The Concept of Qalyn in Kyrgyz Tradition and Mahr in Islamic Law

Yıl 2025, Cilt: 4 Sayı: 2, 139 - 145, 29.12.2025

Asel Kudaybergenova

Öz

In this brief study, the Kyrgyz tradition of giving qalyn and the concept of mahr in Islamic law were examined comparatively using a methodological approach that integrates historical, cultural, and legal perspectives. The analysis drew on classical sources of Islamic jurisprudence as well as historical and contemporary works related to the customary law of the Kyrgyz people. The study revealed that, despite being shaped in different historical, cultural, and legal contexts, the fundamental philosophy underlying both institutions is remarkably similar. Specifically, both qalyn and mahr serve to strengthen marriage as a serious social contract, protect the dignity of the woman, and ensure her material security. In Islamic law, mahr is a legally binding right of the woman, given by the husband as part of the marriage contract, and it is regarded entirely as her personal property. In contrast, qalyn developed within the framework of customary law, often functioning to reinforce relationships between families and to provide material support to the newly established household. In some regions, the payment of qalyn for the bride or for her personal needs further highlights its role in safeguarding the woman’s interests. Therefore, it is incorrect to view qalyn and mahr as opposing practices. Rather, they should be understood as institutions emerging from different historical and cultural contexts yet sharing a common purpose: protecting the woman, assigning responsibilities within the marriage, and promoting family stability. Today, correctly understanding and applying these concepts while preserving their significance remains essential for both society at large and young families embarking on married life.

Anahtar Kelimeler

Customary Law , Sharia , Kyrgyz Society , Traditional Family Srtucture , polygamy

Кыргыз салтындагы калың жана Ислам укугундагы махр түшүнүгү

Öz

Бул чакан изилдөөдө кыргыз салтындагы калың берүү адаты менен Ислам укугундагы махр түшүнүгү салыштырмалуу изилдөө методу аркылуу, Ислам укугунун классикалык булактары менен кыргыздардын адаттык укугуна байланыштуу тарыхый жана заманбап эмгектер комплекстүү түрдө каралды. Натыйжада ар кайсы тарыхый, маданий жана укуктук чөйрөдө калыптанганына карабастан, бул эки институттун негизги философиясы өз ара окшош экени аныкталды. Тактап айтканда, калың да, махр да никени олуттуу социалдык келишим катары бекемдөөнү, аялдын кадыр-баркын сактоону жана анын материалдык коопсуздугун камсыз кылууну максат кылат. Ислам шариятында махр нике актысынын натыйжасында күйөөнүн аялга берүүгө милдеттүү болгон мыйзамдуу укугу болуп саналат жана ал толугу менен аялдын жеке менчиги катары каралат. Кыргыз салтындагы калың болсо адаттык укуктун алкагында калыптанып, көбүнчө үй-бүлөлөр ортосундагы мамилелерди бекемдөөгө жана жаңы түзүлгөн үй-бүлөгө материалдык колдоо көрсөтүүгө багытталган. Айрым аймактарда калыңдын кыздын себине жумшалганы же келиндин өз керектөөлөрүнө арналганы бул салттын да аялдын пайдасын көздөгөнүн көрсөтөт. Демек, калың менен махрды бири-бирине каршы коюу туура эмес. Тескерисинче, аларды ар башка тарыхый жана маданий чөйрөдө калыптанган, бирок бирдей максатты көздөгөн институттар катары кароо зарыл. Экөөнүн тең өзөгүндө аялды коргоо, никеге жоопкерчилик жүктөө жана үй-бүлөлүк туруктуулукту камсыз кылуу идеясы жатат. Ошондуктан бүгүнкү күндө бул эки түшүнүктү туура түшүндүрүп, маңызын сактоо менен колдонуу — коом үчүн да, жаш үй-бүлөлөр үчүн да эң туура жол болуп саналат.

Anahtar Kelimeler

Ислам укугу , кыргыз салты , нике , калың , махр

Kaynakça

• Abramzon, S.M. Kirgizi i ih Etnogenetiçeskie i İstoriko-Kulturnıe Svyazi. Frunze: Kırgızstan, 1990
• Acar, İbrahim. “İslam Hukuku Açısından Evlat Edinme ve Hz. Peygamber’in Zeynep’le Evliliği”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 7 (Nisan 2006), 99- 110
• Kariev, Aitmamat. “Kırgız Örf-Âdetindeki Kalın Uygulamasının İslam Hukuku Açısından Analizi (18–19. yy).” Dergiabant 9, no. 2 (Kasım 2021): 748–765. https://doi.org/10.33931/dergiabant.987307.
• Keskin, Fatmanur. Hanefî Fürû Literatürünün Tarihî Süreçteki Gelişimi (Mehir Konusu Özelinde). Yüksek Lisans Tezi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, 2022.
• Kevserî, Muhammed Zahid el-Hasan. Lamahâtü’n-Nazar fî Sîreti’l-İmam Zufer. Kahire: elMektebetü’l-Ezheriyye li’t-Türâs, 1948.
• Ахмад 1/40, 41, 48, Абу Дауд 2106, ат-Тирмизи 1114, ан-Насаи 6/117, Ибн Маджах 1887.
• Ахмад 6/77, 91, Ибн Хиббан 4095, аль-Хаким 2/181, аль-Байхакъи 7/235.
• Камалуддин Мухаммед б. Абдулхамид б. Аль-Хумам аль-Сивасий, Шарх Фатх аль-Кадир,Бейрут,1970, 3-т
• Кариев Айтмамат, Ислам үй-бүлө укугу, Бишкек,Эконом принт,2025, 120-бет
• Курани-Карим, Ниса сүрөсү, 4-аят
• Самидин кары Атабаев, Махр маселеси, Муфтият. 28.12.2022 https://muftiyat.kg/kg/article/mahr-maselesi/