Sultan Abdülaziz ve Döneminin Resim Sanatı

Yıl 2019, Sayı: 17, 77 - 101, 05.07.2019

Gülsen Sevinç Kaya

Öz

Osmanlı Devleti’nin 32. padişahı ve 111. İslâm halifesi olan, 1861-1876 yılları arasında hüküm sürmüş Sultan Abdülaziz

ve döneminin, resim sanatı açısından çok özel ve ayrıcalıklı bir yeri bulunmaktadır. Sultan Abdülaziz’in Mısır ve

Avrupa gezisi, sanat beğenisinin şekillenmesinde, sanata olan ilgi ve desteğinin artmasında etkili olmuştur. Bu dönemde,

resim eğitimi ve sergi düzenleme alanlarında önemli gelişmeler yaşanmıştır. Şeker Ahmed Paşa ve Süleyman Seyyid Bey

gibi yetenekli Türk gençleri, Avrupa’ya resim eğitimine gönderilmiştir. Fransız Ressam Pierre Désiré Guillemet, Sultan Abdülaziz’in

desteği ile Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk resim okulunu açmıştır. Avrupa’da resim eğitimi gören Şeker Ahmed

Paşa, Osmanlı’daki gerçek anlamda ilk resim sergisini düzenlemiştir. Dönemin anlayışının gereği olarak, sarayda Şeker

Ahmed Paşa ve Stanislaw Chlebowski gibi Türk ve Batılı ressamlar görev yapmıştır. Ressam kişiliği bilinen Sultan’ın resim

sanatına olan ilgisi ve bu alanda duyduğu gereksinimlerin sonucu olarak saraydan resim siparişi almayı bekleyen ressamların

sayısında artış olmuştur. Sultan Abdülaziz’in beğenisini kazanan Rus Ressam İvan Konstantinoviç Ayvazovski, saray

için pek çok resim yapmıştır. Osmanlı Devleti’nde, koleksiyon oluşturma amacıyla tablo satın alan ilk padişah, Sultan Abdülaziz’dir.

Paris’teki Goupil Sanat Galerisi’nden Sultan için satın alınan tablolar, saray koleksiyonunun ilk örnekleridir. Bu

makale, Sultan Abdülaziz’in yurt dışı ziyaretlerinin sebeplerini ve sonrasında ortaya çıkan etkileri açıklamanın yanında,

artan sanat bilincinin imparatorluk söyleminin inşasında nasıl önem kazandığının da altını çizmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sultan Abdülaziz, Mısır ve Avrupa Gezisi, Goupil Sanat Galerisi, Tablo Koleksiyonu, Resim Eğitimi, Şeker Ahmet Paşa, Stanislaw Chlebowski, Pierre Désiré Guillemet, İvan Konstantinoviç Ayvazovski

Destekleyen Kurum

T.C. CUMHURBAŞKANLIĞI MİLLİ SARAYLAR İDARESİ BAŞKANLIĞI

Kaynakça

• Ackernman, Gerald M., The Life and Work of Jean-Léon Gérôme, Sothebys, Londra 1986. Adolphe, Thalasso, Osmanlı Sanatı Türkiye’nin Ressamları ve İlk İstanbul Salonları, Kültür A.Ş. Sanat Dizisi, İstanbul 2008. Anonim, Savaş ve Barış, 15-19. Yüzyıl Osmanlı-Lehistan İlişkileri, Kültür Bakanlığı, İstanbul 1999. Bilge, Mustafa L., “Süveyş”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. 38, İstanbul 2010. Boyar, Pertev, Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyeti Devirlerinde Türk Ressamları, Jandarma Basımevi, Ankara 1948. Caffiero, Gianni - Ivan Samarine, Denizler, Şehirler ve Düşler, İvan Aivazovsky’nin Resimleri, Alexandria Pres Londra ve Kültür Yayınları İş Türk Ltd. Şti., İstanbul 2000. Cezar, Mustafa, Sanatta Batı’ya Açılış ve Osman Hamdi, c. I, Erol Kerim Aksoy Vakfı Yayınları, İstanbul 1995. Çetin, Atilla, “Bir Teknoloji ve Sanat Dalı Olarak Osmanlı’da Fotoğrafçılık”, Tarih ve Medeniyet, S. 42, Eylül 1997. Çötelioğlu, Aysel, Topkapı Sarayı Müzesi Resim Koleksiyonu ve Padişah Portreleri, Bilkent Kültür Girişimi Yayınları, İstanbul 2012. De Amicis, E., İstanbul 1874, çev. Beynun Akyavaş, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1993. Edhem, Halil, Elvah-ı Nakşiye Koleksiyonu, Karaca Yayınları, İstanbul 1970. Eldem, Edhem, “Bir Ressam Doğuyor: Osman Hamdi Bey’in Sanat Hayatının İlk Aşamaları”, Batı’ya Yolculuk Türk Resminin 70 Yıllık Serüveni, Sakıp Sabancı Müzesi, İstanbul 2009. _____________, Osman Hamdi Bey Sözlüğü, Kültür ve Turizm Bakanlığı, İstanbul 2010. Germaner, Semra - Zeynep İnankur, Oryantalizm ve Türkiye, Türk Kültürüne Hizmet Vakfı Sanat Yayınları, İstanbul 1989. ____________________________, Oryantalistlerin İstanbulu, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2002. Germaner, Semra, “Batı Tarzı Resmin İstanbul Yaşamına Katılışı ve Yer Aldığı Ortamlar”, 19. Yüzyıl İstanbul’unda Sanat Ortamı, Habitat II’ye Hazırlık Sempozyumu 14-15 Mart 1996 Bildiriler, İstanbul 1996. _________________, “Osmanlı İmparatorluğu’nun Uluslararası Sergilere Katılımı ve Kültürel Sonuçları”, Tarih ve Toplum, c. XVI, S. 95, İletişim Yayınları, İstanbul Kasım 1991. _________________, “Batı’ya Yolculuk Türk Resminin 70 Yıllık Serüveni”, Batı’ya Yolculuk, Türk Resminin 70 Yıllık Serüveni, Sakıp Sabancı Müzesi, İstanbul 2009. Göncü, Cengiz, “Osmanlı Sarayında Resim Sanatının Himayesinin Simgesi Olarak Resim Odası ve Görev Alan Sanatçılar”, MS Millî Saraylar, S. 9, Millî Saraylar Yayınları, İstanbul 2012. _____________, Beylerbeyi Sarayı, İstanbul 2013. Gören, Ahmet Kamil, “Türk Resminin Önemli Bir Odağı: Saray Koleksiyonu”, İhtişam ve Tevazu Padişahın Ressam Kulları, TBMM Millî Saraylar Yayınları, İstanbul 2012. __________________, “(Şeker) Ahmed Ali Paşa’yı Yazmak”, Şeker Ahmed Paşa, Millî Saraylar Daire Başkanlığı Yayınları, İstanbul 2008. __________________, “(Şeker) Ahmed Ali Paşa’yı Yazmak: Zaman Dizinsel Bir Deneme”, Şeker Ahmed Paşa, Millî Saraylar Daire Başkanlığı Yayınları, İstanbul 2008. İleri, Selim, Biten (İki) Yüzyıl, Kaf Yayıncılık, İstanbul 1999. İslimyeli, Nüzhet, Asker Ressamlar ve Ekoller, Asker Ressamlar Sanat Derneği Yayınları, Ankara 1965. ________________, Türk Ressamları Ansiklopedisi, Ankara Sanat Yayınları, 1969. Karahüseyin, Güller, “Beylerbeyi Sarayı ve Ünlü Konukları”, Millî Saraylar, TBMM Millî Saraylar Daire Başkanlığı Yayınları, İstanbul 1992. Öner, Sema, Tanzimat Sonrası Osmanlı Saray Çevresinde Resim Etkinliği (1839-1923), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Mimar Sinan Üniversitesi İstanbul 1991. ___________, “Osmanlı Sarayı ve Yaver Ressamlar”, EJOS, IV (2001), ed. M. Kiel N. Landman& H. Theunissen, Proceeding of the 11th International Congress of Turkish Art, Utrecht-The Netherlands, August 23-28 , 1999, No. 55. Özendes, Engin, Osmanlı İmparatorluğu’nda Fotoğrafçılık, 1. bs., İstanbul 1995. Renda, Günsel, “Portrenin Son Yüzyılı”, Padişahın Portresi; Tesavir- i Âli Osman, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Topkapı Sarayı Müzesi, İstanbul 2000. Sevinç Kaya, Gülsen, Sultan Abdülaziz ve Plastik Sanatlar, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Sanatı Anabilim Dalı İstanbul 1998. _________________, “Denizlerin Ressamı Ayvazovski’nin Hayatından Sayfalar”, Toplumsal Tarih, S. 86, Şubat 2001. _________________, “Dolmabahçe Sarayı için Goupil Galerisi’nden Alınan Resimler”, Osmanlı Sarayı’nda Oryantalistler, TBMM Millî Saraylar Daire Başkanlığı Yayınları, İstanbul 2006. _________________, “Dolmabahçe Sarayı için Goupil Galerisi’nden Alınan Resimler”, Osmanlı Saray Koleksiyonundan, Abu Dhabi Authorityfor Culture&Heritage, Abu Dhabi 2006. _________________, “Dolmabahçe Sarayı Resim Koleksiyonu’nun Oluşumu ve Paris’te Goupil Adlı Bir Galeri”, 150. Yılında Dolmabahçe Sarayı Uluslararası Sempozyumu Bildiriler, TBMM Millî Saraylar Daire Başkanlığı Yayınları, İstanbul 2006. _________________, “Başyâver Şeker Ahmed Paşa ve Sarayın Yabancı Konukları”, Şeker Ahmed Paşa, TBMM Millî Saraylar Daire Başkanlığı Yayınları, İstanbul 2008. _________________, Millî Saraylar Tablo Koleksiyonu, TBMM Millî Saraylar Yayınları, İstanbul 2010. _________________, “Padişahın Ressam Kulları”, İhtişam ve Tevazu Padişahın Ressam Kulları, TBMM Millî Saraylar Yayınları, İstanbul 2012. _________________, “Millî Saraylar Resim Müzesi”, MS Millî Saraylar, S. 14, Millî Saraylar Yayınları, İstanbul 2015. Sevinç Kaya, Gülsen - Ümit Kılınç, “Hanedan’dan Baba-Oğul İki Ressam Sultan Abdülaziz ve Son Halife Abdülmecid”, Türk Edebiyatı Dergisi, Aralık 2013. Sinanlar, Seza, Pera Ressamları-Pera Sergileri: 1845-1916, Norgunk Yayıncılık, İstanbul 2010. Şehsuvaroğlu, H. Y., Sultan Aziz Hayatı-Hal’i-Ölümü, İstanbul 2011. Timur, Taner, Sürüden Ayrılanlar, İmge Kitabevi, Ankara 2000. Toros, Taha, “Süleyman Seyyid Bey”, Antik Dekor, S. 66, Eylül-Ekim 2001. Treter, Mieczysław, “Rysunki Sułtana Abdul-Azisa (The Drawings of Sultan Abdülaziz)”, Lamus, 1908/1909, S. 4, [“Sultan Abdülaziz’in Desenleri”, Yeni Ufuklar, çev. Azra Erhat, S. 122, 1962]. Üstünipek, Mehmet, “Saraylı Bir Ressam: Şeker Ahmet Paşa”, MS Millî Saraylar, S. 3, Millî Saraylar Daire Başkanlığı Yayınları, İstanbul 2006. Yetik, Sami, Ressamlarımız, İstanbul 1940. Osmanlı Ressamlar Cemiyeti Gazetesi 1911-1914, haz. Yaprak Zihnioğlu, Güncelleştirilmiş Basım, Kitap Yayınevi, İstanbul 2007