuzeyindeki Phokaia, Aiolis ile Ionia sınırında yer almıştır. Günümüzde İzmir İli, Eski Foça İlçesi’nde, modern kentin altında yer alan antik kentin kalıntıları, uzun yıllar süregelen kazı ve araştırmalar sonucunda gün ışığına çıkarılmıştır. Özellikle Arkaik Dönem’de koloni faaliyetleri sayesinde zenginleşen kentin, arkeolojik verilere göre, Roma Dönemi’nde küçülerek çömlekçi mahalleleri, atölyeleri ve çöplüklerinin yer aldığı endüstriyel bir seramik üretim sahasına dönüştüğü anlaşılmaya başlanmıştır. Bu makalede, Phokaia kentinin güney kesimdeki 1219 ada 8 parsel sektöründe 2015-2016 yıllarında ele geçen Roma İmparatorluk Dönemi’ne ait pişirme kaplarına ait kapakları tanıtmak amaçlanmıştır. İncelenen kapakların tek tip bir formdan oluştuğu tespit edilmiştir. Aynı buluntu sektöründe, birbirine yakın seviyelerden elde edilen, normalden çok daha fazla sayıda kapak örneği, bu kapakların yerel bir üretimin ürünü olabileceğini düşündürmektedir. Başta Küçük Asya ve Kıta Yunanistan olmak üzere çeşitli bölgelerdeki birçok yerleşimde bulunan kapakların, MS 1–6. yüzyıllar arasında kullanıldığı tespit edilmiştir. Çalışmamızda ele alınan Phokaia tipi kapaklar ise buluntu tabakaları bağlamında MS 3. yüzyılının ortasına tarihlendirilebilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Phokaia, Roma Dönemi, Seramik, Kapak, pişirme kabı

Etik Beyan

Sorumlu yazar olarak, gönderilen makalenin kendi çalışmam olduğunu, başka bir yerde yayınlanmamış ve aynı anda yayınlanmak üzere gönderilmemiş olduğunu kabul ederim. Çalışmada içerisinde alıntılanan tüm kısımların kaynakçada belirtildiğini ve makalede yer alan çizim, resim ve görsellerin aksi belirtilmedikçe şahsıma ait olduğunu, şahsıma ait olmayanların ise kaynaklarının belirtilmek suretiyle çalışmaya dahil edildiğini doğrularım. 15/07/2024

Kaynakça

• Akkaş İ. & Ergürer E. 2023, “Parion: First researches on Late Antique coarse wares, cooking wares and amphorae”. LRCW 6: Late Roman Coarse Wares, Cooking Wares and Amphorae in the Mediterranean: Archaeology and Archaeometry: Land and Sea: Pottery Routes, 181-209.
• Aktaş R. 2018, Antandros Kazısı Yamaç Ev Roma Dönemi Seramikleri. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, İzmir.
• Akurgal E. 1956, “Foça Kazıları ve Kyme Sondajları”. Anatolia I, 33-40.
• Akurgal E. 1990, Anadolu Uygarlıkları. İstanbul.
• Akurgal E. 1993, Ege ve İzmir. Yaşar Eğitim ve Kültür Vakfı, İstanbul.
• Anderson-Stojanović V. 1992, Stobi, The Hellenistic and Roman Pottery. New Jersey.
• Arıcı S. 2020, “Phokaia’nın Hellenistik ve Roma Dönemi Mezarları ile Ölü Gömme Gelenekleri”. Seleucia X, 155-183.
• Arıcı S. 2022, “Antik Çağ’da Phokaia Ekonomisi”. OANNES – Uluslararası Eskiçağ Tarihi Araştırmaları Dergisi, 4/1, 77 – 98.
• Aydemir A. 1995, Phokaia Erken Roma Dönemi Pişirme Kapları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi, İzmir.
• Bean G. E. 1995, Eski Çağda Ege Bölgesi. Arion Yayınları, İstanbul.
• Bellido A. G. 1940, “La colonización phókaia en España desde los orígenes hasta la batalla de Alalíe”. Ampurias II, Siglo VII-535, 55-83.
• Broughton T.R.S. 1959, “Roman Asia Minor”. An Economic Survey of Ancient Rome IV. (Ed. T. Frank, New York, 505-949.
• Bumke H. & Breder J. & Kaiser I. & Reichardt B. & Weber U. 2015, “Didyma. Bericht über die Arbeiten der Jahre 2010-2013”. AA 2015/1, 109-172.
• Civelek A. 2021, “Phokaia Sahil Yolu Kırmızı Astarlı Seramikleri”. ARMA I, 41-65.
• Demircioğlu H. 1987, Roma Tarihi. 1/1. Menşeilerden Akdeniz Havzasında Hakimiyet Kurulmasına Kadar. Ankara.
• Des Courtils J. & Laroche D. 2004, “Ksanthos Et Le Letoon: Rapport Sur La Campagne De 2003”. Anatolia Antiqua 12, 309-340.
• Doğer E. & Sezgin Y. & Gürbüzer M. 2009, “Aigai 2007-2008”. 31. KST, Cilt 2, 343-356.
• Doksanaltı E. M. 2006, Knidos Kap-Kario Kazı Alanı. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Edwards G. R. 1956, Small Objects from the Pnyx: II. Hesperia Suppl. 10, Princeton.
• Edwards G. R. 1975, Corinthian Hellenistic Pottery. Corinth. VII.3, New Jersey.
• Ekin-Meriç A. 2014, “A New Deposit from a Banquet Hall of the Bath-Gymnasium in Metropolis”. ÖJh Band 83, 11-41.
• Ekin-Meriç A. & Öz A. K. 2017, “Metropolis Peristilli Ev Mimarisi ve Seramik Buluntuları”. Arkeoloji Dergisi XXII, 263-278.
• Erön A. 2013, Tralleis Hamam-Gymnasion Kompleksi Seramikleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Fırat M. 2011, Phokaia Geç Roma Dönemi Mutfak Kapları. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, İzmir.
• Fırat M. 2012a, “Phokaia Roma Dönemi Mutfak Kapları: Güveç Formu”. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi, Sosyal Bilimler Dergisi 27, 153-166.
• Fırat M. 2012b, “Phokaia Roma Dönemi Seramikleri: Altlıklar”. Arkeoloji Dergisi XVII, 105-115.
• Fırat M. 2013, “Phokaia Seramik Çöplüğü Alanından Ele Geçen Amphoralar”. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt.5, Sayı.8, 69-85.
• Fırat M. 2014, “Phokaia’da Seramik Çöplüğü ve Atölye Alanlarında Bulunan Roma Dönemi Seramikleri: Tava Formu”. MAKÜ Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi 10, 21-36.
• Fulford M. G. & Peacock D. P. S. 1984, Excavations at Carthage, The British Mission; The Avenue du President Habib Bourguiba, Salammbo: The Pottery and Other Ceramic Objects from the Site, vol. I, 2. Sheffield.
• Hayes J. W. 1983, “The Villa Dionysos Excavations, Knossos”. BSA 78, 97 - 169.
• Hayes J. W. 1992, Excavations at Saraçhane Istanbul II, The Pottery. Princeton.
• Hayes J. W. 2003, “Hellenistic and Roman Pottery Deposits from the 'Saranda Kolones' Castle Site at Paphos”. BSA 98, 447-516.
• Herodotos, Tarih. (Çev. Müntekim Ökmen/2004), Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Hilgers W. 1969, Lateinische Gefässnamen Bezeichnungen, Funktion und Form römischer Gefässe nach den antiken Schriftquellen, Düsseldorf: Rheinland-Verlag.
• Istenič J. & Schneider G. 2000, “Aegean Cooking Ware in the Eastern Adriatic”. Rei Cretariae Romanae Fautorum Acta 36, 341-348.
• Iustinus, (Epitoma) Epitome of the Philippic History of Pompeius Trogus. (Çev. J. S. Watson/1853). London.
• Jurišić M. 2000, Ancient Shipwrecks of the Adriatic, Maritime transport during the first and second centuries AD. BAR Interbational Series 828, England.
• Kaya M. A. 2005, “Anadolu’da Roma Eyaletleri: Sınırlar ve Roma Yönetimi”. Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt 24, Sayı 38, 11-30.
• Körsulu H. 2015, “Nagidos Arkaik, Klasik ve Hellenistik Dönem Mutfak ve Pişirim Kapları”. Gephyra 12, 141-177.
• Ladstätter S. 2008, “Funde: Römische, spätantike und byzantinische Keramik”. (Ed M. Steskal – M. La Torre), Das Vediusgymnasium in Ephesos: Archäologie und Baubefund. FiE 14/1, 97-189.
• Ladstätter S. 2010, “Keramik”. F. Krinzinger (Hrsg.), Hanghaus 2 in Ephesos die Wohneinheiten 1 und 2, Baubefund, Ausstattung, Funde Textband Wohneinheit 1/2, Tafelband, FiE VIII/8, 172 – 279, 530- 587.
• Langlotz E. 1966, Die kulturelle und künstlerische Hellenisierung der Küsten des Mittelmeers durch die Stadt Phokaia. Arbeitsgemeinschaft für Forschung des Landes Nordrhein-Westfalen Heft.130, VS Verlag für Sozialwissenschaften, Köln – Opladen.
• Lemaître S. & Waksman Y. & Arqué M. C. & Yener-Marksteiner B. & Pellegrino E. & Rocheron C. 2013, “Identité régionale et spécificités locales en Lycie : l’apport des céramiques culinaires”. (Eds. P. Brun, L. Cavalier, K. Konuk – F. Prost), Euploia. La Lycie et la Carie antiques, Mémoires 34, 189-212.
• Le Quéré E. 2018, “Un lot de céramiques d’époque impériale romaine provenant du puits du Prytanée de Délos. A ceramics assemblage of the Roman imperial period from the Prytaneion well at Delos”. BCH 142.1, 317-402.
• Maden E. 2019, Thyateira Antik Kenti Roma Dönemi Seramikleri (2012-2015 Yılları Arası). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Magie D. 1950, Roman Rule in Asia Minor to the end of Third Century after Christ. I-II. Princeton.
• Malamidou V. 2005, “Four Middle Roman ceramic groups from eastern Macedonia”, (Eds. M. B. Briese – L. E. Vaag) Relations in the Eastern Mediterranean from the Late Hellenistic Period to Late Antiquity: The Ceramic Evidence, Halicarnassian Studies III, 98 -116.
• Malay H. 1987, “Batı Anadolu’da Aristonikos Ayaklanması”. E.Ü.Edebiyat Fakültesi Tarih incelemeleri Dergisi III, 13-47.
• Malay H. 1992, Hellenistik Devirde Pergamon ve Aristonikos Ayaklanması. İzmir.
• Morel J. P. 2006, “Phocaean Colonisation”. Greek Colonisation an Account Of Greek Colonies and Other Settlements Overseas Vol. 1, (Ed.: G. R. Tsetskhladze), Mnemosyne, Supplements 193/1, Brill, Leiden, 358-428.
• Okan E., Fırat M., Baydan C. 2018, “Foça Çanak Koyu Sualtı Araştırmaları: İlk Bulgular”. Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 45, 166-185.
• Oleson J. P. & Fitzgerald M. A. & Sherwood A. N. & Sidebotham S. E. 1994, The Harbours of Caesarea Maritima, Results of the Caesarea Ancient Harbour Excavation Project 1980-85, (Ed. J.P.Oleson), Vol.II: The Finds and the Ship. BAR International Series 594, England..
• Özbütev G. 1994, M.S. 3. Yüzyıl Phokaia Kaba Mutfak Keramiği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi, İzmir.
• Özdemir B. S. 2009, Patara Roma Dönemi Günlük Kullanım Seramikleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Özdemir E. 2019, Kazı Buluntuları Işığında Nif Dağı Kırsalında Roma Dönemi Seramikleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Parker S. 2004, “The material Culture of the Roman Empire: An Overview”, in P. Sabin & H. van Wees & M. J. A. N. H. L. (Eds.), The Cambridge History of Greek and Roman Warfare, Cambridge, 428-480.
• Röder T. 2000, “The Settlement of Ganos and the City of Phokaia during the Classical and Roman Periods”. Studies in the History of Art and Architecture of Asia Minor, 71-79.
• Stanton G. 2015, “Pottery and Trade in the Roman East”. Mediterranean Archaeology 28, 121-137.
• Taylor W. 1997, The Romanization of Coastal Anatolia. Sheffield Studies in Aegean Archaeology 5, Sheffield.
• Tuncer E. 1998, Miletos Roma Dönemi Seramikleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Tuncer E. 2000, “Miletos Roma Dönemi Mutfak Kapları”. 5. KST, 9-18.
• Tuncer E. 2012, “Miletos’ta Bulunan Geç Roma Dönemi Seramikleri ve Ekonomik Açıdan Önemi”. 12. KST, 319-326.
• Tylden M. 2004, The Roman Frontier in Eastern Anatolia: Vol.2, Sites and Pottery in the province of Cappadocia. BAR International Series 1250, Oxford.
• Vardar E. 2014, Aphrodisias Kazısı 2001-2009 Yılları Seramik Çalışmaları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Wace A. J. B. 1957, “The History of the Greek World from the Earliest Times to the End of the Persian Empire”. Cambridge Ancient History, Vol. 5. Cambridge University Press.
• Yalçın İ. 2006, Antik Çağ’da Tralleis: Kent Yapıları ve Siyasi Tarih. İstanbul.
• Yavuz K. 2020, “Antik Çağ’da Yunan ve Roma Dönemlerinde Foça: Kent Yapıları ve Sosyal Ekonomik Yaşam”. Gephyra, XXIII, 95-110.
• Yavuz K. 2022, “Foça’daki Arkaik, Klasik ve Hellenistik Dönem Seramiklerine Genel Bir Bakış”. Gephyra XXV, 21-42.