Hatay İli Örtüaltı Organik Domates Yetiştiriciliğinde Bazı Begomovirüslerin Enfeksiyon Oranları ile Doğal Taşınması ve Diğer Konukçularının Araştırılması

Yıl 2017, Cilt: 22 Sayı: 1, 1 - 15, 30.06.2017

Gülşen Sertkaya , Mehmet Yılmaz

Öz

Hatay ilinde 2009-2010 yıllarında organik domates
yetiştiriciliğinin yapıldığı Samandağ ilçesinde seralarda beyazsinekler ile taşınabilen TYLCV (Tomato yellow leaf curl virus) ve ToMoV
(Tomato mottle virus) ile diğer
önemli bazı virüs hastalıkları yönünden incelemeler yapılmıştır. Araştırılan
seralardaki domates bitkilerinde yoğun virüs simptomları gözlenmiştir.
Seralardan toplanan bitki örnekleri TYLCV ve ToMoV yönünden DAS-ELISA yöntemi
ile incelenmiştir. Toplanan örneklerde ayrıca AMV (Alfalfa mosaic virus), CMV (Cucumber
mosaic virus), PLRV (Potato leaf roll
virüs), PVX (Potato X virus), PVY
(Potato Y virus), ToMV (Tomato mosaic
virus), ToRSV (Tomato ringspot virus) ve TSWV (Tomato spotted wilt virus) de
araştırılmıştır. Araştırılan organik domates seralarında 2009-2010 üretim
döneminde incelenen 214 örnekte TYLCV %22.4 olarak belirlenmiştir. Samandağ ilçesinde organik domates seralarından alınan
beyazsinek örnekleri Bemisia
tabaci olarak tespit edilmiştir. Bemisia
tabaci ile sağlıklı domates bitkilerine TYLCV taşıması
yapılabilmiştir. Organik üretim yapılan seralardan toplanan simptomlu domates
örneklerinde DAS-ELISA çalışmaları sonunda, AMV (%0.4), CMV (%3.7), PLRV
(%0.9), PVY (%7.0) ve TSWV (%1.4) enfeksiyonları, ayrıca karışık enfeksiyon
olarak PLRV+ PVY ve PVY+TYLCV belirlenmiştir. Bu çalışmada organik domates
üretim seralarında en yaygın virüslerin TYLCV (%22.4) ve PVY (%7.0) olduğu
belirlenmiştir. PVX, ToMV ve ToRSV enfeksiyonuna rastlanmamıştır. Hatay ilinde yetiştirilen organik domates
bitkilerinden alınan örneklerde, Bemisia tabaci ile taşınabilen
TYLCV gibi virüslerin neden olduğu enfeksiyonların yüksek oranlarda olduğu
tespit edilmiştir. Hatay’da örtüaltı organik
domates üretiminde virüs enfeksiyon oranlarının yüksek olması, sera
açıklıklarının böcek girişini önleyecek tül örtü ile kapatılmaması ve vektör
böcek populasyonunu azaltacak sarı yapışkan tuzak yerleştirilmemesi gibi
gerekli mücadele yöntemlerinin uygulanmadığından kaynaklanmaktadır. Hatay ilinde organik bitkisel üretiminden vazgeçilmeye
başlanmıştır. Hatay’da domates yetiştiriciliği yapan üreticilerimize “İyi tarım
uygulamaları-İTU” gibi daha sürdürülebilir tarım faaliyetlerine uygun hastalık
ve zararlı yönetimi ile ilgili bir eğitim programı uygulanması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Bemisia tabaci, ELISA, organik tarım, sera, PVY, Samandağ, TYLCV

Kaynakça

• Abouzid AM, Polston, JE and Hiebert E, 1992. The nucleotide sequence of tomato mottle virus, a new geminivirus isolated from tomatoes in Florida. Journal of General Virology, 73: 3225-3229.
• Ajlan AM, Ghanem GAM and Abdulsalam KS, 2006. Tomato yellow leaf curl virus (TYLCV) in Saudi Arabia: Identification, partial characterization and virus-vector Relationship. Arab J. Biotech., Vol. 10, No. 1: 179-192.
• Aksoy U ve Altındişli A, 1999. Dünya’da ve Türkiye’de ekolojik tarım ürünleri üretimi, ihracatı ve geliştirme olanakları. İstanbul Ticaret Odası Yayınları, Yayın No: 1999-70. İstanbul, 125 s.
• Aksoy U, 1999. Ekolojik Tarımdaki Gelişmeler. Ekolojik Tarım Organizasyonu Derneği Yayınları, Emre Basımevi, İzmir.
• Anonim 1994. Bitkisel ve Hayvansal Ürünlerin Ekolojik Metotlarla Üretilmesine İlişkin Yönetmelik. T.C. Resmi Gazete, Tarih: 18.12.1994, Sayı: 22145, Ankara.
• Anonim 2002. Organik Tarımın Esasları ve Uygulamasına İlişkin Yönetmelik. T.C. Resmi Gazete, Tarih: 11.07.2002, Sayı: 24812, Ankara.
• Anonim 2010. Organik Tarımın Esasları ve Uygulamasına İlişkin Yönetmelik. T.C. Resmi Gazete, Tarih: 18.08.2010, Sayı: 27676, Ankara.
• Anonim 2011. Organik Tarımla İlgili Dokümanlar, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü (TÜGEM), Ankara.
• Anonim 2014a. Bitkisel Üretim İstatistikleri Veri Tabanı, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). http://www.tarim.gov.tr/sgb/Belgeler/SagMenuVeriler/BUGEM.pdf Erişim tarihi: 18.01.2016
• Anonim 2014b. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı, Hatay Tarım İl Müdürlüğü verileri. http://hatay.tarim.gov.tr/Belgeler/KutuMenenüsü/2014YILIBRİFİNGİ.pdf Erişim tarihi: 18.01.2016
• Anonymous 2008. Definition of Organic Agriculture as approved by the IFOAM General Assembly in Vignola, Italy.
• Arli-Sökmen, M, Mennan H, Şevik MA and Ecevit O, 2005. Occurrence of viruses in field-grown pepper crops and some of their reservoir weed hosts in Samsun, Turkey. Phytoparasitica, 33(4): 347-358.
• Arli-Sökmen M and Sevik MA, 2006. Viruses infecting field-grown tomatoes in Samsun province, Turkey. Archives of Phytopathology and Plant Protec., 39: 1-6.
• Aslan İ, Özbek H, Çalmaşur Ö and Şahin F, 2004. Toxicity of essential oil vapours to two greenhouse pests, Tetranychus urticae Koch and Bemisia tabaci Genn. Ind. Crop Prod., 19: 167-173.
• Clark MF and Adams AN, 1977. Charecteristic of microplate method of enzyme-linked immunosorbent assay fordetection of plant viruses. J. Gen. Virol., 34: 475-483.
• Cohen S and Nitzany FE, 1966. Transmission and host range of the tomato yellow leaf curl virus. Phytopathology, 56: 1127-1131.
• Çakmakçı R, Erdoğan ÜG, 2005. Organik Tarım. Atatürk Üniv. İspir Hamza Polat M.Y.O., Erzurum, Yayın No:2, 214s.
• Demiryürek K, 2004. Dünya ve Türkiye’de Organik Tarım. Harran Üniv. Ziraat Fakültesi Dergisi, 8 (3-4): 63-71.
• Demiryürek K, 2011. Organik Tarım Kavramı ve Organik Tarımın Dünya ve Türkiye’deki Durumu. GOÜ, Ziraat Fakültesi Dergisi, 2011, 28(1): 27-36.
• Fraser PD, Enfissi MAE, and Bramley PM, 2009. Genetic engineering of carotenoid formation in tomato fruit and the potential application of systems and synthetic biology approaches. Archives of Biochemistry and Biophysics, 483: 196-204.
• Güldür ME, Yurtmen M, Yılmaz MA, 1995. Mersin ve Çevresinde Yetiştirilen Domateslerde Zararlı Yeni Bir Virüs: Tomato Spotted Wilt Virüs. VII. Türkiye Fitopatoloji Kongresi, 26-29 Eylül 1995, Adana, s:304-306.
• Idriss M, Abdallah N, Aref N, Haridy G and Madkour M, 1997. Biotypes of the castor bean whitefly Trialeurodes ricini (Misra) (Hom., Aleyrodidae) in Egypt: biochemical characterization and efficiency of geminivirus transmission. Journal of Applied Entomology, 121: 501-509.
• İlter E ve Altındişli A, 1998. Ekolojik Tarım ve İlkeleri. Ekolojik (Organik, Biyolojik) Tarım. (Aksoy, U., Altındişli, A., eds. Ekolojik Tarım Organizasyonu Derneği, Bornova, İzmir): 1-6.
• Karut K, Malik AAY, Kazak C, Kamberoğlu, MA ve Ulusoy MR, 2012. Adana (Balcalı)’da farklı kültür bitkilerinde Bemisia tabaci (Gennadius 1889) (Hemiptera: Aleyrodidae) biyotiplerinin iki farklı moleküler tanılama yöntemi ile belirlenmesi. Türk. Entomol. Derg., 2012, 36 (1): 93-100.
• Kurtar ES ve Ayan AK, 2004. Organik Tarım ve Türkiye'deki Durumu. OMÜ Zir. Fak. Dergisi, 19(1): 56-64.
• Lavina A-I, Garcia I and Moriones E, 1994. Incidence and distribution of TSWV and CMV in open field tomato crops and weeds in the Northeastern Spain. 9th Congress of the Mediterranean Phytopathological Union- Kuşadası Aydın-Türkiye, p: 483-485.
• McKenzie CL, 2002. Effect of Tomato Mottle Vırus (ToMoV) on Bemisia tabaci Biotype B (Homoptera: Aleyrodidae) Oviposition and Adult Survivorship on Healthy Tomato. Florida Entomologist, 85(2): 367-368.
• Moriones E and Navas-Castillo J, 2000. Tomato yellow leaf curl virus, an emerging virus complex causing epidemics worldwide. Virus Research 71 (1):123-134.
• Moriones E, 2000. TYLCV datasheet. EWSN, U.K.
• Morris J, Harju V, Cambridge J, Boonham N and Henry C, 2002. Virus transmission studies and diagnostic detection of four begomovirus isolates in selected crop hosts and in Bemisia tabaci biotype B. Bulletin OEPP/EPPO Bulletin 32: 41–45.
• Ning W, Shi X, Liu B, Pan H, Wei W, Zeng Y, Sun X, Xi W, Wang S, Wu Q, Cheng J, Peng, Z and Zhang Y, 2015. Transmission of Tomato Yellow Leaf Curl Virus by Bemisia tabaci as Affected by Whitefly Sex and Biotype. Scientific Reports 5, 10744; doi: 10.1038/srep10744: 1-8.
• Polston JE, Hiebert E, McGovern RJ, Stansly PA and Schuster DJ, 1993. Host range of tomato mottle virus, a new geminivirus infecting tomato in Florida. Plant Disease 77: 1181-1184.
• Polston JE, Chellemi DO, Schuster DJ, McGovern RJ, and Stansly PA, 1996. Spatial and temporal dynamics of tomato mottle geminivirus and Bemisia tabaci (Genn.) in Florida tomato fields. Plant Dis. 80: 1022-1028.
• Schuster DJ, 1992. Report. Bemisia Newsl., 5:1-3.
• Schuster DJ and Thompson S, 2004. Silverleaf whitefly resistance management update, (In eds. P. Gilreath and W. H. Stall, Univ. Fla., Gainesville, PRO 521.) Fla. Tomato Institute Proc.: 19-25.
• Sertkaya E, Kaya K and Soylu S, 2010a. Chemical Compositions and Insecticidal Activities of the Essential Oils from Several Medicinal Plants Against the Cotton Whitefly, Bemisia tabaci. Asian Journal of Chemistry, 22-4 (2010): 2982-2990.
• Sertkaya E, Kaya K and Soylu S, 2010b. Acaricidal activities of the essential oils from several medicinal plants against the carmine spider mite (Tetranychus cinnabarinus Boisd) (Acarina: Tetranychidae). Industrial Crops and Products, 31: 107-112.
• Sertkaya G and Sertkaya E, 2004. Incidence and Insect Transmission of Tomato Yellow Leaf Curl Virus (TYLCV) in Hatay Province of Turkey. First International Symposium on Tomato Diseases and 19th Annual Tomato Disease Workshop. (20-24 June 2004), Orlando, Florida USA. (http://plantdoctor.ifas.ufl.edu/istd.html). (eds. M.T. Momol, P. Ji, J.B. Jones, ISBN 978-90-66051-49-2). Acta Horticulture 695 (2005): 423-427.
• Sertkaya G, Sertkaya E and Daplan N, 2003. Black nightshade (Solanum nigrum L.) as a Host of Cucumber Mosaic Virus (CMV) in Pepper Crop in Hatay Province of Turkey. Proc. 7th EWRS (European Weed Research Society) Mediterranean Symposium, 6-9 May, 2003, Adana-Turkey: 129-130.
• Sertkaya G, Üremiş İ, Sertkaya E, 2013. Weeds as Reservoirs for Virus Diseases and Their Vectors in Potato Fields in Amik Plain-Turkey. 15th Triennial Meeting of the Virology Section of the European Association of Potato Research-EAPR. 28-31 May 2013. Antalya, Turkey: 29.
• Sevik MA and Arli-Sokmen M, 2012. Estimation of the effect of Tomato spotted wilt virüs (TSWV) infection on some yield components of tomato. Phytoparasitica, 40: 87-93.
• Soler S, Prohens J, Diez MJ, and Nuez E, 2002. Natural occurrence of Pepino mosaic virus in Lycopersicon species in Central and Southern Peru. Journal of Phytopathology 150 (2), 45-53.
• Spence NJ, Basham J, Mumford RA, Hayman G, Edmondson R and Jones DR, 2006. Effect of Pepino mosaic virus on the yield and quality of glasshouse-grown tomatoes in the UK. Plant Pathology 55 (5), 595-606.
• Taşbaşlı H, Zeytin B, Aksoy E, Konuşkan HM, 2003. Organik Tarımın Genel İlkeleri. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Araştırma, Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı, Ankara.
• Thomas JE, Massalski PR and Harrison BD, 1986. Production of monoclonal antibodies to African cassava mosaic virus and differences in their reactivities with other whitefly-transmitted geminiviruses. Journal of General Virology 67: 2739-2748.
• Topakçı N ve Göçmen H, 2011. Bemisia tabaci (Gennadius,1889) (Hemiptera: Aleyrodidae)’nin B ve Q biyotiplerinin tarayıcı elektron mikroskop ile morfolojik özellikleri üzerine bir araştırma. Türk. Entomol. Derg. 35 (3): 495-507.
• Van der Vlugt RAA, Stijger CCMM, Verhoeven JJThJ, Verhoeven J and Lesemann DE, 2000. First report of Pepino mosaic virus on tomato. Plant Disease 84 (1): 103.
• Yeşiloğlu A, Baloğlu S, Güldür ME ve Yılmaz MA, 1993. Domates Sarı Yaprak Kıvırcıklık Virüsünün (DSYKV) Doğal İnokulum Kaynakları. I. Herboloji Kongresi, 3-5 Şubat 1993, Adana: 353-356.
• Yılmaz MA, 1978. Tomato yellow leaf curl virus on tomato. Doğa, 4: 248-250.
• Yılmaz MA, Kaşka N, Çınar A and Gezerel Ö, 1981. Reduction of virus disease effects on tomato by barriers in Çukurova Region. In Active Defense Mechanisms in Plants (ed. R.K.S. Wood,), Plenium Press, New York, : 365-367.
• Yılmaz MA, Özaslan M, Güldür ME ve Baloğlu S, 1991. Domates Sarı Yaprak Kıvırcıklık Virüsünün (DSYKV) Purifikasyonu, Antiserumun elde edilmesi, DNA ekstraksiyonu ve Elektroforezi. VI. Türkiye Fitopatoloji Kogresi, Türkiye Fitopatoloji Derneği Yayınları, No:6, İzmir,: 365-369.
• Yılmaz MA, Çağlar BK, Baloğlu S, Özaslan M, Güldür ME, Can C, Kamberoğlu MA, 2003. Detection of Tomato Mosaic Tobamovirus (ToMV) on the Local and Important Tomoto Seed by DAS-ELISA, Molecular Techniques and Electron Microscopy. J. Turk. Phytopath., 32(1), 1-7.
• Zengin M, 2007. Organik Tarım. Hasad Yayıncılık Ltd. Şti., İstanbul, 136s.
• Zitter TA, 2001. A Checklist of Major Weeds and Crops as Natural Hosts for Plant Viruses in the Northeast. Link to Photo Gallery of Major Weeds as Natural Hosts for Plant Viruses. Cornell University, Vegetable MD online. http://vegetablemdonline.ppath.cornell.edu/Tables/WeedHostTable.html Erişim tarihi: 18.01.2016