BibTex RIS Kaynak Göster

Ekmeklik Buğday Genotiplerinin Değişik Fizyolojik Dönemlerde Oluşturulan Tuz Stresine Tepkilerinin Belirlenmesi

Yıl 2015, Cilt: 20 Sayı: 1, 31 - 42, 04.06.2015

Mehmet Atak , İbrahim Atış , Veli Uygur Mustafa Erayman

Öz

Tuzluluk bitki gelişmesinde en önemli abiyotik stres faktörlerinden birisi olup sulamaya bağlı olarak dünyada giderek yaygınlaşmakta ve önemli ürün kayıplarına yol açmaktadır. Genotiplere dört farklı fizyolojik dönemde (Çimlenme-sürme,  Z1; kardeşlenme-sapa kalkma, Z2; başaklanma-çiçeklenme, Z3 ve döllenme-erme, Z4), EC’si ayarlanmış sulama suyu ile tarla kapasitesinde sulanarak tuz stresi oluşturulmuştur. Bu amaçla; bitkiler sürekli olarak 0.6, 6 ve 12 dS m-1 EC ye sahip sulama suyu ile belirtilen fizyolojik devrelerde tarla kapasitesinde sulanmış ve hasada kadar yetiştirilmiştir. Farklı fizyolojik gelişme dönemlerinde artan tuz konsantrasyonlarının uygulandığı ekmeklik buğday genotiplerinde; tuz konsantrasyonları ve uygulama zamanları genotiplere göre değişmekle birlikte genelde incelenen özellikler yönüyle önemli bulunmuştur. Artan tuz konsantrasyonu ve uzayan tuz uygulama süreleri incelenen özelikler yönüyle artan düzeyde zararlı etkilere neden olmuştur. Tuz dozları ve uygulama zamanları arasında incelen özellikler yönüyle interaksiyonların önemli olması, tuzun zararlı etkisinin doz ve uygulama süresine (zamanına) göre değiştiğini göstermektedir. Araştırmada kullanılan ekmeklik buğday genotiplerinde çimlenmeden itibaren tuza maruz bırakıldığında önemli ölçüde zararın meydana geldiği, döllenmeden sonra tuza maruz bırakıldığında ise genelde incelenen özellikler yönüyle önemli bir etkinin ortaya çıkartmadığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Wheat salinity stress developmental stages

Kaynakça

  • Almansouri M, Kinet J M, Lutts S, 2001. Effect of salt and osmotic stresses on germination in Durum Wheat (Triticum durum Desf.). Plant Soil, 231: 245–256.
  • Atak M, Kaya M D, Okcu G, Çıkılı Y, Çiftçi C Y, 2006. Effects of NaCl on germination, seedling growth and water uptake of Triticale. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 30 (1): 39-47.
  • Begum F, Karmoker J L, Fattah Q A, Maniruzzaman A F M, 1992. The effect of salinity and its correlation with K+, Na+, Cl- accumulation in germinating seeds of Triticum aestivum L. cv. Akbar. Plant Cell Phsysiol, 33 (7): 1009-1114.
  • Dhanda S S, Sethi G S, Behl R K, 2004. Indices of drought tolerance in wheat genotypes at early stages of plant growth. Journal of Agronomy and Crop Science, 190:6-12.
  • Dinç U, Şenol S, Kapur S, Atalay Ü, Cangir C, 1993. Türkiye Toprakları. Ziraat Fakültesi, Genel Yayın No 51, s 233.
  • Düzgüneş O, Kesici T, Kavuncu O, Gürbüz F, 1987. Araştırma ve Deneme Metotları (İstatistik Metodları II) A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayın No:1021, Ders Kitabı: 295, Ankara.
  • El-Hendawy S E, Hu Y, Yakout G M, Awad A M, Hafiz S E, Schmidhalter U, 2005. Evaluating salt tolerance of wheat genotypes using multiple parameters. European Journal of Agronomy, 22: 243-253.
  • Fernandez G C J, 1992. Effective selection criteria for assessing stress tolerance. (Ed. Kuo C G), Proceedings of the International Symposium on Adaptation of Vegetables and Other Food Crops. In: Temperature and Water Stress, Publication, Taiwan, Taiwan. pp. 257-270.
  • Fisher R A, Maurer R, 1978. Drought resistance in spring wheat cultivars. I. Grain yield responses. Australian Journal of Agricultural Resaach, 29: 897-917.
  • Francois L E, Maas E V, Donovan T J, Youngs V L, 1986. Effect of salinity on grain yield and quality, vegetative growth, and germination of semi-dwarf and durum wheat. Agronomy Journal, 78: 1053–1058.
  • Günes A, Post W H K, Kirkby E A, Aktas M, 1994. Influence of partial replacement on nitrate by amino acid nitrogen or urea in the nutrient medium on nitrate accumulation in NFT grown winter lettuce. Journal Plant and Nutrition, 17(11): 1929-1938.
  • Gupta S C, Srivastava J P, 1989. Effect of salt stress on morpho-physiological parameters in wheat. Indian Journal of Plant Physiology, 32 (2): 169-171.
  • ISTA, 1996. International rules for seed testing. Rules. Seed Sci. Technol. 24. Supplement.
  • Jaradat A A, Shadid M, Al-Maskri A, 2004. Genetic diversity in batani barley landrace from Oman: II. Response to salinity stress. Crop Science, 44: 997-1007.
  • Kanber R,. Çullu M A, Kendirli B, Antepli S, Yılmaz N, 2005. Sulama, drenaj ve tuzluluk. Türkiye Ziraat Mühendisliği 6. Teknik Kongresi. Cilt I. s. 213- 251, Ankara.
  • Kün E,1996. Tahıllar-I. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayın No: 1451, Ders Kitabı. s.431-440. Ankara.
  • Mass E V, Grieve C. M, 1994. Tiller development in salt-stressed wheat. Crop Science, 34: 1594–1603.
  • Mass E V, Poss J A, 1989. Salt sensivity of cowpea at various growth stages. Irrigation Science, 10: 313-320.
  • Munns R, Richard A J, Lauchli A, 2006. Approhes to increasing the salt tolerance of wheat and other cereals. Journal of Experimental Botany, 57 (5): 1025-1043.
  • Munns R, James R A, 2003. Screening methods for salinity tolerance: A case study with tetraploid wheat. Plant and Soil, 253: 201-218.
  • Öncü İ, Keleş Y, 2003. Tuz stresi altındaki buğday genotiplerinde büyüme, pigment içeriği ve çözünür madde kompozisyonunda değişmeler. C.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi, Fen Bilimleri Dergisi, Cilt 23; Sayı: 2.
  • Özcan H, Turan M A, Koç Ö, Çıkılı Y, Taban S, 2000. Tuz stresinde bazı nohut (Cicer arietinum L) çeşitlerinin gelişimi ve prolin, sodyum, klor, fosfor ve potasyum konsantrasyonlarındaki değişimler. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 24: 649-654.
  • Özkaldı A, Boz B, Yazıcıoğlu V, 2004. GAP’ta drenaj sorunları ve çözüm önerileri. Sulanan Alanlarda Tuzluluk Yönetimi Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 20-21 Mayıs, 2004, Ankara, s.97-106.
  • Ottander C, Oquist G, 1991. Recovery of photosynthesis in winterstressed Scots pine. Plant Cell Environment, 14: 345–349.
  • Pessarakli M, Tucker T C, Nakabayashi K, 1991. Growth response of barley and wheat to salt stress. Journal of Plant Nutrition, 14(4): 331-340.
  • Rosiella A A, Hamblin J, 1981. Theoretical aspects of selection for yield in stress and non-stress environments. Crop Science, 21: 943-946.
  • Salim M, 1991. Comparative growth responses and ionic relations of four cereals during salt stress. Journal of Agronomy Crop Science, 166: 204-209.
  • Shannon M C, 1984. Breeding selection and the genetics of salt tolerance. Salinity tolerance in plant strategies for crop improvement. A Viley- Interscience Pub. 231-254.
  • Van Hoorn J W, 1991. Development of soil salinity during germination and early seedling growth and its effect on several crops. Agricultural Water Management, 20: 17-28.
  • Veli S, Kırtok Y, Düzenli S, Tükel S, Kılınç M, 1994. Evaluation of salinity stress on germination characteristics and seedling growth of 3 bread wheats (Triticum aestivum L.). Tarla Bitkileri Kongresi, 25-29 Nisan 1994-İzmir, Cilt I, 57-61.

Ekmeklik Buğday Genotiplerinin Değişik Fizyolojik Dönemlerde Oluşturulan Tuz Stresine Tepkilerinin Belirlenmesi

Yıl 2015, Cilt: 20 Sayı: 1, 31 - 42, 04.06.2015

Mehmet Atak , İbrahim Atış , Veli Uygur Mustafa Erayman

Öz

Tuzluluk, bitki gelişmesinde en önemli abiyotik stres faktörlerinden birisi olup bilinçsiz sulamaya bağlı olarak dünyada giderek yaygınlaşmakta ve önemli ürün kayıplarına yol açmaktadır. Bu araştırmada çimlenme aşamasında tuza duyarlıdan-dayanıklıya kadar tepki gösteren 3 ekmeklik buğday genotipi bitki materyali olarak kullanılmıştır. Bitkilere dört farklı fizyolojik dönemde uygulanan tuzun, çeşitlerin verim ve bazı verim bileşenleri üzerine olan etkileri Tesadüf Bloklarında Bölünen Bölünmüş Parseller Deneme Deseninde 4 tekerrürlü saksı denemesi olarak incelenmiştir. Genotiplere dört farklı fizyolojik dönemde (Çimlenme-sürme, Z; kardeşlenme-sapa kalkma, Z2; başaklanma-çiçeklenme, Z3 ve döllenme-erme, Z4), EC’si ayarlanmış sulama suyu ile tarla kapasitesinde sulanarak tuz stresi oluşturulmuştur. Bu amaçla; bitkiler sürekli olarak 0.6, 6 ve 12 dS m-1 EC ye sahip sulama suyu ile belirtilen fizyolojik devrelerde tarla kapasitesinde sulanmış ve hasada kadar yetiştirilmiştir. Farklı fizyolojik gelişme dönemlerinde artan tuz dozlarının uygulandığı ekmeklik buğday genotiplerinde; tuz dozu ve uygulama zamanlarının etkisi genotiplere göre değişmekle birlikte genelde incelenen özellikler yönüyle önemli bulunmuştur. Artan tuz dozları ve uzayan tuza maruz kalma süreleri incelenen özelikler yönüyle önemli düzeyde zararlı etkilere neden olmuştur. Tuz dozları ve uygulama zamanları arasında incelen özellikler yönüyle interaksiyonların önemli olması, tuzun zararlı etkisinin doz ve uygulama zamanına göre değiştiğini göstermektedir. Araştırmada kullanılan ekmeklik buğday genotiplerinde çimlenmeden itibaren tuza maruz bırakıldığında önemli ölçüde zararın meydana geldiği, döllenmeden sonra tuza maruz bırakıldığında ise genelde incelenen özellikler yönüyle önemli bir etkinin ortaya çıkmadığı belirlenmiştir

Anahtar Kelimeler

Buğday tuz stresi gelişme dönemleri

Kaynakça

  • Almansouri M, Kinet J M, Lutts S, 2001. Effect of salt and osmotic stresses on germination in Durum Wheat (Triticum durum Desf.). Plant Soil, 231: 245–256.
  • Atak M, Kaya M D, Okcu G, Çıkılı Y, Çiftçi C Y, 2006. Effects of NaCl on germination, seedling growth and water uptake of Triticale. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 30 (1): 39-47.
  • Begum F, Karmoker J L, Fattah Q A, Maniruzzaman A F M, 1992. The effect of salinity and its correlation with K+, Na+, Cl- accumulation in germinating seeds of Triticum aestivum L. cv. Akbar. Plant Cell Phsysiol, 33 (7): 1009-1114.
  • Dhanda S S, Sethi G S, Behl R K, 2004. Indices of drought tolerance in wheat genotypes at early stages of plant growth. Journal of Agronomy and Crop Science, 190:6-12.
  • Dinç U, Şenol S, Kapur S, Atalay Ü, Cangir C, 1993. Türkiye Toprakları. Ziraat Fakültesi, Genel Yayın No 51, s 233.
  • Düzgüneş O, Kesici T, Kavuncu O, Gürbüz F, 1987. Araştırma ve Deneme Metotları (İstatistik Metodları II) A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayın No:1021, Ders Kitabı: 295, Ankara.
  • El-Hendawy S E, Hu Y, Yakout G M, Awad A M, Hafiz S E, Schmidhalter U, 2005. Evaluating salt tolerance of wheat genotypes using multiple parameters. European Journal of Agronomy, 22: 243-253.
  • Fernandez G C J, 1992. Effective selection criteria for assessing stress tolerance. (Ed. Kuo C G), Proceedings of the International Symposium on Adaptation of Vegetables and Other Food Crops. In: Temperature and Water Stress, Publication, Taiwan, Taiwan. pp. 257-270.
  • Fisher R A, Maurer R, 1978. Drought resistance in spring wheat cultivars. I. Grain yield responses. Australian Journal of Agricultural Resaach, 29: 897-917.
  • Francois L E, Maas E V, Donovan T J, Youngs V L, 1986. Effect of salinity on grain yield and quality, vegetative growth, and germination of semi-dwarf and durum wheat. Agronomy Journal, 78: 1053–1058.
  • Günes A, Post W H K, Kirkby E A, Aktas M, 1994. Influence of partial replacement on nitrate by amino acid nitrogen or urea in the nutrient medium on nitrate accumulation in NFT grown winter lettuce. Journal Plant and Nutrition, 17(11): 1929-1938.
  • Gupta S C, Srivastava J P, 1989. Effect of salt stress on morpho-physiological parameters in wheat. Indian Journal of Plant Physiology, 32 (2): 169-171.
  • ISTA, 1996. International rules for seed testing. Rules. Seed Sci. Technol. 24. Supplement.
  • Jaradat A A, Shadid M, Al-Maskri A, 2004. Genetic diversity in batani barley landrace from Oman: II. Response to salinity stress. Crop Science, 44: 997-1007.
  • Kanber R,. Çullu M A, Kendirli B, Antepli S, Yılmaz N, 2005. Sulama, drenaj ve tuzluluk. Türkiye Ziraat Mühendisliği 6. Teknik Kongresi. Cilt I. s. 213- 251, Ankara.
  • Kün E,1996. Tahıllar-I. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayın No: 1451, Ders Kitabı. s.431-440. Ankara.
  • Mass E V, Grieve C. M, 1994. Tiller development in salt-stressed wheat. Crop Science, 34: 1594–1603.
  • Mass E V, Poss J A, 1989. Salt sensivity of cowpea at various growth stages. Irrigation Science, 10: 313-320.
  • Munns R, Richard A J, Lauchli A, 2006. Approhes to increasing the salt tolerance of wheat and other cereals. Journal of Experimental Botany, 57 (5): 1025-1043.
  • Munns R, James R A, 2003. Screening methods for salinity tolerance: A case study with tetraploid wheat. Plant and Soil, 253: 201-218.
  • Öncü İ, Keleş Y, 2003. Tuz stresi altındaki buğday genotiplerinde büyüme, pigment içeriği ve çözünür madde kompozisyonunda değişmeler. C.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi, Fen Bilimleri Dergisi, Cilt 23; Sayı: 2.
  • Özcan H, Turan M A, Koç Ö, Çıkılı Y, Taban S, 2000. Tuz stresinde bazı nohut (Cicer arietinum L) çeşitlerinin gelişimi ve prolin, sodyum, klor, fosfor ve potasyum konsantrasyonlarındaki değişimler. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 24: 649-654.
  • Özkaldı A, Boz B, Yazıcıoğlu V, 2004. GAP’ta drenaj sorunları ve çözüm önerileri. Sulanan Alanlarda Tuzluluk Yönetimi Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 20-21 Mayıs, 2004, Ankara, s.97-106.
  • Ottander C, Oquist G, 1991. Recovery of photosynthesis in winterstressed Scots pine. Plant Cell Environment, 14: 345–349.
  • Pessarakli M, Tucker T C, Nakabayashi K, 1991. Growth response of barley and wheat to salt stress. Journal of Plant Nutrition, 14(4): 331-340.
  • Rosiella A A, Hamblin J, 1981. Theoretical aspects of selection for yield in stress and non-stress environments. Crop Science, 21: 943-946.
  • Salim M, 1991. Comparative growth responses and ionic relations of four cereals during salt stress. Journal of Agronomy Crop Science, 166: 204-209.
  • Shannon M C, 1984. Breeding selection and the genetics of salt tolerance. Salinity tolerance in plant strategies for crop improvement. A Viley- Interscience Pub. 231-254.
  • Van Hoorn J W, 1991. Development of soil salinity during germination and early seedling growth and its effect on several crops. Agricultural Water Management, 20: 17-28.
  • Veli S, Kırtok Y, Düzenli S, Tükel S, Kılınç M, 1994. Evaluation of salinity stress on germination characteristics and seedling growth of 3 bread wheats (Triticum aestivum L.). Tarla Bitkileri Kongresi, 25-29 Nisan 1994-İzmir, Cilt I, 57-61.
Toplam 30 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Bölüm Araştırma Makalesi
Yazarlar

Mehmet Atak

İbrahim Atış

Veli Uygur Bu kişi benim

Mustafa Erayman

Yayımlanma Tarihi 4 Haziran 2015
Yayımlandığı Sayı Yıl 2015 Cilt: 20 Sayı: 1

Kaynak Göster

APA Atak, M., Atış, İ., Uygur, V., Erayman, M. (2015). Ekmeklik Buğday Genotiplerinin Değişik Fizyolojik Dönemlerde Oluşturulan Tuz Stresine Tepkilerinin Belirlenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 20(1), 31-42.
AMA Atak M, Atış İ, Uygur V, Erayman M. Ekmeklik Buğday Genotiplerinin Değişik Fizyolojik Dönemlerde Oluşturulan Tuz Stresine Tepkilerinin Belirlenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. Eylül 2015;20(1):31-42.
Chicago Atak, Mehmet, İbrahim Atış, Veli Uygur, ve Mustafa Erayman. “Ekmeklik Buğday Genotiplerinin Değişik Fizyolojik Dönemlerde Oluşturulan Tuz Stresine Tepkilerinin Belirlenmesi”. Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 20, sy. 1 (Eylül 2015): 31-42.
EndNote Atak M, Atış İ, Uygur V, Erayman M (01 Eylül 2015) Ekmeklik Buğday Genotiplerinin Değişik Fizyolojik Dönemlerde Oluşturulan Tuz Stresine Tepkilerinin Belirlenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 20 1 31–42.
IEEE M. Atak, İ. Atış, V. Uygur, ve M. Erayman, “Ekmeklik Buğday Genotiplerinin Değişik Fizyolojik Dönemlerde Oluşturulan Tuz Stresine Tepkilerinin Belirlenmesi”, Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, c. 20, sy. 1, ss. 31–42, 2015.
ISNAD Atak, Mehmet vd. “Ekmeklik Buğday Genotiplerinin Değişik Fizyolojik Dönemlerde Oluşturulan Tuz Stresine Tepkilerinin Belirlenmesi”. Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 20/1 (Eylül 2015), 31-42.
JAMA Atak M, Atış İ, Uygur V, Erayman M. Ekmeklik Buğday Genotiplerinin Değişik Fizyolojik Dönemlerde Oluşturulan Tuz Stresine Tepkilerinin Belirlenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 2015;20:31–42.
MLA Atak, Mehmet vd. “Ekmeklik Buğday Genotiplerinin Değişik Fizyolojik Dönemlerde Oluşturulan Tuz Stresine Tepkilerinin Belirlenmesi”. Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, c. 20, sy. 1, 2015, ss. 31-42.
Vancouver Atak M, Atış İ, Uygur V, Erayman M. Ekmeklik Buğday Genotiplerinin Değişik Fizyolojik Dönemlerde Oluşturulan Tuz Stresine Tepkilerinin Belirlenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 2015;20(1):31-42.
 Kapak Resmi İndir