YAZILI KAYNAKLARA GÖRE ERKEN DEMİR ÇAĞINDA ANADOLU’YA YAPILAN GÖÇLER VE ANADOLU’NUN DEĞİŞEN SİYASİ YAPISI

Yıl 2020, Cilt: 17 Sayı: 46, 481 - 498, 30.10.2020

Nurgül Yıldırım Şeyma Erenkul

Öz

Erken Demir Çağı, Anadolu ve Doğu Akdeniz’de büyük değişimlerin yaşandığı karmaşık bir dönemi temsil etmiştir. MÖ 12. yüzyılın başlarında gerçekleşen Deniz Kavimleri Göçleri, bu karmaşıklığa neden olan en büyük etken olarak değerlendirilmiştir. Göçlerle birlikte, dönemin önemli otoritelerinin ortadan kalktığı, güç dengelerinin yön değiştirdiği, Anadolu’da siyasi yapının neredeyse tamamen değiştiği bir süreç yaşanmıştır. Bu süreçte Doğu, Güneydoğu ve kısmen Batı Anadolu’da Hitit geleneklerini devam ettiren Geç Hitit Krallıkları adı altında irili ufaklı pek çok krallık kurulmuştur. Dönemin bıraktığı hasarlar henüz ortadan kaldırılamamışken, Anadolu MÖ 11. yüzyıldan sonra bir göç dalgasına daha sahne olmuş. Suriye üzerinden Doğu ve Güneydoğu Anadolu’ya gelerek burada merkezler kuran Aramiler, dönemin demografik ve buna bağlı gelişen sosyo-kültürel çeşitliliğini arttırmışlardır. Bu çalışmada dönemin birincil kaynakları olan Hiyeroglif ve Çivi Yazılı belgeler incelenerek, Deniz Kavimleri ve Arami Göçleri sonucunda Anadolu’daki idari sistemin yeniden kurulmaya çalışılması ve değişen siyasi aktörlerin analizi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Deniz Kavimleri, Arami Göçleri

Kaynakça

• Akurgal, Ekrem (2005). Anadolu Kültür Tarihi, Ankara: TÜBİTAK.
• Alp, Sedat (2005). Hitit Çağında Anadolu, Ankara: TÜBİTAK.
• Aydıngün, Haldun (2014). Uygar Dünya‟nın İlk Yıkılışı M.Ö. 1200, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Barnett, R.D. (2008). “Urartu”, The Cambridge Ancient History Volume III Part I The Prehistory of the Balkans; and the Middle East and the Aegean World, Tenth to Eighth Centuries B.C. , (Ed.: John Boardman vd.), Cambridge University Press, Cambridge, ss.314-363.
• Baş, Ayla (2019). Yeni Asur Krallığı‟nın Kuzeybatı İran Politikaları ve Kültürel Yansımaları, İstanbul: Hiper Yayınları.
• Breasted, James Hanry (1906a). Ancient Records of Egypt, Historical Documents From the Earliest Times to the Persian Conquest, Volum IV, Chicago: University of Chicago Press.
• Breasted, James Hanry, (1906b). Ancient Record of Egypt: Historical Documents From the Earliest Times to Persian Conguest, Vol III, The University of University of Chicago Press,
• Bülbül, Cemil (2014). “Aramiler”, Tarih Okulu Dergisi, S. 19, ss. 405-42.
• Carpenter, Rhys (1966). Discontinuity in Greek Civilization, Cambridge University Press.
• Ceylan Alpaslan - Kozbe, Gülriz vd. , Türkiye Arkeolojik Yerleşimleri TAY 6 Demir b, İstanbul: Ege Yayınları
• Childe, V. Gordon (2009). Tarihte Neler Oldu, (Çev.: Alaeddin Şenel, Mete Tunçay), İstanbul Kırmızı Yayınları. Cline, Eric H. - O'Connor David (2003). “The Mystery of the Sea Peoples”, Mysterious Lands (Encounters with Ancient Egypt) London: UCL Press.
• Cline, Eric H. (2014). 1177 B.C. The Year Civilization Collapsed, New Jersey: Princeton University Press.
• Cook, Edward M. (1997). “Aramaic Language and Literature ” The Oxford Encyclopedia of Archaeology in The Near East, (Ed.: Erich Meyers), Volume 1, Oxford Üniversity Press, ss.178–187.
• Çapar, Ömer (1987). “Ege Göçleri Sonrası Batı Anadolu” Anadolu Demir Çağları, (Ed.: Altan Çilingiroğlu), Ġzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını, ss.13-34.
• Dinç, Senem (2010). Hellenistik ve Roma Çağlarında Likya‟da Kent Birlikleri, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Dönmez, Şevket (2018). “Varlığı Tartışmalı Beyköy Hiyeroglifi”, Tarih, S. 48, ss.72-75.
• Duymuş, Hande (2011). “Asur Kaynaklarına Göre Demir Çağı’nda Tabal Krallığı” ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, Cilt. 2, S. 3, ss.34-46.
• Drews, Robert (2014). Tunç Çağı’nın Sonu, (Çev.: Tolga Ersoy ve Gürkan Ergin), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Edgerton, William F. ve Wilson, John A. (1935). Historical Records of Ramses III, The Texts in Medinet Habu, Volumes I and II, Translated with Explanatory Notes. Chicago.
• Florioti Duymuş, Hande (2012). “Yeni Asur Dönemi Yazılı Kaynaklarında Bit- Bahiyani Arami Krallığı”, Tarih Okulu Dergisi, S.12, s. 28-34.
• Genz, Hermann (2011). “The Iron Age in Central Anatolia,” (Ed.: Gocha. R. Tsetskhladze), Greece, Anatolia, the Black Sea and Europe in the 1st Millennium BC. Colloquia Antiqua 1, Peeters Leuven – Paris – Walpole, ss. 331- 368.
• Grayson, A. Kırk (1991). The Royal Inscriptions of Mesopotamia Assyrian Periods Volume 2, Assyrian Rulers of the Early First Millennium BC I (1114- 859 BC) Torontı Buffalo and London: University of Toronto Press.
• Grayson, A. Kırk (1996). The Royal Inscriptions of Mesopotamia Assyrian Periods Volume 3, Assyrıan Rulers Of The Early Fırst Mıllennıum BC II (858- 745 BC), Toronto Buffalo London: University of Toronto Press.
• Halpern, Baruch (2006-2007). “The Sea Peoples and Identitiy”, Scripta Medditerranea, Volume 27-28, ss.15-32.
• Harmanşah, Ömür (2018). “Karşılaşmalar Etkileşimler ve Ortak Bir Kültürel Alan: Assur İmparatorluğu ve Demir Çağı Suriye-Hitit Devletleri”, Assurlular: Dicle‟den Toroslar‟a Assur’un Krallığı, (Ed.:Kemalettin Köroğlu, Selim Ferruh Adalı), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, ss.256-275.
• Konyar, Erkan (2008). “ MÖ I. Binyılda Kahramanmaraş Gurgum Krallığı”, Toplumsal Tarih Dergisi, S.180, ss.60-66.
• Konyar, Erkan (2010). “İlk Tunç Çağı‟ndan Orta Demir Çağı’na Kahramanmaraş”, Dağların Gazeli Maraş, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 125-155.
• Köroğlu, Kemalettin (2006). Eski Mezopotamya Tarihi Başlangıçtan Perslere Kadar, İstanbul, İletişim Yayınları.
• Köroğlu, Kemalettin (2012). “Demir Çağunda Önasya ve Urartu Krallığı”, Aktüel Arkeoloji, S 30, ss.68-81.
• Kuhrt, Amelie (2013). Eski Çağ’da Yakındoğu M.Ö. 3000-330, Cilt 2, (Çev.:Dilek ġendil) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kurt, Mehmet, (2008). “Que Ülkesi Ve Yeni Asur Devleti‟nin Anadolu Politikası Bakımından Önemi”, Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 10, S. 3, ss.117-134.
• Kurt, Mehmet (2009c) “Kilikya‟da Yeni Asur Egemenliği ve Yerel Güçler” Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 21, 2009, ss. 327-337.
• Lipinski, Edward (2000). The Aramaeans: Their Ancient History, Culture, Religion, Leuven, Peeters.
• Luckenbill, David Daniel (1926). Ancient Records of Assyria and Babylonia, I, Chicago: The University of Chicago Press.
• Luckenbill, Daniel David (1927). Ancient Records of Assyria and Babylonia, II, Chicago: The University of Chicago Press.
• Marchetti, Nicolò (2016). “Karkamış: Anadolu, Suriye Ve Mezopotamya´nın Kapısı”, Aktüel Arkeoloji, S. 50, ss.44-56.
• Melchert, H. Craig (2011). Luviler Anadolu‟nun Gizemli Halkı, İstanbul: Kalkedon Yayınları.