BESTENİN ANLAM DÜNYASI: YARATMA, HATIRLAMA, BULMA VE KEŞFETME EKSENİNDE MÜZİK ÜRETİMİ

Yıl 2021, Cilt: 18 Sayı: 48, 54 - 78, 31.12.2021

Mustafa Avcı

Öz

Türkçe’ye Farsça’dan geçen beste kelimesi zaman içinde Osmanlı-Türk müziği geleneği içerisinde yeni müzik eseri meydana getirmek anlamına gelecek şekilde kullanılmaya başlamış ve bu kelime zaman içerisinde bütün müzik türlerinde kullanılacak şekilde yaygınlık kazanmıştır. Bu makalenin amacı beste kavramının anlam dünyasının, herhangi bir hiyerarşik sıralama yapılmadan, etnomüzikolojik ve sosyal bilimsel açıdan analiz edilmesidir. Bu analiz için başta Klasik Türk Müziği ve Türk Halk müziği olmak üzere Anadolu ve Türkiye müziklerinde beste yapma edimini karşılayan kelimeler tespit edilmiştir. Bu sayede beste kavramı en geniş kapsamı itibariyle kendisine yöneltilen dört temel soruyla analitik olarak tasnif edilmiştir. Yöntem olarak, bestelenmiş bir müzik eserinin ortaya çıkış şekline dair soracağımız bazı temel sorular, beste kavramının, etnomüzikolojik ve kültürel açıdan anlaşılması yönünde imkanlar sağlayacaktır. Besteye dair sorulabilecek ilk soru bestenin bir yaratı mı, buluntu mu, hatırlayış mı ya da keşif mi olduğudur. İkinci soru, besteyi kaç kişinin yaptığıdır. Üçüncü soru, bestenin önceki bestelere ne kadar benzediği sorusudur. Dördüncü soru ise bestenin gerçek bestecisinin kim olduğu sorusudur. Bu makalede beste kavramı üzerinden temel olarak bu dört soruya cevap aranmış ve sonuç olarak beste kavramına yaklaşımda etnomüzikolojik ve analitik bir çerçeve oluşturulmuştur.

Anahtar Kelimeler

beste, müzik, etnomüzikoloji, kompozisyon, müzikoloji

Destekleyen Kurum

Yok

THE CONCEPT OF BESTE: COMPOSING IN THE CONTEXT OF CREATION, REMEMBERING, FINDING AND DISCOVERING

Öz

The term beste, was borrowed from Persian and has acquired the meaning to create new musical works (i.e., composing) in the Ottoman-Turkish music tradition. Over time, beste has gained widespread use in almost all music genres in Turkey. The aim of this article is to analyze the concept of composition from an ethnomusicological perspective, without resorting to hierarchies. The scope of this article includes terms that are used to define the act of composing (and compositions) in the musics of Turkey, primarily in Turkish Folk and Classical Music. In order to classify and analyze compositions, four methodological questions regarding the nature of the compositions were asked and then answered according to historical and ethnographic data. The first one of these questions is whether the composition is a creation, a finding, a remembrance/recollection, or a discovery. The second question is regarding the number of musicians involved in the process of composing. The third question is how similar the composition is compared to previous compositions. The fourth question is who the real composer of the composition is. As a result of posing these four questions to the concept of composition, an analytical framework was created in the study of compositions.

Anahtar Kelimeler

Composition, ethnomusicology, Turkey, music, musicology

Kaynakça

• Akarsu, B. (1998). Anımsama. Felsefe Terimleri Sözlüğü içinde. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Allianz Motto Müzik. (2017). İskender Paydaş Ile Müzik Terimleri. Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=NiUl7PMNqko
• Avcı, M. (22 Aralık 2017). Manuş Baba ve Bir Bestecilik Kazası Örneği. Gazete Duvar. Erişim adresi: https://www.gazeteduvar.com.tr/yazarlar/2017/12/22/manus-baba-ve-bir-bestecilik-kazasi-ornegi adresinden alındı
• Ayverdi, İ. (2011a). Beste. İçinde Kubbealtı Lugatı. Erişim adresi: http://lugatim.com/s/BESTE
• Ayverdi, İ. (2011b). ÎCAT. İçinde Kubbealtı Lugatı. Erişim adresi: http://lugatim.com/s/ÎCAT
• Ayverdi, İ. (2011c). Meydan. İçinde Kubbealtı Lugatı. Erişim adresi: http://lugatim.com/s/Meydan
• Ayverdi, İ. (2011d). Tasnif. İçinde Kubbealtı Lugatı içinde. Erişim adresi: http://lugatim.com/s/tasnif
• Ayverdi, İ. (2011e). Telif – Te’lif. Kubbealtı Lugatı içinde. Erişim adresi: http://lugatim.com/s/TELİF–TELİF
• Baloğlu, B. Ş. (2020). Türk Müziğinde Nazire Geleneği ve Tanburî Cemil Bey’in Nazire Besteleri. Social Sciences Studies Journal, 6(63), 2253-2265. https://doi.org/10.26449/sssj.2344
• Behar, C. (2006). Aşk Olmayınca Meşk Olmaz: Geleneksel Osmanlı/Türk Müziğinde Öğretim ve İntikal (3.baskı). İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık.
• Behar, C. (2015). Osmanlı-Türk Musıkisinin Kısa Tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Behar, C. (2017). Kan Dolaşımı, Ameliyat ve Musıkî Makamları: Kantemiroğlu (1673-1723) ve Edvâr’ının Sıra Dışı Müzikal Serüveni (1. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Beken, M. N. (1998). Musicians, Audience and Power: The Changing Aesthetics in the Music at the Maksim Gazino of Istanbul (Ph.D. Dissertation). Baltimore County, University of Maryland.
• Berklee. (30 Temmuz 2018). Arranger. Erişim adresi (16 Şubat 2021): www.berklee.edu websitesi: https://www.berklee.edu/careers/roles/arranger
• Besteciler Memnun. (29 Aralık 1985). Milliyet Gazetesi: 10.
• Blum, S. (2001). Composition. Grove Music Online. Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/gmo/9781561592630.article.06216
• Boyd, M. (2001). Arrangement. Oxford University Press. Erişim adresi: https://www.oxfordmusiconline.com/grovemusic/view/10.1093/gmo/9781561592630.001.0001/omo-9781561592630-e-0000001332
• Büyükacaroğlu, D. (28 Nisan 2012). Ve İnsan Varlığının Müzik Olduğunu Anladığında Susar. Evrensel. Erişim adresi: https://www.evrensel.net/haber/28017/ve-insan-varliginin-muzik-oldugunu-anladiginda-susar
• Cole: (25 Şubat 2020). Musicians Algorithmically Generate Every Possible Melody, Release Them to Public Domain. Erişim adresi (16 Şubat 2021): https://www.vice.com/en/article/wxepzw/musicians-algorithmically-generate-every-possible-melody-release-them-to-public-domain
• Duygulu, M. (2014a). Beste. Türk Halk Müziği Sözlüğü (s. 81). İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Duygulu, M. (2014b). Ezgi. Türk Halk Müziği Sözlüğü (s. 186). İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Duygulu, M. (2014c). Ezgi Doğdurma. Türk Halk Müziği Sözlüğü (s. 188). İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Duygulu, M. (2014d). Ezgilendirmek. Türk Halk Müziği Sözlüğü (s. 230). İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Duygulu, M. (2014e). Hava. Türk Halk Müziği Sözlüğü (s. 228). İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Duygulu, M. (2014f). Havalandırmak. Türk Halk Müziği Sözlüğü (s. 230). İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Duygulu, M. (2014g). İcadi. Türk Halk Müziği Sözlüğü (s. 247). İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Duygulu, M. (2014h). Nağmelemek. Türk Halk Müziği Sözlüğü (s. 334). İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Duygulu, M. (2014i). Türk Halk Müziği Sözlüğü. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Duygulu, M. (2014j). Yakmak. Türk Halk Müziği Sözlüğü (ss. 461-462). İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Ehrenreich, B. (2009). Sokaklarda Dans: Kolektif Eğlencenin Bir Tarihi (N. Erdoğan ve A. E. Savran, Çev.). İstanbul: Versus.
• Elçi, A. C. (2011). Sözsel ve Müzikal Varyantlaşma: Manilerin Türkü İçindeki Dönüşümleri. Milli Folklor Dergisi, 12(91), 130-139.
• Emirin Kızı Leyla İlanı. (23 Ekim 1947). Cumhuriyet Gazetesi: 3.
• Ev Stüdyosu. (2018). İskender Paydaş—Aranjör ve Prodüktör Arasındaki Fark Nedir? Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=ndB92j7cUWk
• Falck, R. (1979). Parody and Contrafactum: A Terminological Clarification. The Musical Quarterly, 65(1), 1-21.
• Feldman, W. (1996). Music of the Ottoman Court: Makam, Composition and the Early Ottoman Instrumental Repertoire. VWB-Verlag für Wissenschaft und Bildung.
• Ferguson, K. (2016). Everything is a Remix Remastered (2015 HD). Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=nJPERZDfyWc
• Fossum, D. C. (2017). A Cult of Anonymity in the Age of Copyright: Authorship, Ownership, and Cultural Policy in Turkey’s Folk Music Industry (Ph.D. Dissertation). Brown University, Providence, RI.
• Gazimihal, M. R. (1961). Musıki Sözlüğü. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Haşim, A. (2006). Gönül Dağında Bir Garip: Neşet Ertaş Kitabı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kaplan, A. (1991). TRT Türk Halk Müziği Yayınlarında Ozan ve Ozanlama Sorunu (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Madrigal, A. C. (2020, 26 Şubat). The Hard Drive with 68 Billion Melodies. The Atlantic. Erişim adresi (16 Şubat 2021): https://www.theatlantic.com/technology/archive/2020/02/whats-the-point-of-writing-every-possible-melody/607120/
• Nettl, B. (2005). The Study of Ethnomusicology: Thirty-One Issues and Concepts. Urbana and Chicago: University of Illinois Press.
• Nişanyan, S. (2015). Telif. Nişanyan Sözlük: Çağdaş Türkçe’nin Etimolojisi. Erişim adresi: https://www.nisanyansozluk.com/?k=TEL%C4%B0F
• Nişanyan, S. (2017). İcat. Nişanyan Sözlük: Çağdaş Türkçe’nin Etimolojisi. Erişim adresi: https://www.nisanyansozluk.com/?k=icat
• Nişanyan, S. (2019). Tasnif. Nişanyan Sözlük: Çağdaş Türkçe’nin Etimolojisi. Erişim adresi: https://www.nisanyansozluk.com/?k=tasnif
• Özbek, M. (1998). Türk Halk Müziği El Kitabı. Ankara: AYK, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
• Özdemir, U. (2016). Kimlik, Ritüel, Müzik İcrası İstanbul Cemevlerinde Zakirlik Hizmeti. İstanbul: Kolektif.
• Özışık, E. (1964). Yeni “Prozodi” Anlayışı. Musiki Mecmuası, (193), 37-39.
• Riehl, D., ve Rubin, N. (16 Mart 2020). All the Music LLC. Erişim adresi (16 Şubat 2021): http://allthemusic.info/faqs/
• Sarıcan, B., ve Türkoğlu, N. (19 Ekim 2019). Erkan Oğur: “Yol Bir, Süreklilik Esas”., Ajandakolik. Erişim adresi (08 Şubat 2021): https://www.ajandakolik.com/soylesi-erkan-ogur-yol-bir-sureklilik-esas/ Science Daily. (4 Aralık 2017). Repetition Can Make Sounds into Music. ScienceDaily. Erişim adresi (11 Şubat 2021): https://www.sciencedaily.com/releases/2017/12/171204153406.htm
• Simonian, H. H. (2002). Book Review: Sayat-Nova, An 18th-century Troubadour: A Biographical and Literary Study. Central Asian Survey, 21(2), 211-227. https://doi.org/10.1080/0263493022000010099
• Şemsettin Sami. (2015). İhtira. Kamus-i Türkî (Latin harfleriyle) (s. 70). İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
• Tanrıkorur, C. (1998). Müzik Kimliğimiz Üzerine Düşünceler. İstanbul: Ötüken.
• TDV İslam Ansiklopedisi. (2000). İhtirâ‘. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 21: 572). İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Tekelioğlu, O. (1999). Ciddi Müzikten Popüler Müziğe Musiki İnkılabının Sonuçları. G. Paçacı (Ed.), Cumhuriyet’in Sesleri (ss. 146-153). Beşiktaş, İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
• Terzibaşı, A. (1980). Kerkük Havaları. İstanbul: Ötüken.
• The Sciolist. (2001). Troubadour. Online Etymology Dictionary. Erişim adresi: https://www.etymonline.com/word/troubadour
• Turunç, A. S. (2016). TRT Repertuarındaki Azeri Eserler Notasyon Problemi. 2. Uluslararası Müzik ve Dans Araştırmaları Sempozyumu Bellek ve Kültürel Miras. Program adı: KTÜ Devlet Konservatuvarı, Trabzon. KTÜ Devlet Konservatuvarı, Trabzon.
• Uslu, R. (2012). Müzik Terimlerindeki Karmaşanın Akademik Çalışmalara Yansıması: Orijinal, Nazire, Çeşitleme, Varyant, Aranjman, Cover, İcra. İdil Sanat ve Dil Dergisi, 1(02), 144-165.
• Uz, K., ve Oransay, G. (1964). Musiki Istılâhatı (Düzeltilip genişletilmiş yeni basımı). Ankara: Küğ Yayını.
• Üngör, E. R. (2001). İlk Defa Yayınlanan Fenerbahçe Marşları. Musiki Mecmuası, (472), 3-8.