Osmanlı Devleti'nde Eşkıyalıkla Nam Salmış Bir Aile: Şehsüvarzâdeler (1683-1800)

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 2, 103 - 117, 28.12.2024

Alper Kağan Kiraç

https://doi.org/10.13114/mjh.1549670

Öz

Bu çalışmada Erzurum eyaleti sınırları dahilinde bulunan Kuruçay’da, eşkıyalık faaliyetleriyle ön plana çıkmış olan Şehsüvarzâde ailesinin kimliği ve etkinlikleri tespit edilmeye çalışılmıştır. 18. yüzyıl, Osmanlı Devleti’nin taşra hakimiyetinde bir takım idarî aksaklıklar yaşadığı ve bunun sonucunda Rumeli ve Anadolu’da birçok nüfuzlu ailenin ortaya çıktığı bir dönemdir. “Âyanlar Çağı” adı verilen bu yüzyılda, zaman içerisinde bulundukları bölgelerde mali, askerî ve idarî konularda ön plana çıkan şahıslar hakimiyetlerini oğulları ve akrabaları vasıtasıyla uzun yıllar koruyabilmiştir. Bu bağlamda Şehsüvarzâde ailesi de “âyan” olarak anılmasa da Kuruçay’da zamanla nüfuz kazanan güçlü bir aile olarak karşımıza çıkmaktadır. Şehsüvarzâde ailesi hakkında daha önce kaleme alınan kapsamlı bir eser bulunmadığı için ortaya çıkarılan bulgular büyük ölçüde arşiv belgelerine dayanmaktadır. Fakat incelenen belgeler özellikle akrabalık bilgileri açısından çelişki taşıdığından dolayı sentezlenmiş ve ortaya en doğru bilgiler sunulmaya çalışılmıştır. Ayrıca yapılan araştırmalar doğrultusunda Şehsüvarzâde ailesinin köken meselesi tartışılmış, Kuruçay’daki faaliyetleri tespit edilmiş ve en uygun aile şeceresi ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Şehsüvarzâde, Kuruçay, Eşkıyalık

Kaynakça

• Devellioğlu F. 2004, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügât, 21. Baskı, Aydın Kitabevi, Ankara.
• Durmuş G. 2022, “Kuruçay Kazasında XVIII. Yüzyıl Ortalarında Meydana Gelen Asayiş Sorunları ve Devlet Merkezinin Yaklaşımı (1 ve 3 Numaralı Erzurum Ahkâm Defterlerine Göre), Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 24 (44), 191-210.
• Parlatır İ. 2011, Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, 3. Baskı, Yargı Yayınevi, Ankara.
• Polat S. 2024, “Çapanoğulları Örneğinde Osmanlı Devleti’nde Âyanlara Paye Tevcihi”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi 12 (40), 377-402.
• Mert Ö. 1991, “Âyan”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 4, TDV Yayınları, İstanbul.
• Süreyya M. 1996, Sicill-i Osmanî 5, Haz. N. Akbayar, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.