Üsküdar’ın Kayıp Sarayları

Yıl 2019, Sayı: 17, 103 - 121, 05.07.2019

Kemal Kahraman

Öz

Üsküdar, eski İstanbul’un en önemli yerleşim merkezlerinden birisidir. İstanbul’dan 100 yıl kadar önce Türkler Üsküdar’ı

yurt edinmiş ve buraya yerleşmiştir. İstanbul’un hemen karşısında yer alan Üsküdar, ulaşımı kolay ve nispeten daha

ferah bir havaya sahip olması nedeniyle çok eski tarihlerden beri hanedanların ve varlıklı kesimlerin genellikle yaz aylarında

tercih ettikleri bir bölge olmuştur. Asya Yakası’nda, Boğaz boyunca oldukça geniş bir alana yayılan Üsküdar’ın birçok

yerinde eski saray kalıntıları, binaları veya kayıtları mevcuttur. Bu makalenin amacı, günümüze ulaşan veya ulaşmayan

izleriyle, kalıntılarıyla, bütün bu saray, köşk, kasır gibi yapıların genel bir resmini çıkarmaktır.

Anahtar Kelimeler

Üsküdar Sarayı, Dersaâdet, Evliyâ Çelebi, Şerefâbâd, Rüstem Paşa, Kavak, Balyan, Melling, Mâbeyn, Küçüksu, Beylerbeyi

Destekleyen Kurum

T.C. CUMHURBAŞKANLIĞI MİLLİ SARAYLAR İDARESİ BAŞKANLIĞI

Kaynakça

• Âşık Paşazâde Tarihi / Tevârih-i Âl-i Osmân, haz. Kemal Yavuz, Gökkubbe Yayınları, İstanbul 2007. Ayvansarâyî Hüseyin Efendi, Hadîkatü’l Cevâmi, İşaret Yayınları, İstanbul 2001. Barkan, Ö. Lütfü, “İstanbul Saraylarına Ait Muhasebe Defterleri”, Belgeler, c. IX, S. 13, Ankara 1979. Çeçen, Kazım, “Üsküdar Suları”, DİA, c. 42, İstanbul 2012. Du Loir, Les Voyages du Sieur du Loir, Paris 1654. ______, Du Loir Seyahatnamesi, IV. Murad Döneminde Bir Fransız Seyyahın Maceraları, çev. Mustafa Daş, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2016. Eldem, Sedat Hakkı, Köşkler ve Kasırlar, DGSA Yayını, c. 1, İstanbul 1964; c. 2, 1974. ________________, İstanbul Anıları / Boğaziçi Anıları, Aletaş Alarko Yayınları, İstanbul 1979. Erdoğan, Abdülkadir, Üsküdar Suyolu Haritası, Maarif Vek., Ankara 1940. Eremya Çelebi Kömürcüyan, İstanbul Tarihi: XVII. Asırda İstanbul, çev. Hrand D. Andreasyan, Eren Yayınları, İstanbul 1988. Evliyâ Çelebi, Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, haz. Seyit Ali Kahraman - Yücel Dağlı, Yapı Kredi Yayınları, I. Kitap, c. I, İstanbul 2017. Flandin, Eugene, İstanbul (L’Orient) - 19. Yüzyıl, çev. Orhan Koloğlu, Zodyak Yayınları, İstanbul 2014. Flaubert, Gustave, Doğu Seyahati, çev. Z. Canan Özatay, İletişim Yayınları, İstanbul 2018. Gelibolulu Mustafa Âlî, Menâkıb-ı Hünerverân, Türk Târih Encümeni Yayınları, İstanbul 1926. __________________, Menâkıb-ı Hünerverân, haz. Müjgan Cunbur, Büyüyenay Yayınları, İstanbul 2013. Grelot, Joseph, A Late Voyage to Constantinople, London 1683. Halife, Mehmet, Târih-i Gılmânî, MEB Yayınları, Ankara 1976. Hammer-Purgstall, Joseph Freiherr von Constantinopolis und der Bosporus, Bibliyo Verlag, Osnabrück 1967. Haskan, Mehmet Mermi, Yüzyıllar Boyunca Üsküdar, Üsküdar Belediyesi Yayınları, İstanbul 2001. Hovhannesyan, Sarkis Sarraf, Payitaht İstanbul’un Tarihçesi (1740-1805), çev. Elmon Hançer, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1996. İncicyan, P. Ğugios, 18. Asırda İstanbul, çev. Hrand D. Andreasyan, Fetih Cemiyeti Yayınları, İstanbul 1976. Kazan, Hilal, “Farklı Açıdan Bir Bakışla Şehnameci Seyyid Lokman’ın Saray İçin Hazırladığı Eserler”, Osmanlı Araştırmaları, S. 35, 2010. Kolağası Mehmed Raif, Mir’ât-ı İstanbul, İstanbul 1314. Konyalı, İbrahim Hakkı, Abideleri ve Kitabeleriyle Üsküdar Tarihi, Türkiye Kızılay Cemiyeti Yayınları, İstanbul 1976. Kuban, Doğan, Kaybolan Kent Hayalleri, Ahşap Saraylar, Yem Yayınları, İstanbul 2001. Mehmed Raif, Mir’ât-ı İstanbul, Turing Yayınları, İstanbul 1996. Melling, Antoine Ignace, Voyage Pittoresque de Constantinople et des rives du Bosphore, Paris 1819. ___________________, İstanbul ve Boğaz Kıyılarına Pitoresk Seyahat, Denizler Kitabevi, İstanbul 2012. Mimar Sinan, Tuhfetü’l-mi‘mârîn, Topkapı Küt. TSMA, nr. D. 1461/4, vr. 6b-27b. Miss Julia Pardoe, Şehirlerin Ecesi İstanbul, çev. Banu Büyükkal, Kitap Yayınevi, İstanbul 2004. ______________, Sultanlar Şehri İstanbul, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 2010. Moreau, Odile, Reformlar Çağında Osmanlı İmparatorluğu, Askerî “Yeni Düzen”in İnsanları ve Fikirleri 1826-1914, çev. Işık Ergüden, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2010. Naîmâ Mustafa Efendi, Naîmâ Târihi, haz. Zuhuri Danışman, İstanbul 1967. Rado, Şevket, Bostancıbaşı Defteri, Hayat Yayınları, İstanbul 1972. Saî Çelebi, Tezkiretül Bünyân, Mimar Sinan’ın Kendi Ağzından Hayatı ve Eserleri, Binbirdirek Yayınları, İstanbul 1988. Sâî Mustafa Çelebi, Yapılar Kitabı: Tezkiretü’l-Bünyan ve Tezkiretü’l- Ebniye - Mimar Sinan’ın Anıları, haz. Hayati Develi, Koç Yayınları, İstanbul 2002. Seyyid Lokman Çelebi, Kıyâfetü’l-İnsâniyye fi Şema’ili’l Osmâniyye, TTT Vakfı Yayınları, İstanbul 1998. Silahdar Fındıklılı Mehmed Ağa, Nusretnâme, sad. İsmet Parmaksızoğlu, MEB, İstanbul 1962. Şehsuvaroğlu, Haluk Y., Boğaziçi’ne Dair, Turing Yayınları, İstanbul 1986. __________________, İstanbul Sarayları, TBMM Milli Saraylar Yayınları, İstanbul 2014. Texier, Charles, Küçük Asya, çev. Ali Suat, Enformasyon ve Dökümantasyon Hizmetleri Vakfı Yayınları, Ankara 2002. Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, Anadolu Yayıncılık, İstanbul 1984