The role of the family in the formation of moral values

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 1, 41 - 52, 06.10.2022

Cайфулла базаркулов

Öz

Education begins in the family. Family education is a process that directly affects the development of the society and the country and determines the future of the child. Today, the family cannot fully fulfill its historical function. Moral values in the family are a set of beliefs, principles and traditions that are passed down from generation to generation. Preparing children for life is the main purpose of the family system.The Kyrgyz have used proverbs as an empirical experience of the people in the traditional education process. For this reason, they start educating children by verbally appealing to their feelings from the first year with the words "Adep chief til/The head of morality is language". In the traditional Kyrgyz family system, raising children begins with the choice of a spouse. The fact of "knowing the seven ancestors/genealogy" plays a special role here. The background and upbringing of prospective parents affect the health, upbringing and morals of future generations. The Kyrgyz express it this way: "Whatever a child sees in kindergarten, he gets it." Parents have a special place and role in teaching moral values to children. Boys and girls were taught different moral values according to their age. Boys are brought up with the concept of "valiant", and girls with the understanding that "daughter is forbidden from forty houses". This article examines the adoption of moral values in the Kyrgyz family tradition. The study aims to guide today's parents in raising their children with a theoretical approach.

Anahtar Kelimeler

family, parents, children, education, values.

Адептик баалуулуктарды калыптандырууда үй-бүлөнүн ролу

Öz

Тарбия үй-бүлөдөн башталат. Үй-бүлөдөгү таалим-тарбия баланын келечегин аныктоо менен коомдун жана өлкөнүн өнүгүүсүнө түз таасир этүүчү жараян. Тилекке каршы бүгүнкү күндө үй-бүлө тарыхый милдетин толук кандуу аткара албай калды. Үй-бүлөдө адептик баалуулуктар муундан-муунга өтүп келе жаткан ишенимдердин, принциптердин жана үрп-адаттардын жыйындысы болуп эсептелет. Балдарды турмушка даярдоо – үй-бүлө системасынын негизги максаты. Салттуу тарбия жараянында кыргыздарда макал-лакаптар элдин эмпирикалык тажрыйбасы катары кабылданып колдонулуп келет. Мындан улам кыргыздар балдарга «Адеп башаты тил» - деп баланын кичине кезинен эле нускалуу сөздөр менен тарбиялап, сезимдерине сиңирип келген. Салттуу кыргыз үй-бүлө системасында баланы тарбиялоо жар тандоо менен башталат. Мында «Жети атаны билүү» феномени өзгөчө ролду ойнойт. Болочок ата-эненин теги, тарыхы жана тарбиясы келечек муундун саламаттыгына, тарбиясына жана адебине таасир этет. Муну кыргыздар бала «Уядан эмнени көрсө ошону алат» - деп туюнтушкан. Адептик баалуулуктарды балага үйрөтүүдө атанын жана эненин өзүнчө орду жана ролу болгон. Ошондой эле адептик баалуулуктар эркек балрдарга жана кыздарга жаш өзгөчөлүгүнө карата да айырмаланып үйрөтүлгөн. Эркек балдарга «эр жигит» концепциясынын негизинде, ал эми кыздарга «кызга кырк үйдөн тыюу» деген түшүнүктө тарбия берилип келген.Бул макалада кыргыздын үй-бүлө салтында адептик баалуулуктарды калыптандыруу анализденет. Изилдөөдө теориялык ыкма колдонуу менен бүгүнкү ата-энелерге бала тарбиялоодо жол көрсөтүү максатталат.

Anahtar Kelimeler

үй-бүлө, ата-эне, бала, тарбия, баалуулук., family, parents, children, education, values.

Kaynakça

• Абдуллаев, Р.М., Ботобекова, Д. (2016). Адеп-ахлакка тарбиялоодо элдик педагогика каражаттарынан пайдалануу, Наука, новые технологии и инновации Кыргызстана №8. 114-116.
• Акматалиев, А. (1993). Баба салты, эне адеби: элдик салт. – Б.: Баласагын. - 115.
• Акматалиев, А. (2000). Кыргыздын көөнөрбөс дөөлөттөрү. – Б.: Шам. – 348.
• Алимбеков, А. (1996). Кыргыз этнопедагогикасы.1-бөлүк.-Бишкек.-69 б.
• Алимбеков, А. (2018). Кыргыз эл педагогикасындагы адеп тарбиясы. – Б.: «Улуу Тоолор». – 112 б.
• Жаныгулов К. (2009). Кыргыз эл акындарынын мурастарындагы балдардын жаш курак мезгилине байланыштуу таалим-тарбиялык ойлорун үзгүлтүксүз окуу процессинде колдонуу (ХIХ-ХХ к.). Канд. диссертация. Бишкек. – 150.
• Каденова, Ж. (2018) «Манас» эпосунда бала манастын инсан, патриот катары калыптанышында элдик тарбия салттарынын ролу. канд. диссертация, Ош, -170 б.
• Карасаев, Х. (2001). Хусейин наама: (Баштан өткөндөр). Б.-«Кыргызстан», -485 б.
• Карасартова Ж.Б., Имангазиева Р.У., (2015). Мугалимдердин ата-энелер менен иштөө компетенттүүлүгүн калыптандыруунун социалдык-педагогикалык шарттары, Народное образование. Педагогика. Методика преподавания. Вестник Иссык-Кульского университета, №40, https://libraryiksu.kg/public/assets/upload/vestnik/ISUKARASARTOVA2015-40(II).pdf5f8936f48d41f.pdf. 08.08.2021
• Каримова, Б.А. (2012). Үй-бүлөдө балдарды тарбиялоодо элдик педагогикага таянуу М. Р. Рыскулбеков атындагы кыргыз экономикалык ун-нин кабарлары. №3 (22).– 68-71 б.
• Шеримбекова, А. (2016). Молдо Кылыч Шамыркан уулунун чыгармаларындагы педагогикалык ойлор. канд. диссертация. Бишкек. -204 б.