ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE VELAYET SÜREÇLERİNİN ÇOCUĞUN SOSYAL-DUYGUSAL GELİŞİMİNE ETKİSİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2020, Cilt: 17 Sayı: 46, 279 - 290, 30.10.2020

Sevim Karaoğlu

Öz

Dünyada ve ülkemizde çocuk haklarının üzerine odaklanıldığı bir dönemde yaşarken, ülkemizde boşanmaların artması (TÜİK, 2018) kamuoyunda çocukların velayet durumları ile ilgili olarak büyük farkındalıklar uyandırmaya başlamıştır. Bu farkındalık velayetlerin sadece hukuki boyutta değil pedagojik boyutta da incelenmesi gerekliliğini doğurmuştur. Hukuksal boyuttan 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 337, 340 ve 342 sayılı maddelerinde velayet; yetişkin olmayanların (18 yaşından küçüklerin) ve hâkim tarafından kısıtlanan yetişkin çocukların bakım, eğitim, öğretim ve korunması ile ilgili hak ve görevleri olarak belirtilmişken; diğer taraftan pedagojik boyutuna ise Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesinin 3. maddesi ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 7 numaralı protokolü 5. Maddesinde değinilmiştir. Sözleşmede velayet durumunda, devletin çocuğun yüksek yararını gözetmesi gerekir şeklinde altı çizilmiştir. Bu sözleşme, Türk Anayasası madde 90(5) gereğince iç hukukumuzda kullanılan bir parça haline getirilmiştir. Ancak “çocuğun yüksek yararı” ile ilgili olarak tam olarak betimleyici bir içerik bulunmamaktadır. Gerekli durumlarda çocuk için en uygun çözümün hâkim tarafından karar verilmesi beklenir. Alan yazında, Yargıtay’ın çocuğun yüksek yararı ile ilgili geçmişte gerekli durumlarda aldığı kararları da örnek alınarak çocuğun yararına olan ilkeler alt başlıklar şeklinde derlenmiştir. Derlenen bu alt başlıklar ise çocuğun yaşı, görüşü, fiziksel, bilişsel, sosyal ve ahlaki gelişimlerinin yanı sıra çocuğun anne ve babasıyla etkileşimlerinin de uzman eşliğinde gözlemlenmesi ile sınıflandırma yapılmıştır. Boşanma sırasında ortaya çıkan velayet problemlerinin çocukların olası sosyal ve duygusal gelişimini en az zararla etkilemesi için çocuklarda boşanma sürecinde görünen ve görünmesi tahmin edilen sorunların üzerinde düşünülmelidir. Bu bağlamda, Yörükoğlu’nun (2004) da belirttiği gibi boşanmak çocukları her yönden etkiler, bu süreçte bazen çocukların duyguları anne babalar tarafından görmezden gelinebilir ve bu durumda çocuklar kendilerini duygusal olarak değersiz ve yetersiz hissedebilirler. Değersiz hissetmelerine bağlı olarak, çocukların sosyal ve duygusal gelişimlerini olumsuz etkileyen ve onların bu alandaki eğitimlerini engelleyen birtakım davranış anormallikleri gözlemlenebilir. Bu çalışmada, çocuğun yüksek yararını belirlemekte kullanılan Çam’ın (2017) ve Özer Taşkın’ın (2006) geliştirdikleri ve sınıfladıkları ilkeler baz alınarak, boşanmış anne ve babaların velayet sorunları altında çocuklarının sosyal duygusal gelişimleri ve eğitimleri ele alınmıştır. Akabinde ise hukuki olarak ve pedagojik olarak çocukların bu gelişimlerinin nasıl korunması gerektiğine dair önerilere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

erken çocukluk, sosyal ve duygusal gelişim, velayet, boşanma, çocuk hakları

Kaynakça

• Ainsworth, M. D. S. (1989). “Attachments Beyond Infancy”. American Psychologist, 44, (4), 709-716.
• Akyüz, E. (2013). Çocuğun Hukuku Çocuk Hakları ve Korunması. Genişletilmiş 3. Baskı. Ankara: Pegem Akademi.
• Carver, C. & Scheier, M. (1998). Perspectives on psychology, Cambridge University Press,: 281-282.
• Cowie, H. (1995). Child care and attachment. Personal, social and emotional development of children. Editor: Barnes, P. Open University: Milton Keynes, UK.
• Çam, Ş. (2017). Velayetin belirlenmesinde çocuğun yüksek yararı ilkesi ve Yargıtay kararlarında kullanılan ölçütler. https://www.academia.edu/35256758/Velayetin_Belirlenmesinde_Çocuğun_Yüksek_Yararı_İlkesi_ve_Yargıtay_Kararlarında_Kullanılan_Ölçütler. Son erişim: 21.09.2019.
• Deleş, B. (2019). Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları. Akademisyen Yayınevi Bilimsel Araştırmalar: Ankara. S: 43-52.
• İnan, A. N. (1968). Çocuk Hukuku. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları.
• Karakaş, B ve Çevik, Ö.C. (2016). Çocuk refahı: çocuk hakları perspektifinden bir değerlendirme. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18 (3), 887-906.
• Kulaksız, Y. (2014). Yoksulluk Bağlamında Çocuk İşgücü. ÇSGB Çalışma Dünyası Dergisi, 3 (2), 91-111.
• Özer Taşkın, Ö. (2006). Velayette Çocuğun Yüksek Yararı İlkesi. Yüksek Lisans Tezi. Anadolu Üniversitesi: Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Öztürk, M.O. (2002). Ruh sağlığı ve bozuklukları. Ankara: Nobel Tıp Kitapevler. s:566-570.
• Pais, M. S. (1997). The Best Interest of the Child: The Point of View of a Member of the Committee on the Rights of the Child. Les droits de l’enfant entre theorie et pratique, Institut Universitaire Kunt Bösh- Institut International des droits de l’enfant, Sion- Swisse,
• Serozan, R. (2005). Çocuk Hukuku. İkinci Basım. İstanbul: Vedat Kitapçılık.
• Shaw, R. J. ve Benham A. L. (2014) Bağlanma bozuklukları. Okul öncesi çocuklarının terapisi. Editor: Steiner, H. ve Yalom I. D. İstanbul: Prestij Yayınları.
• Sümer, N., ve Güngör, D. (1999). Yetişkin bağlanma stilleri ölçeklerinin Türk örneklemi üzerinde psikometrik değerlendirmesi ve kültürlerarası bir karşılaştırma, Türk Psikoloji Dergisi, 14(43):71-106.
• Tamanza, G., Molgora, S. Ve Ranieri, S. (2013). Separation and Divorce in Italy: Parenthood, Children's Custody, and Family Mediation. Family Court Review, 51 (4), 557-567.
• Vygotsky, L.S. (1978). Mind in Society: The Development of Higher Psychological Process. In M. Cole, V. John-Steiner, S. Scribner and E. Souberman (Eds.). Cambridge: Harvard University Press.
• Yörükoğlu, A. (2004). Çocuk Ruh Sağlığı. İstanbul: Özgür Yayınları.