Arşiv Belgeleri Işığında Osmanlı Sarayında Nişanlarla Takdir ve Taltif Edilen Ressam Ayvazovski’nin Bilinmeyenleri

Yıl 2019, Sayı: 17, 7 - 31, 05.07.2019

Fatma Ürekli

Öz

Rus Çarı Aleksandr’ın himayesinde sanat faaliyetlerini sürdüren ve Rus donanmasının başressamlığına getirilen İvan

Konstantinoviç Ayvazovski, Sultan Abdülmecid, Sultan Abdülaziz ve Sultan Abdülhamid dönemlerinde İstanbul’a gelerek

Osmanlı sarayı için resimler yapmış ve maharetinden dolayı taltif edilmiştir. Üç tarafı denizlerle çevrili eşsiz güzelliğe sahip

İstanbul şehrinin, fırtınalı denizlerin ressamı Ayvazovski için bir cazibe merkezi olmasının yanı sıra, burada eserlerini

de teşhir ettiği bilinmektedir.

Binlerce tablo yapan Ayvazovski, Ermenilerin ve Rusların millî bir sanatkârı olarak tanınmakla birlikte, uluslararası kabul

gören ve itibar edilen bir ressamdır. Ayvavzovski’nin uluslararası ebedî mirası olan Türk, Rus ve Ermeni tarihine dair tabloları,

günümüzde farklı müzelerde sergilenmektedir. Ressamın çok sayıdaki eserleri arasında özellikle İstanbul’a geldiği dönemlerde

yaptığı manzara resimleri de önemli bir yer tutmaktadır. Hayatının son evresinde Kefe’de Ermeniler lehinde ve Osmanlı

Devleti aleyhinde giriştiği propaganda faaliyetleri her ne kadar Ayvazovski’nin Osmanlı sarayı ile ilişkilerinde bir kırılma

noktası oluşturmuşsa da, ressamın sanatçılığı ve eserleri Türk toplumunda propaganda faaliyetlerinden daha etkili olmuştur.

Bu çalışmada, resimleri Osmanlı saray çevresinde büyük beğeni kazanan Ayvazovski, farklı yönleriyle değerlendirilmektedir.

Resssama gösterilen itibar, ihsan ve iltifattan bahsedilirken, onun kısaca aile çevresi ve sanat faaliyetleri ile

İstanbul’a olan ilgisi ve seyahatlerine de yer verilmektedir.

Anahtar Kelimeler

İstanbul, Kefe(Feodosiya), İvan Kostantinoviç Ayvazovski, Sultan Abdülmecid, Sultan Abdülaziz, Sultan II. Abdülhamid, Çar II. Aleksandr, Osmanlı, Rus, Ermeni

Destekleyen Kurum

T.C. CUMHURBAŞKANLIĞI MİLLİ SARAYLAR İDARESİ BAŞKANLIĞI

Abstract

Öz

Kaynakça

• Kaynakça Arşiv Kaynakları Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) BOA, A.DVN. nr. 129/42. BOA, A.DVN.MHM. nr. 24/69. BOA, HR.SYS. nr. 2771/84, nr. 2773/12; nr. 2773/12; nr. 2858/74. BOA, HR.TO. nr. 355/18. BOA, HR. MKT. nr. 224/6. BOA, İ. DAH. nr. 691/48320; nr. 1110/86891. BOA, İ.HR. nr. 151/7991. BOA, TS.MA-E. nr. 241/52. BOA, Y.HUS. nr. 344/51; nr. 380/46. BOA, Y.PRK.HR. nr. 35/63. BOA, ZB. nr. 316/118. İstanbul Arkeoloji Müzeleri Arşivi (İAMA), Karton nr. 96, Dosya nr. 4647, 27 Şubat 1327.
• Süreli Yayınlar Gil Blas, nr. 7473, 4 May 1900. La Croix, 4 Mai 1900. L’année Artistique, Anné 1878, Paris 1879. La Rappel, nr. 11012, Paris, 5 Mai 1900. Le Monde Illustré, nr. 15, 23. 7. 1857, s. 5; nr. 276, 26. 7. 1862, s. 55; nr. 1128, 9. 11. 1878. L’orient Illustré, nr. 89, 14 Novembre 1874, Russkaya Starina, Petersburg 1878. Şark, nr. 262, 7 Ramazan 1291; nr. 264, 10 Ramazan 1291; nr. 267, 13 Ramazan 1291; nr. 268, 14 Ramazan 1291; nr. 270, 16 Ramazan 1291; nr. 275, 23 Ramazan 1291; nr. 286, 10 ŞevvAL 1291
• Kitap ve Makaleler Arslan, Ayna Askeroğlu, “Eçmiyadzin Katogikosluğu ve Rusya Devleti Arasındaki İlişkilerin Başlangıcı”, Türkiyat Mecmuası, c. 26/1, İstanbul 2016. Arutyunyan, G. G., “O Proishojdenii Ovanesa Ayvazovskogo i Vidoizmenenii ego Familii”, İzvestiya Akademii Nauk Armiyanskoy SSR, Nr. 2, Erivan 1965, Obşestvennıe Nauki. Auvray, Louis, Exposition des Beaux-Arts, Salon de 1857. Barsamov, Nikolay, İvan Konstantinoviç Ayvazovskiy K 150 Letiyu So Dnya Rojdeniya, Moskova 1967. Beydilli, Kemal, “1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Doğu Anadolu’dan Rusya’ya Göçürülen Ermeniler”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, XIII/17, Ankara 1988. Биография И.К.Айвазовского (Biyografi Aivazovsky). Электронный ресурс: http://kimmeria.com/kimmeria/feodosiya/ museum_gallery_biography_16.htm Bouillet, Marie-Nicolas, “Gabriel Aivazovski”, Dictionnaire d’histoire et de géografhie ecclésiastiques, Paris 1900. Bulletins de la Société d’anthropologie et de biologie de Lyon, Fondée le 10 Fevrier 1881, 1896. Feodosiyskaya kartinnaya galereya imeni I.K. Ayvazovskogo ( Putevoditel), Avtorı-sostaviteli: T. Gayduk-T.Kolchina-L. Danilenko, Feodosiya, 2018. Halil Edhem, Elvah-ı Nakşiye Koleksiyonu, İstanbul 1340. Jacques, R. - İssaverdens, Dr., Histoire de I’Arménie, Venise, 1888. Karatigin, Pyotr Petroviç, “İvan Konstantinoviç Ayvazovskiy i Yivo Hudojestvennaya XLII-hletnaya Hudojestvennaya (1836-1878) Deyatelnost”, Russkaya Starina, c. 23, S. 9-12, Petersburg 1878. Koçu, R. Ekrem, “Aivazowsky”, İstanbul Ansiklopedisi, c. I, İstanbul 1958. Kurginyan, K. O., “Ovanes Ayvazovskiy (K. 150. Letiyu So Dnya Rojdeniye)”, Patma-Banasirakan Handes, (İstoriko-Filologiçeskoy Jurnal), Nr. 2-3, Erivan 1967, Akademiya Nauk Armiyanskoy. Kuyulu Ersoy, İnci, “Kırım, Feodosiya (Kefe) Ayvazovsky Çeşmesi”, Sanat Tarih Dergisi, S. XIV-1, Nisan 2005. Kuzmin, Nikolay Nikolayeviç, Vospominaniya o professore İ. K. Ayvazovskom, Petersburg 1901. Mikayelyan, V. A., “I. K. Ayvazovskiy i ego sooteçestvenniki”, Lraber Hasarakakan Gitutyunneri, Akademiya Nauk Armiyanskoy, Nr. 1, Erivan 1991. Natsionalnaya kartinnaya galereya im. I.K. Ayvazovskogo. Virtualnaya ekskursiya, IGN studio. Vıpusk 2 (disk), Kiev 2010. Sarınay, Yusuf, “Rusya’nın Türkiye Siyasetinde Ermeni Kartı (1878-1918)”, Akademik Bakış, c. I, S. 2, Yaz -2008. Sarkisyan, M. S., “I. K. Ayvazovsky i Armiyanskaya Kultura”, Patma- Banasirakan Handes, (İstoriko-Filologiçeskoy Jurnal), Nr. 4, Erivan 1963, Akademiya Nauk Armiyanskoy. _____________, “Mesto i Znaçenie Ayvazovskogo v İstorii Armiyanskoy Jivopisi XIX. Veka”, Lraber Hasarakakan Gitutyunneri, (Akademiya Nauk Armiyanskoy), Nr. 10, Erivan 1967. Sluçanko, B., “Alim Aydamak ve Ayvazovskiy”, Emel, çev. Tuncay Kalkay, S. 174, İstanbul 1989. Tuğlacı, Pars, Ayvazovski Türkiye’de, İnkılap ve Aka Yayınları, İstanbul 1983. Ürekli, Fatma, “Ayvazovski”, Yedikıta, S. 71, İstanbul, Temmuz 2014. Vapereau, Gustave, Dictionnaire Universel des Contemporains, Paris 1858