Değerlerin Felsefi Temelleri

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 2, 61 - 69, 31.12.2023

Cайфулла базаркулов

Öz

Değerler insan yaşamının tüm yönlerini etkileyen ve yönlendiren kıymetlerdir. Bu durum insan hayatını boyunca devam etmektedir. Geleneksel değerlerin değişmesiyle insanın bireysel yaşamında da değişmeler meydana gelmeye bağlamıştır. Aydınlanma sonrası bireysel değerler konusu gündemde tartışılmaya başlamıştır. Dolayısıyla değerler kaynağı ve bilgisi tartışılmaya başlamıştır. Bundan dolayı değerlerin insan tarafından yeterince anlaşılması problemi yatmaktadır. Bu makalenin amacını değerlerin bilgisi, kaynağı, değerlerin nesnelliği ve öznelliği tartışmasını analiz etmek oluşturmaktadır. Değerlerin teorik çerçevesini açıklığa kavuşturmak insan hayatının kolaylaştırılmasına ve değer çatışmasını azaltması açısından önem arz etmektedir. Makalede değerlerle ilgili bilgiler literatür tarama yöntemine uygun olarak felsefî temelleri ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Aksiyoloji, Değerler, Değerlerin Kaynağı, Değerlerin Öznelliği, Değerlerin Nesnelliği

Phılosophıcal Foundatıons of Values

Öz

With the change in traditional values, changes also occur in people's individual lives. Therefore, the source and knowledge of values have begun to be discussed. Values are values that affect and direct all aspects of human life. This situation continues throughout human life. Therefore, there is a problem of understanding the values sufficiently by people. Clarifying the theoretical framework of values is important in terms of facilitating human life and reducing value conflict. Therefore, the aim of the article is to analyze the discussion of knowledge of values, their source, objectivity and subjectivity of values. In the article, information about values and their philosophical foundations are discussed in accordance with the literature review method. While values were traditionally considered to be religiously centered during the Middle Ages, discussions began when individual values began to emerge after the enlightenment. Positivism has a great impact on this. Therefore, from a philosophical perspective, the objectivity and subjectivity of values have come to the fore. Such discussions continue today.

Anahtar Kelimeler

Axiology, Values, Source of values, Subjectivity of values, Objectivity of values.

Баалуулуктардын Философиялык Негиздери

Öz

Баалуулуктар-бул адам жашоосунун бардык аспектилерине таасир этүүчү жана башкаруучу баалуулуктар. Бул абал адамдын өмүр бою сакталып кала берет. Ал муну салттуу баалуулуктардын өзгөрүшү жана адамдын жеке жашоосундагы өзгөрүүлөр менен байланыштырды. Жеке баалуулуктар темасы агартуудан кийин күн тартибинде талкуулана баштады. Демек, баалуулуктардын булагы жана билими талкуулана баштады. Ушундан улам, адамдын баалуулуктарын адекваттуу түшүнүү маселеси келип чыгат. Бул макаланын максаты баалуулуктар жөнүндө маалыматты талдоо, алардын булагы, баалуулуктардын объективдүүлүгүн жана субъективдүүлүгүн талкуулоо. Баалуулуктардын теориялык негизин тактоо адамдын жашоосун жеңилдетүү жана баалуулуктардын кагылышуусун азайтуу үчүн маанилүү. Баалуулуктар жөнүндө маалымат макалада адабиятты издөө ыкмасына ылайык философиялык негиздер каралат.

Anahtar Kelimeler

аксиология, баалуулуктар, баалуулуктардын булагы, баалуулуктардын субъективдүүлүгү, баалуулуктардын объективдүүлүгү.

Kaynakça

• Bedia Akarsu, “Değişen Dünyada Bilim ve Değerler”, Bilgi ve Değer, Editör: Şahabettin Yalçın, Vadi Yayınları, Ankara 2002.
• Cevizci Ahmet, “Değer Perspektivizmi”, Felsefe Sözlüğü, 4. Basım, Paradigma, İstanbul 2000.
• Cevizci Ahmet, Etiğe Giriş, 1. Baskı, Paradigma, İstanbul 2002.
• Dictionary of Philosophy, “Axiology” maddesi, edited by Dagobert D. Runes, Iowa, Littlefield Adams& Co., 1959.
• Encyclopedia of Religion and Ethics, “Value” maddesi, C. XII., Ed. Hastings James, John A. Selbic, Louis H. Gray, Edinburg, T.&T. Clark, Charles Scribner’s Sons, New York 1980.
• Everett Walter Goodnow, Moral Values, Henry Holt and Company, New York 1929.
• Frankena William K., “Value and Valuation”, The Encyclopedia of Philosophy, Volume VIII, Editor Chief Paul Edwards, Macmillan, New York 1972. 229-232.
• Hançerlioğlu Orhan, Felsefe Ansiklopedisi (Kavramlar ve Akımlar), C. I, Remzi Kitabevi, Ankara 1976.
• Henckmann Wolfhart, “Max Scheler Değerlerle İlgili Olgusalcılık”, 20. Yüzyıl Filozofları, Margot Fleischer, Çev. Akın Kanat, 1. Baskı, İlya Yayınları, İzmir 2004.
• Kılıç Recep, Ahlakin Dini Temeli, 3. Baskı, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1998.
• Kuçuradi İoanna, İnsan ve Değerleri, Yankı Yayınları, İstanbul 1971.
• Öner Necati, Felsefe Yolunda Düşünceler, Akçağ Yayınları, Ankara 1999.
• Özlem Doğan, “Değerler Sorununda Nesnelcilik/Mutlakçılık ve Öznecilik/Rölativizm Tartışması Üzerine”, Bilgi ve Değer, Editör: Şahabettin Yalçın, Vadi Yayınları, Ankara 2002.
• Özlem Doğan, Max Weber’de Bilim ve Sosyoloji, Ara Yayınları, İstanbul 1990. Pieper Annemarie, Etiğe Giriş, Çev. Veysel Atayman-Gönül Sezer, 1. Basım, Ayrıntı, İstanbul 1999.
• Poole Ross, Ahlak ve Modernlik, Çev. Mehmet Küçük, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 1993.
• Poyraz Hakan, Dil ve Ahlak, Vadi Yayınları, Ankara 1995.
• Randall John Herman & Buchler Justus, Felsefe Giriş, Çev. Ahmet Arslan, 2. Baskı, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İzmir 1989.
• Toku Neşet, “Değerlerin Dilemması: Sübjektiflik ve Objektiflik”, Bilgi ve Değer, Editör: Şahabettin Yalçın, Vadi Yayınları, Ankara 2002, 101-113.
• Ülken Hilmi Ziya, Değer, Kültür ve Sanat, İstanbul Teknik Üniversitesi Rektörlük Konferansları Sersisi İstanbul 1965.
• Walters J. Donald, Modern Düşüncenin Krizi, Çev. Şahabettin Yalçınkaya, İnsan Yayınları, İstanbul 1995.
• Бөкөшов Ж., Баалуулуктар дүйнөсү, Философия: энциклопедиялык окуу куралы/ Башкы редактор Ү. Асанов, жооптуу редактор А. Ч. Какеев. Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору. - Б.: 2004. ISBN 9967-14-020-8. https://new.bizdin.kg/media/books/Философия_энциклопедия.pdf.